69
Ümumi təsvir və yekun statistika həm eyni ölkədən, həm də digər müvafiq ölkələrdən eyni tip
müqayisə ilə aparılmalıdır.
Bu bölmə MBİ-larla bağlı tənzimləyici və nəzarət çərçivəsinin ümumi təsvirini; müvafiq
qurumların qısa təsvirini; və yaxın keçmişdə həyata keçirilən və ya yaxın gələcəkdə həyata
keçirilməsi planlaşdırılan əsas dəyişikliklər və islahatların icmalını verməlidir.
IV. Yekun qiymətləndirmə
IV.1 Prinsiplərə riayət olunması üzrə yekun qiymətləndirmə
Bu bölmə prinsiplərin ətraflı qiymətləndirilməsinin əsas məlumatlarını yekunlaşdırmalıdır.
Qiymətləndiricilər prinsiplərə riayət olunmasının ətraflı qiymətləndirilməsnə dair əsas
məlumatları aşağıdakı əsas kateqoriyalar üzrə bildirməlidir: (a) ümumi təşkil (Prinsip 1 və 3);
kredit və likvidlik risklərinin idarəedilməsi (Prinsip 4-7); (c) hesablaşma (Prinsip 8-10); (d)
mərkəzi qiymətli kağızlar depozitariləri və dəyər mübadiləsi hesablaşma sistemləri (Prinsip 11
və 12); (e) defolt idarəetmə (Prinsip 13 və 14); ümumi biznes və əməliyyat risklərinin
idarəedilməsi (Prinsip 15-17); (g) çıxış (Prinsip 18-20); (h) effektivlik (Prinsip 21 və 22); və
(i) şəffaflıq (Prinsip 23 və 24).
Qiymətləndiricilər hər bir kateqoriyaya əsasən hər bir MBİ üçün -
•
MBİ-nun əsas təcrübələrini və nailiyyətlərini əks etdirməli;
•
Müəyyən olunmuş maraq doğuran məsələləri göstərməli; və
•
Tam riayət olunmayan hər bir prinsipə dair şərh verməli və “geniş riayət olunmuş”,
“qismən riayət olunmuş” və ya “riayət olunmamış” kimi dərəcələrin təyin olunmasının
əsas səbəblərini qeyd etməli; riayət etməmə dərəcəsinə təsir edə bilən risk faktorlarını
göstərməli; və maraq doğuran məsələlərin həll olunub olunmadığını, eləcə də hazırki
cəhdlər nəzərdə tutulduğu kimi davam edərsə nail olunacaq riayət etmə dərəcəsini
göstərməlidir.
Bu bölmə riayət etmənin prinsiplər üzrə qiymətləndirmə nəticələrinin icmalını verməlidir (bax.
Cədvəl 1).
Cədvəl 1 Prinsiplər
üzrə reytinq icmalı
[MBİ-nin adı]
Qiymətləndirmə
kateqoriyası
Prinsip
Riayət olunmuş
Məsələn Prinsip 1, 3, 6 və 8
Geniş riayət olunmuş
Qismən riayət olunmuş
Riayət olunmamış
70
Qeyri-müvafiq
IV.2 Cavabdehliyə riayət olunması üzrə yekun qiymətləndirmə
Bu bölmə cavabdehliyin ətraflı qiymətləndirməsinin əsas məlumatlarını yekunlaşdırmalıdır.
Hər bir cavabdehlik üzrə qiymətləndirmə -
•
Qurumların əsas təcrübələrini və nailiyyətlərini əks etdirməli;
•
Müəyyən olunmuş maraq doğuran məsələləri göstərməli; və
•
Tam riayət olunmayan hər bir cavabdehliyə dair şərh verməli və “geniş riayət olunmuş”,
“qismən riayət olunmuş” və ya “riayət olunmamış” kimi dərəcələrin təyin olunmasının
əsas səbəblərini qeyd etməli; riayət etməmə dərəcəsinə təsir edə bilən risk faktorlarını
göstərməli; və maraq doğuran məsələlərin həll olunub olunmadığını, eləcə də hazırki
cəhdlər nəzərdə tutulduğu kimi davam edərsə nail olunacaq riayət etmə dərəcəsini
göstərməlidir.
Bu bölmə riayət etmənin cavabdehlik üzrə qiymətləndirmə nəticələrinin icmalını verməlidir
(bax. Cədvəl 2).
Cədvəl 2
Cavabdehlik üzrə
reytinq icmalı
Qiymətləndirmə
kateqoriyası
Cavabdehlik
Riayət olunmuş
Məsələn Cavabdehlik A və C
Geniş riayət olunmuş
Məsələn Cavabdehlik B, D və E
Qismən riayət olunmuş
Riayət olunmamış
Qeyri-müvafiq
IV.3 Bazar miqyaslı tövsiyyələrin yekun qiymətləndirməsi
Bu bölmə müvafiq olduqda bazar miqyaslı tövsiyyələrin qiymətləndirilməsi ilə bağlı hər
hansı məlumatı (məsələn FSAP-lar və texniki yardım) təqdim etməlidir.
7
71
IV.4
MBİ-ları üçün tövsiyyələr
MBİ-lər üçün tövsiyyələr
Bu bölməyə MBİ-nun prinsiplərə riayət etməsini yaxşılaşdırmaq üçün təklif olunan
addımlar daxil edilməlidir. Cədvəl 3-də qiymətləndiricilər hər bir müəyyən olunmuş
maraq doğuran məsələləri və MBİ-nun prinsiplərə riayət etməsindəki digər boşluqları və
çatışmazlıqları idarə etmək üçün öz tövsiyyələrini və MBİ-nun tədbir görməli olduğu
zaman çərçivəsini daxil etməlidir.
Qiymətləndiricilər MBİ-nun tövsiyyələrini prioritet əsasında, yerinə yetirilməsi ən zəuri
olandan ən az zəruri olana doğru daxil etməlidir. Qiymətləndiricilər həmçinin tövsiyyə
olunan tədbirin prinsipə riayət olunması səviyyəsində yaxşılaşmaya səbəb olacaq formasını
izah etməlidir. MBİ-larının təkmilləşdirmələrlə bağlı fəaliyyətdə olan planları mövcuddursa
bu şərhlər bölməsində qeyd edilməlidir (baxmayaraq ki, bu planların gələcək təsiri
qiymətləndirmə kateqoriyasının hazırki qiymətləndirməsində əksini tapmayacaq). Riayət
etməyə hər hansı xüsusi maneələr də qeyd edilməlidir.
Çoxsaylı maraq doğuran məsələlər və ya digər boşluqlar və ya çatışmazlıqlar müəyyən olunduqda
bəzi prinsiplər cədvəldə bir neçə dəfə daxil edilə bilər.
Cədvəl 3 Tövsiyyələrin prioritet asasında siyahısı [MBİ-
nin adı]
Prinsip
Maraq doğuran
məsələ və ya digər
boşluq və ya
çatışmazlıq
Tövsiyyə olunan tədbir
və şərhlər
Tövsiyyə olunan
tədbirin idarə edilməsi
üçün zaman çərçivəsi
Ölkənin ümumi milli ödəniş sistemini əhatə edən kənar qiymətləndirmələr üzrə bu bölmə
geniş ödəniş, klirinq və hesablaşma mühiti üçün təkmilləşdirmə imkanı kimi müəyyən
olunan hər hansı müvafiq məsələyə dair şərhlərin daxil edilməsi üçün istifadə edilə bilər.
72
Qurumlar üçün tövsiyyələr
Bu bölməyə qurumların cavabdehliyə riayət etməsini yaxşılaşdırmaq üçün təklif olunan
addımlar daxil edilməlidir. Cədvəl 4-də qiymətləndiricilər hər bir müəyyən olunmuş maraq
doğuran məsələləri və qurumların prinsiplərə riayət etməsindəki digər boşluqları və
çatışmazlıqları idarə etmək üçün öz tövsiyyələrini və müvafiq qurumların tədbir görməli
olduğu zaman çərçivəsini daxil etməlidir.
Qiymətləndiricilər tövsiyyələri prioritet əsasında, yerinə yetirilməsi ən zəuri olandan ən az zəruri
olana doğru daxil etməlidir. Qiymətləndiricilər həmçinin tövsiyyə olunan tədbirin cavabdehliyə
riayət olunması səviyyəsində yaxşılaşmaya səbəb olacaq formasını izah etməlidir. Qurumların
təkmilləşdirmələrlə bağlı fəaliyyətdə olan planları mövcuddursa bu şərhlər bölməsində qeyd
edilməlidir (baxmayaraq ki, bu planların gələcək təsiri qiymətləndirmə kateqoriyasının hazırki
qiymətləndirməsində əksini tapmayacaq). Riayət etməyə hər hansı xüsusi maneələr də qeyd
edilməlidir. Hər bir müəyyən olunmuş maraq doğuran məsələ ilə məşğul olmaq üçün ən münasib
mövqedə duran tərəflər göstərilməlidir.
Çoxsaylı maraq doğuran məsələlər və ya digər boşluqlar və ya çatışmazlıqlar müəyyən olunduqda
bəzi cavabdehliklər cədvələ bir neçə dəfə daxil edilə bilər.
Cədvəl 4 Qurumlar üçün tövsiyyələrin
prioritet əsasında siyahısı
Cavabdehlik
Maraq doğuran
məsələ və ya
digər boşluq və
ya çatışmazlıq
Tövsiyyə olunan
tədbir və şərhlər
Müvafiq tərəflər
Tövsiyyə
olunan tədbirin
idarə edilməsi
üçün zaman
çərçivəsi
addressing
IV.6 Bazar miqyaslı məsələlərlə bağlı digər tövsiyyələr
Bu bölmə müvafiq olduqda bazar miqyaslı tövsiyyələrin qiymətləndirilməsindən yaranan
hər hansı tövsiyyələri (məsələn FSAP-lar və texniki yardım) təqdim etməlidir.
8
V. Ətraflı qiymətləndirmə hesabatları
Prinsiplərə riayət olunması üzrə ətraflı qiymətləndirmə cədvəli
Ətraflı qiymətləndirmə cədvəli müvafiq əsas mülahizələr, əsas yekunlar və hər bir prinsip üzrə
qiymətləndirmə reytinqi ilə bağlı MBİ(lar)-nun təsvirini verməlidir (bax Cədvəl 5). Prinsip 1-də
73
hüquqi əsasda tətbiq olunduğu kimi bu modelin bir nümunəsi də verilir (bax Cədvəl 5- nümunə).
Ölkənin ümumi milli ödəniş sistemini əhatə edən kənar qiymətləndirmələr üzrə bu bölmə
geniş ödəniş, klirinq və hesablaşma mühiti üçün təkmilləşdirmə imkanı kimi müəyyən olunan
hər hansı müvafiq məsələyə dair şərhlərin daxil edilməsi üçün istifadə edilə bilər.
Cədvəl 5 Prinsiplərə riayət
olunması üzrə ətraflı qiymətləndirmə
Hər bir müvafiq prinsip üzrə
Prinsip X
Prinsipin mətni
Əsas mülahizə 1 Əsas
mülahizənin mətni
Bu bölmə MBİ-nun təcrübələri barədə məlumat verməlidir, çünki
onlar əsas mülahizəyə aiddir. Qiymətləndiricilər hər bir müvafiq
əsas müləhizə üzrə suallarla müşaiyat olunmalıdır və müvafiq
hallarda məlumatları Bölmə 5-də verilmiş sullarda təqdim
olunan mövzu başlıqlarına əsasən təşkil etməlidir. Yalnız
qiymətləndirilən MBİ kateqoriyasına aid əsas mülahizələr
seçilməlidir.
Cavablar MBİ operatorları və iştirakçılarının həqiqi
təcrübələrini əks etdirməlidir. Bölmə 5-dəki suallar siyahısı
qiymətləndiricilərin faktlar toplamasına yardımçı vasitədir və
çeklist kimi nəzərdə tutulmamışdır. Bu sualların hər birinə xüsusi
cavabların qiymətləndirmə hesabatının tərkibinə daxil olması
zəruri deyil.
74
Cədvəl 5 – nümunə
Prinsiplərə riayət olunması üzrə ətraflı qiymətləndirmənin nümunə
cədvəli
Prinsip 1: Hüquqi baza
MBİ bütün müvafiq yurisdiksiyalardakı fəaliyyətinin hər bir əhəmiyyətli aspekti üzrə yaxşı
əsaslı, aydın, şəffaf və həyata keçirilə bilən hüquqi bazaya malik olmalıdır..
Əsas mülahizə 1
Hüquqi baza MBİ-nun bütün
müvafiq yurisdiksiyalardakı
fəaliyyətinin hər bir əhəmiyyətli
aspekti üzrə yüksək əminlik
təmin etməlidir.
Əhəmiyyətli aspektlər və müvafiq
yurisdiksiyalar
Əlavə faktları daxil edin
Hər bir əhəmiyyətli aspekt üzrə
hüquqi baza
Əlavə faktları daxil edin
Əsas mülahizə 2
MBİ aydın, başa düşülən və
müvafiq qanunlara və qaydalara
uyğun qaydalara, prosedurlara və
müqavilələrə malik olmalıdır.
Əlavə faktları daxil edin
Əsas mülahizə 3
MBİ fəaliyyəti üzrə hüquqi
bazanı müvafiq qurumlara,
iştirakçılara və müvafiq hallarda
iştirakçının müştərilərinə aydın
və başa düşülən tərzdə
çatdırmağı bacarmalıdır..
Əlavə faktları daxil edin
Əsas mülahizə 4
MBİ bütün müvafiq
yurisdiksiyalarda həyata keçirilə
bilən qaydalar, prosedurlar və
müqavilələrə malik olmalıdır.
MBİ-nun belə qaydalar və
prosedurlar əsasında gördüyü
tədbirlərin qüvvədən
düşməyəcəyi, ləğv edilməyəcəyi
və təxirə salınmayacağına
yüksək əminlik olmalıdır.
Qaydalar, prosedurlar və müqavilələrin həyata
keçirilmə qabiliyyəti
Əlavə faktları daxil edin
Qaydalar və prosedurlar üzrə əminlik
dərəcəsi Əlavə faktları daxil edin
75
Əsas mülahizə 5
Çoxsaylı yurisdiksiyalarda iş
həyata keçirən MBİ
yurisdiksiyalarda hər hansı
potensial qanunlar
münaqişəsindən yaranan riskləri
müəyyən etməli və azaltmalıdır.
Əlavə faktları daxil edin
Prinsip 1 üzrə əsas
nəticələr
Nəqli hissələri daxil edin
Prinsip 1-in qiymətləndirilməsi
Qiymətləndirməni daxil edin
Tövsiyyələri və şərhləri daxil edin
76
Cavabdehliyə riayət olunması üzrə ətraflı qiymətləndirmə
Ətraflı qiymətləndirmə cədvəli əsas mülahizələr, əsas yekunlar və hər bir cavabdehlik üzrə
qiymətləndirmə reytinqi ilə bağlı təsvir verməlidir (bax Cədvəl 6). ). Cavabdehlik B-yə tətbiq
olunduğu kimi bu modelin bir nümunəsi verilir (bax Cədvəl 6- nümunə).
