Ogólnopolska interdyscyplinarna konferencja studencko-doktorancka „Zmysłowe – ponadzmysłowe. Sensualność w literaturze I kulturze od starożytności do współczesności”


Marta  Pilch,  „Tam  gdzie  skóra...”  -  o  znaczeniu  narządu  dotyku  w  poezji  Anny



Yüklə 267,85 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/12
tarix03.10.2017
ölçüsü267,85 Kb.
#3080
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

Marta  Pilch,  „Tam  gdzie  skóra...”  -  o  znaczeniu  narządu  dotyku  w  poezji  Anny 

Świrszczyńskiej 

 

Abstrakt 



Swoją pracę chciałabym poświęcić refleksjom na temat funkcji doświadczenia cielesnego w 

utworach  Anny  Świrszczyńskiej.  Pragnę  przyjrzeć  się  emocjom  związanym  z  dotykiem, 

zastanowić się nad rolą skóry w kształtowaniu tożsamości ale też w budowaniu jedności  ze 

światem.  Poezja  Świrszczyńskiej  –  liryka  ciała  i  liryka  o  ciele  –  bogata  jest  w  opisy 

doświadczeń zmysłowych.   Poetka  wielokrotnie  transponuje  sensualne  doznawanie  świata 

na język literacki, często niezwykle obrazowy, obfitujący w metafory i porównania nierzadko 

zaskakujące, otwierające nowe perspektywy w patrzeniu na kobiecą cielesność. Transpozycje 

te  wielokrotnie  dotyczą  zmysłu  dotyku  ukazując  jego  zróżnicowane  aspekty  i  mnogość 

doświadczeń,  których  może  dostarczyć  skóra.  Korzystając  z  rozważań  Brach-Czainy 

zamierzam  rozważyć  ambiwalencję  pojawiającą  się  w  biologiznej  funkcji  skóry,  a  więc 

zbadać, w jaki sposób ukazywana jest obronna rola powłoki cielesnej, jej funkcja odgrodzenia 

delikatnych organów wewnętrznych od szkodliwych wpływów środowiska zewnętrznego. Ta 

rola skóry niejednokrotnie jednak zostaje w poezji ukazana jako „szklany klosz”, będący w 

rzeczywistości  więzieniem  –  ograniczeniem  wolności,  wepchnięciem  w  formę, 

niepozwalającą  na  swobodne  kształtowanie  siebie  i  całkowite  zespolenie  z  otoczeniem.  Z 

drugiej strony świat dotyka człowieka właśnie poprzez skórę, jest to więc część organizmu, 

która  umożliwia  dotyk,  bliskość,  zjednoczenie.  Nie  oddziela,  ale  jest  połączeniem  obu 

oddzielnych sfer – wnętrza i zewnętrza, zjednoczeniem człowieka z wszechświatem.  

Analiza  poezji  Świrszczyńskiej  rozszerza  to  dualistyczne  pojmowanie  roli  skóry, 

wzbogacając każdą opcję o nowe zabarwienia; ukazuje więc skórę jako odległy kraniec ciała 

podmiotu, przeprowadzając rozróżnienie pomiędzy kształtem „ja” a „workiem kości i mięsa”, 

w którym zawiera się jednak także i tożsamość.  

Dotyk  jest  sferą,  która  łączy  obcość  i  zewnętrzność  z  wewnętrzną  tożsamością  –  dlatego 

chciałabym  poświęcić  mu  sporo  uwagi  w  niniejszych  rozważaniach.  Dotyk  to  ciepło 

przepływające od ciała dziecka do ciała matki, dotyk to źródło rozkoszy erotycznej, to jednak 

także – jako, że nierozerwalnie łączy się także z funkcjami skóry – więzy, łączące dwa ciała, 

niezwykle trudne do rozerwania. Dotyk przeciwdziała rozstaniu, w związku z czym utrudnia 

całkowite  uwolnienie  się  od  drugiego  człowieka  i  więzi  z  nim.  W  rozważaniach  tych 

pomocny będzie mi artykuł Parczyńskiej, traktujący o traumie, ale i o uzdrowieniu, będących 



wynikiem  dotyku.  Tutaj  również  wciąż  przebija  ambiwalencja  doznań  sensualnych, 

pozwalająca na lepsze poznawanie siebie i pogłębioną refleksję nad funkcją zmysłów, nad ich 

wpływem  na  odczuwanie  i  współodczuwanie,  nad  sposobem  korzystania  z  percepcji 

zmysłowej.  

