19 mart 2017-ci il
6
ОĞUZ YURDU
Vergi Məcəlləsinə 2017-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minmiş dəyişikliklər
V e r g i ö d ə y i c i l ə r i n i n h ü q u q v ə v ə z i f ə l ə r i
(ƏVVƏLİ QƏZETİMİZİN ÖTƏN SAYLARINDA)
Vergi ödəyicilərinin hüquq və vəzifələrinin artırılması
məqsədi ilə Vergi Məcəlləsinə 15.1.2-1-ci, 16.1.4-1-ci,
16.1.7-1-ci və 16.1.11-3-16.1.11-8-ci maddələr əlavə
edilmiş, 15.1.10-cu və 16.1.4-cü maddələrində dəyişik-
liklər edilmiş, 16.1.8-ci və16.1.11-1-ci maddələr yeni
redaksiyada təsdiq edilmiş, eyni zamanda vergi agen-
tinin öhdəliyinə aid 17.6-cı maddə əlavə edilmişdir.
Vergi Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklərə əsasən vergi
öhdəliyinin əvvəlcədən müəyyənləşdirilməsi barədə
qərarın qəbul edilməsi məqsədilə vergi orqanlarına ərizə
ilə müraciət etmək, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
qaydada kommersiya və (və ya) vergi sirrinin qorun-
masını tələb etmək vergi ödəyicisinin hüquqlarına aid
edilmişdir.
Aşağıdakılar isə vergi ödəyicisinin vəzifələrinə aid edil-
mişdir:
• Hesabat ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec ol-
mayaraq təqvim ili ərzində aşağıda göstərilən hər bir
şəxs üzrə ümumi dəyəri 500.000 manatdan artıq olan
əməliyyatlara dair Vergilər Nazirliyinin müəyyən etdiyi
formada arayışı təqdim etmək:
✓ Azərbaycan Respublikasının rezidenti ilə onunla qar-
şılıqlı surətdə asılı olan qeyri-rezident şəxslər;
✓ qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi
nümayəndəliyi ilə həmin qeyri-rezidentin özü və ya onun
başqa dövlətlərdə yerləşən hər hansı nümayəndəliyi, fili-
alı və digər bölməsi;
✓ Azərbaycan Respublikasının rezidenti və (və ya)
qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi
nümayəndəliyi ilə güzəştli vergi tutulan ölkələrdə təsis
edilmiş (qeydiyyatdan keçmiş) subyektlər.
• Yuxarıda qeyd olunan şəxslərə dair məlumatları (o
cümlədən onların reyestr məlumatlarını) vergi orqanının
tələbi
ilə təqdim etmək;
• “Sadələşdirilmiş vergi üzrə sabit vergi məbləği ödəyən
şəxslərin nəzərdə tutulan fəaliyyət növlərini “Sadələş-
dirilmiş vergi üzrə sabit məbləğin ödənilməsi haqqında
qəbz” almaqla həyata keçirmək;
• Aşağıdakı fəaliyyət növləri istisna olmaqla, pərakəndə
ticarət və (və ya) ictimai iaşə fəaliyyəti üzrə nağd pul he-
sablaşmalarını nəzarət-kassa aparatı vasitəsi ilə həyata
keçirmək:
✓ qəzet və jurnalların satışı (belə satış dövriyyəsinin
ümumi dövriyyədəki payı 50 faizdən çox olduqda);
✓ kənd təsərrüfatı məhsullarının bazarlarda, yarmarka-
larda və səyyar qaydada satışı;
✓ səyyar, bazarlarda və digər kütləvi ticarət yerlərində
piştaxtadan, avtomobildən və qoşqu vasitələrindən pə-
rakəndə satış fəaliyyəti;
✓ qiymətli kağızların və lotereya biletlərinin satışı;
✓ elektrik enerjisi, qaz, su, isti su təchizatı və mərkəzi
qızdırma sistemi obyektlərinin fəaliyyəti.
• Nağdsız ödənişlərin aparılması üçün “İstehlakçıların
hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respub-
likası Qanununa uyğun olaraq POS-terminalların quraş-
dırılmasını və (və ya) “Elektron ticarət haqqında” Azər-
baycan Respublikası Qanununa uyğun olaraq satıcı
kimi fəaliyyət göstərdikdə, həmin Qanuna əsasən is-
tehlakçıların elektron ödəniş etmək imkanını təmin et-
mək;
• Vergi orqanının tələbinə əsasən maliyyə institutlarında
vergi monitorinqinin aparılması ilə bağlı vergi və maliyyə
məlumatlarının mübadiləsini nəzərdə tutan Azərbaycan
Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilə-
lərə əsasən həyata keçirilən maliyyə əməliyyatları
barədə sənədləri və məlumatları vergi orqanlarına və
onların vəzifəli şəxslərinə təqdim etmək;
• Maliyyə institutları tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə
hesab açıldıqda və ya maliyyə xidmətləri göstərildikdə,
Azərbaycan Respublikasının normativ hüquqi aktlarının,
habelə vergi və maliyyə məlumatlarının mübadiləsini
nəzərdə tutan Azərbaycan Respublikasının tərəfdar
çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin tələblərinə əməl edil-
məsini və Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq maliyyə insti-
tutları tərəfindən təqdim edilməsi nəzərdə tutulan məlu-
matların əks olunduğu forması Vergilər Nazirliyi tərə-
findən təsdiq edilən elektron hesabatların təqdim edil-
məsini təmin etmək;
• Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş hallarda və qay-
dada vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə əmlakın
siyahıya alınmasına, həmin əmlakın məsul saxlamaya
qoyulması üçün götürülməsinə zəruri şərait yaratmaq,
habelə onların bu sahədə qanuni fəaliyyətlərinə maneçi-
lik törətməmək;
• Sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən hüquqi və fiziki
şəxslərə malların (işlərin, xidmətlərin) təqdim edilməsi
ilə bağlı Vergi Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada
qaimə-faktura və ya elektron qaimə-faktura vermək;
• Pərakəndə ticarət və (və ya) ictimai iaşə fəaliyyəti za-
manı malların (işlərin, xidmətlərin) alıcılarına onların
tələbinə əsasən nəzarət-kassa aparatının çeki ilə yana-
şı, qaimə-faktura və ya elektron qaimə-faktura və ya
elektron vergi hesab-faktura təqdim etmək;
• Qanunla nağd qaydada həyata keçirilməsi məhdud-
laşdırılan əməliyyatların yalnız nağdsız qaydada həyata
keçirilməsini təmin etmək.
Bununla belə, qeyri-rezident şəxsin təyin etdiyi vergi
agentin təyin olunduqdan sonra 30 gün ərzində vergi
orqanlarına Vergilər Nazirliyinin müəyyən etdiyi formada
arayış təqdim edilmsi ilə bağlı öhdəliyi müəyyən edil-
mişdir.
Vergi ödəyiciləri hüquqlarından istifadə etməklə öz və-
zifələri lazımi qaydada icra edərsə, qanunvericiliklə
müəyyən edilmiş maliyyə sanksiyaları və cərimələrlə
rastlaşmazlar.
Dəyişiklik: Xərclərin süni şəkil-
də artırılması (transfer-qiymət-
ləndirmə) hallarının qarşısının
alınması məqsədilə Vergi Məcəl-
ləsinə 13.2.65-ci, 14-1-ci və
16.1.4-1-ci maddələr əlavə edi-
lib, 16.1.4-cü maddədə dəyişik-
lik edilmişdir.
Dəyişikliyin mahiyyəti: Vergi
Məcəlləsinə transfer qiymətinin
tətbiqi ilə bağlı edilmiş dəyişik-
liyin məqsədi bir-biri ilə qarşılıqlı
əlaqəli şəxslər (şirkət və onun
daimi nümayəndəliyi, eyni təsis-
çisi olan şirkətlər və s.) tərəfin-
dən aparılan əməliyyatların ba-
zar qiymətləri prinsipinə uyğun
aparılmasına nəzarət etmək və
bu əməliyyatlar nəticəsində ver-
gitutma bazasının azaldılması-
nın qarşısını almaqdır. Transfer
qiymətinin aydın olması üçün mi-
sala nəzər yetirək:
Eyni təsisçiyə məxsus “A” şir-
kəti (Azərbaycan rezidenti) və
“B” şirkəti (güzəştli vergi tutulan
ölkənin rezidenti) mövcuddur.
“A” şirkətinin məhsulun hazırlan-
masına çəkdiyi xərclər 1 milyon
manatdır, malların bazar qiyməti
isə 2 milyon manatdır. “A” şirkəti
malları “B” şirkətinə 1 milyon 100
min manat qiymət müqabilində
təqdim edir, 100 min manat
mənfəət əldə edir və bu mənfə-
ətdən 20 min manat mənfəət
vergisi ödəyir (100.000 *20%).
“B” şirkəti bu malları Azərbay-
canda 2 milyon manata təqdim
edir və 900.000 manat mənfəət
əldə edir. Başqa ölkənin reziden-
ti olduğundan əldə etdiyi mən-
fəətdən Azərbaycanda mənfəət
vergisi ödəmir. Beləliklə, Azər-
baycan büdcəsinə ödənilməli
180.000 manat vergi bu yolla
azaldılır (900.000 * 20%).
Vergi Məcəlləsinə əsasən trans-
fer qiyməti dedikdə Vergi Məcəl-
ləsinin 14-1.2-ci maddəsində
göstərilən şəxslər istisna olmaq-
la, digər şəxslər arasında eyni
şərtlər daxilində həyata keçirilən
və müqayisə edilə bilən əməliy-
yatlarda təsbit olunan qiymətlə-
rin cəminin həmin əməliyyatların
sayına bölünməsi yolu ilə müəy-
yən edilən orta qiymət, habelə
Vergi Məcəlləsinin 14-1-ci mad-
dəsi ilə müəyyən edilən qiymət
nəzərdə tutulur.
Ayrı-ayrı əməliyyatlar haqqında
müqayisə edilə bilən məlumatlar
mövcud olmadıqda və (və ya)
rəsmi və açıq mənbələrdən mal-
ların (işlərin, xidmətlərin) Vergi
Məcəlləsinin 14-1.2-ci maddə-
sində göstərilən şəxslər istisna
olmaqla, digər şəxslər arasında
təqdim edilmə qiyməti barədə
məlumat əldə etmək mümkün ol-
madıqda, transfer qiyməti aşağı-
dakı üsullardan biri əsasında
müəyyənləşdirilir:
• Vergi Məcəllənin 14.6.3.1-ci
maddəsində göstərilən qaydada
müəyyənləşdirilən sonrakı (tək-
rar) satış qiymətinə əsasən;
• Vergi Məcəllənin 14.6.3.2-ci
maddəsində göstərilən qaydada
müəyyənləşdirilən dəyərin top-
lanması üsuluna əsasən;
• rentabellilik üsuluna əsasən.
Bu üsulla malların (işlərin, xid-
mətlərin) transfer qiyməti əməliy-
yatın tərəfi olan şəxsin əldə et-
diyi mənfəətin onun ümumi xərc-
lərində və ya gəlirlərində və ya
aktivlərinin ümumi dəyərində xü-
susi çəkisinin Vergi Məcəlləsinin
14-1.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər istisna olmaqla, digər
şəxslər arasında aparılan müqa-
yisə oluna bilən əməliyyat çərçi-
vəsində formalaşan qiymət gös-
təricisi ilə müqayisəsi əsasında
müəyyənləşdirilir;
• mənfəətin bölgüsü üsuluna
əsasən. Bu üsula əsasən mal-
ların (işlərin, xidmətlərin) trans-
fer qiyməti eyni müəssisə qrupu-
nun üzvü olan Vergi Məcəlləsinin
14-1.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər arasında əməliyyatlar
aparıldığı zaman tərəflərdən hər
birinin həmin əməliyyatlardan əl-
də etdiyi mənfəətin qrupun hə-
min əməliyyatlardan əldə etdiyi
məcmu mənfəətindəki xüsusi
çəkisinin Vergi Məcəlləsinin 14-
1.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər istisna olmaqla, digər
şəxslər arasında aparılan müqa-
yisə oluna bilən əməliyyatlar çər-
çivəsində formalaşan eyni gös-
tərici ilə müqayisəsi əsasında
müəyyənləşdirilir.
Vergi Məcəlləsinin 14-1.2-ci
maddəsinə əsasən transfer qiy-
məti əsas götürülməklə vergilər
aşağıdakı şəxslər arasında hə-
yata keçirilən əməliyyatlardan
hesablana bilər:
• Azərbaycan Respublikasının
rezidenti ilə onunla qarşılıqlı su-
rətdə asılı olan qeyri-rezident
şəxslər arasında;
• qeyri-rezidentin Azərbaycan
Respublikasındakı daimi nüma-
yəndəliyi ilə həmin qeyri-rezi-
dentin özü və ya onun başqa
dövlətlərdə yerləşən hər hansı
nümayəndəliyi, filialı və digər
bölməsi arasında;
• Azərbaycan Respublikasının
rezidenti və (və ya) qeyri-rezi-
dentin Azərbaycan Respub-
likasındakı daimi nümayəndəliyi
ilə güzəştli vergi tutulan ölkələr-
də təsis edilmiş (qeydiyyatdan
keçmiş) subyektlər arasında.
Yuxarıda qeyd olunan şəxslər
arasında aparılan əməliyyatlar
zamanı vergi ödəyicisinin təqdim
etdiyi mallara (işlərə, xidmətlərə)
tətbiq etdiyi qiymətlər eyni əmə-
liyyat üçün Vergi Məcəlləsinin
14-1.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər istisna olmaqla, digər
şəxslər arasında aparılan eyni
şəraitdə təşəkkül tapan qiymət-
lər aşağı həddindən az olduqda,
vergilər transfer qiyməti ilə,
yuxarı həddindən çox olduqda
isə faktiki satış qiyməti ilə hesab-
lanır.
Transfer qiymətləri yalnız
500.000 manatlıq həddən yuxarı
olan əməliyyatlara tətbiq edilir və
mənfəət (gəlir) vergisinin məq-
sədləri üçün istifadə edilir.
Alınmış malların (işlərin, xid-
mətlərin) alış qiyməti eyni əmə-
liyyat üçün Vergi Məcəlləsinin
14-1.2-ci maddəsində göstərilən
şəxslər istisna olmaqla, digər
şəxslər arasında aparılan eyni
şəraitdə təşəkkül tapan ən yük-
sək qiymətdən çoxdursa və on-
ların dəyəri gəlirdən çıxılan
xərclərə aid edilmişdirsə, həmin
malların (işlərin, xidmətlərin) də-
yəri gəlirdən çıxılan xərclərə
transfer qiyməti ilə aid edilir və
vergilər yenidən hesablanır.
Transfer qiymətinin tətbiqi za-
manı qiymətlərə təsir edə bilən
amillər
müəyyənləşdirilərkən
Vergi Məcəlləsinin 14.6.1-ci
maddəsinin müddəaları tətbiq
edilir.
Belə ki, malların (işlərin, xid-
mətlərin) bazar qiymətləri müəy-
yənləşdirilərkən qiymətlərə təsir
edə bilən aşağıdakı amillər nə-
zərə alınır:
• göndərilmiş malların (görülmüş
işlərin, göstərilmiş xidmətlərin)
həcmi (əmtəə partiyasının həc-
mi);
• öhdəliklərin icra olunması müd-
dəti, ödəniş şərtləri;
• mallara (işlərə, xidmətlərə)
tələb və təklifin dəyişməsi, (o
cümlədən istehlakçı tələbinin
mövsümi olaraq artıb-azalması);
• malların mənşə ölkəsi, alındığı
və ya təqdim edildiyi yer;
• malların (işlərin, xidmətlərin)
göndərilmə şərtləri;
• malların keyfiyyətinin və digər
istehlak göstəricilərinin səviyyə-
si;
• marketinq siyasətinin aparıl-
ması ilə əlaqədar olaraq analoqu
olmayan yeni malların (işlərin,
xidmətlərin) bazara çıxarılması,
yaxud malların (işlərin, xidmət-
lərin) yeni bazara çıxarılması, is-
tehlakçıların tanış olması məq-
sədilə əmtəə nümunələrinin təq-
dim edilməsi;
• işlərin görülməsi, xidmətlərin
göstərilməsi, o cümlədən təmir,
tikinti, quraşdırma işləri, nəqliy-
yat, icarə, təhsil, tibb xidmətləri
və digər sahələr üzrə bazar qiy-
mətləri müəyyənləşdirilərkən
işlərin görüldüyü, xidmətlərin
göstərildiyi ərazi, onların keyfiy-
yət göstəriciləri və qiymətlərə
təsir edə bilən digər şərtlər nə-
zərə alınır.
Bununla belə, vergi ödəyicisi-
nin malların (işlərin, xidmətlə-
rin) transfer qiymətinin Vergi
Məcəlləsində göstərilənlərdən
fərqli qaydada müəyyənləşdiril-
məsi barədə sübutlar təqdim
etmək hüququ vardır.
Malların (işlərin, xidmətlərin)
transfer qiymətləri müəyyən
edilərkən birja kotirovkaları
haqqında rəsmi məlumat mən-
bələrindən, vergi ödəyicilərinin
vergi orqanına təqdim etdiyi
məlumatlardan, açıq məlumat
mənbələrində yerləşdirilmiş he-
sabatlardakı məlumatlarından
və digər müvafiq məlumatlar-
dan istifadə edilir.
Transfer qiymətlərinin müəy-
yən edilməsi və tətbiqi qaydası
Vergilər Nazirliyi tərəfindən
müəyyən edilir.
Qeyd edilən müddəalara əsa-
sən rezident vergi ödəyicisinin
ölkə hüdudlarından kənarda, o
cümlədən vergi sığınacağı (of-
şor) hesab edilən dövlətlərdə
və ya ərazilərdə təsis edilmiş
vergi ödəyiciləri ilə aparılan
əməliyyatlar üzrə əldə edilən
gəlirlərin transfer qiymətləri tət-
biq edilməklə vergiyə cəlb edi-
ləcəkdir.
Transfer qiymətqoyma Avropa
İttifaqına daxil olan ölkələrdə,
Amerika Birləşmiş Ştatlarında
və sair dövlətlərdə tətbiq olu-
nur.
( DAVAMI VAR)
T r a n s f e r q i y m ə t i n i n t ə t b i q i