Cədvəl 6 Cavabdehliyə riayət olunması üzrə ətraflı
qiymətləndirmə
Hər bir cavabdehlik üzrə
Cavabdehlik X
Cavabdehliyin mətni
Əsas mülahizə 1 Əsas
mülahizənin mətni
Bu bölmə MBİ-nun təcrübələri barədə məlumat verməlidir,
çünki onlar əsas mülahizəyə aiddir. Qiymətləndiricilər hər bir
əsas müləhizə üzrə suallarla müşaiyat olunmalıdır və müvafiq
hallarda məlumatları Bölmə 6-da verilmiş sullarda təqdim
olunan mövzu başlıqlarına əsasən təşkil etməlidir. Yalnız
qiymətləndirilən MBİ kateqoriyasına aid əsas mülahizələr
seçilməlidir.
Cavablar qurumların həqiqi təcrübələrini əks etdirməlidir.
Bölmə 6-dakı suallar siyahısı qiymətləndiricilərin faktlar
toplamasına yardımçı vasitədir və çeklist kimi nəzərdə
tutulmamışdır. Bu sualların hər birinə xüsusi cavabların
qiymətləndirmə hesabatının tərkibinə daxil olması zəruri deyil.
Əsas mülahizə N Əsas
mülahizənin mətni
Əlavə faktlar..
Cavabdehik üzrə
əsas nəticələr
Bu bölmə hər bir əsas mülahizə üzrə toplanan əlavə faktlara
əsasən hər bir cavabdehlik üzrə qiymətləndiricilər tərəfindən
toplanmış əsas informasinın nəqli icmalını verməlidir. Nəqli
icmal qurumların təcrübələrini və nailiyyətlərini
yekunlaşdırmalı, hər hansı maraq doğuran məsələnin
ciddiyyətini göstərməli və hər hansı digər boşluqları və ya
çatışmazlıqları müəyyən etməlidir.
Cavabdehliyin
qiymətləndiril
məsi
Bu bölmə cavabdehliyin “riayət olunan”, “geniş riayət
olunan”, “qismən riayət olunan” , “riayət olunmayan” və
ya “qeyri-müvafiq” olub olmadığını göstərməlidir. Bu bölmə
həmçinin təyin olunmuş reytinq üzrə əsaslandırma təmin
etməlidir.
Tövsiyyələr və şərhlər
Bu bölmə hər bir müəyyən olunmuş maraq doğuran məsələlər
və digər boşluqlar və çatışmazlıqlar üzrə tövsiyyə olunan
tədbirləri və digər şərhləri verməlidir.
77
Cədvəl 6 – nümunə
Cavabdehliklərə riayət olunması üzrə ətraflı qiymətləndirmənin nümunə
cədvəli
Cavabdehlik B: Tənzimləyici və nəzarət səlahiyyəti və resursları
Mərkəzi banklar, bazar tənzimləyiciləri və digər müvafiq qurumlar MBİ-larının
tənzimlənməsi və onlara nəzarət olunmasında öz cavabdehliklərini effektiv şəkildə
yerinə yetirmək üçün səlahiyyətə və resurslara malik olmalıdır.
Əsas mülahizə 1
Qurumlar müvafiq
cavabdehliklərinə uyğun
səlahiyyətə, o cümlədən operativ
informasiya əldə etmək və
dəyişikliklərə və təshih
tədbirlərinə sövq etmək
qabiliyyətinə malik olmalıdır.
Müvafiq cavabdehliyə uyğun səlahiyyət
Əlavə faktları daxil edin
Operativ informasiya əldə etmək
səlahiyyəti
Əlavə faktları daxil edin
Dəyişikliklərə və təshih tədbirlərinə sövq etmək
səlahiyyəti
Əlavə faktları daxil edin
Əsas mülahizə 2
Qurumlar tənzimləyici və
nəzarət cavabdehliklərini
yerinə yetirmək üçün kifayət
qədər resurslara malik
olmalıdır.
Əlavə faktları daxil
edin
Əlavə faktları daxil
edin
Cavabdehlik B
üzrə əsas nəticələr
Nəqli hissələri daxil edin
Cavabdehlik B-nin
qiymətləndirilməsi
Qiymətləndirməni daxil edin
Tövsiyyələr və şərhlər
Tövsiyyələrin və şərhlərin daxil edilməsi
Dostları ilə paylaş: |