Pojawia  się  pytanie  o  wpływ  podmiotu  na  kształt  jego  doznań  dotykowych,  a  szerzej  –  o 

możliwość  uzyskania  jakiejkolwiek  władzy  nad  cielesnymi  procesami  poznawania  i 

doświadczania  rzeczywistości,  w  tym  –  Innego.  Rola  podmiotu  w  odbieraniu  wrażeń 

sensualnych  –  zaznawaniu  samego siebie i  zaznawaniu  świata zewnętrznego  – jest zagadką, 

na  którą  w  pewnym  stopniu  odpowiada  liryka  Świrszczyńskiej.  Odpowiada  kobieco, 

cieleśnie, dotykalnie, w dużej mierze intuicyjnie. W opisach prób wyćwiczenia ciała można 

dostrzec nie tylko dążenie do samodyscypliny i osiąganie kondycji fizycznej, różne operacje 

dokonywane na skórze – szorowanie żelaznym zgrzebłem, bicie biczem zimnej wody, próby 

zamknięcia  się  z  niej,  kondensacji,  wyjścia  poza  –  wszystko  to  może  wskazywać  jeszcze 

bardziej  na  próby  ujarzmienia  świata  zmysłów,  zwłaszcza  zaś  najbardziej  pierwotnego, 

najbardziej podstawowego, najbardziej wreszcie prawdziwego – zmysłu dotyku.  

Jak nierozerwalne są świat wewnętrzny i zewnętrzny, tak i dotyk trudno ograniczyć jedynie 

do  tego,  co  styka  się  z  wszechświatem.  Budowa  wnętrza  człowieka  także  tam  zapewnia 

bezustanny  przepływ  bodźców  odbywający  się  poza  świadomą  percepcją,  jest  to  przestrzeń 

bezustannego  dotyku,  mieszania  się  różnych  właściwości,  różnych  sfer  –  duchowych  i 

biologicznych. Tak więc mowa o dotyku nie może być jedynie ograniczona do tego, co widać, 

dużo głębsze może być to, co zachodzi poza innymi zmysłami, co jest samą esencją dotyku, a 

częstokroć  sprowadzone  jest  do  czystego  biologizmu  i  jako  takie  uznane  za  nieczyste  i 

niewłaściwe. 

Dotyk  to  temat  tabu,  dotyk  zakłada  nieczystość  –  przeniesienie  na  siebie  cząstki  czegoś 

innego,  a  więc  wprowadzenie  też  tego  w  obręb  własnej  tożsamości,  w  obręb  własnego 

istnienia.  W  obecnej  kulturze  wizualnej  zaniedbany  i  zapomniany  wraca  w  gestach 

najprostszych,  pozwalając  na  zbliżenie  się  do  najbliższego  człowieka,  pozwalając  także  na 

wyznaczenie  granic.  Bardzo  wyraźnie  widać  to  w  poezji  Świrszczyńskiej,  w  ukazywaniu 

autonomii  ciała,  w  nasycaniu  skóry  świadomością  i  wolą.  Poza  konotacjami  erotycznymi 

istotną  rolę  odgrywa  dotyk  w  relacjach  siostrzanych  –  jednym  z  głównych  wątków 

tematycznych, zawartych w utworach omawianych przeze mnie.  

Ambiwalencja dotyku, jego wielopłaszczyznowość, wieloaspektowość – to wszystko zawarte 

jest  w  skórze,  w  jej  budowie,  w  postrzeganiu  jej.  Wskazuje  to  na  złożoność  tożsamości 



Yüklə 267,85 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə