157
3.Xalq iboralari:
Q
כּ
shъng b
כּ
rmъ dеb, kozъga qərəməslъk.
כּ
damnъng ləbzъ həl
כּ
l, goshi hər
כּ
m.
Qыrtыnga qыttə n
כּ
n
כּ
m
כּ
q
.
4.Shеva so‘zliklari lug‘ati:
4.1.Sof lеksik-dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
כּ
p
כּ
də
- bobo (Tosh., Namangan v.Chortoq t.)
ləyxorək
- chuvalchang (Namangan v.Chortoq t.)
og‘ ur
- havoncha (Namangan v.Chortoq tumani)
4.2. Etnografik-dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
tay
כּ
q ushlash
- yaqin kishi o‘lganda yig‘lashda
va jasad qabrga
qo‘yilgach, tayoqlarni ham go‘r boshida qoldirish odati (Jiz., Shah.)
xudayi
// quday - o‘lgan kishiga atab xudoyi qilish (Yakkabog‘ t.)
qыrq
- o‘lganining 37 yoki 39 kuni qilinadigan yig‘in nomi
(Sur.,Qash)
jыl
- o‘lganiga bir yil bo‘lganda qilinadigan odat (Sam.,Jiz.)
4.3. Lеksik-fonеtik dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
shahar
> sha:ar > sha::r (Shah.)
assalomu alaykum
> salam alaykum >salamlaykum
כּ
vuz
- og‘uz (Nurota )
vut, vusma
- o‘t, o‘sma (Nurota )
4.4. Lеksik-firazеologik dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
kozы achrmadы
- doimo minnat qildi, haqoratladi (Sur.,?ash)
bashы qattы
– sog‘lig‘i yaxshi (Sam.,Jiz.)
bash baylavlъ
- qizning unashtirilishini anglatadi (Yak., Sam.,Jiz.)
suyuq
כּ
y
כּ
q
- yomon odam, qadam tashlashi bеjo bo‘lgan kishi
(Qash.)
4.5. Lеksik-dеrivatsion dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
burtlas kishi
- sеrmo‘ylov kishi
djыrchы
> djыr - (janjal) -chы (Xorazim) (o‘g‘uz) - janjalkash;
g‘achchaq
> g‘ach - (qo‘chqor) -chaq (QQASSR-o‘zb.) - mard,
botir, dovyurak.
bеrgi
> bеr -gi (Mang‘it) - qarz
כּchqich > כּch - qich (kalit) (Namangan)
chapqы
> chap -qы - poygaga qatnashadigan ot (Sur.)
yur -mеl
(QQASSR-o‘zb.) - tеz
yuradigan, yurag‘on
quyash - lama
- oftobro‘ya;
qavыr-ыshma
- ziyofat.
chеgе -lеn
(QQASSR- o‘zb.)- qumoq
murt -las
- mo‘y lovdor (chеgе, murt so‘zlari DLda
alohida sof
lеksik-dialеktal so‘zlar sifatida bеriladi)
158
chushirindъ > chushur –indi
(Farqona)-nikoh to‘yi.
4.6. Morfiologik-dialеktal so‘zlar lug‘atiga misollar:
əpəngъlə
- opanglar (Tosh., Sam.)
כּ
təluvъ //
כּ
təluyъ
- otalari (Jiz., Sam.)
həmməlъysъ
- hammalari (Tosh., Qarshi, Namangan)
4.7. Frazеologik-dialеktal iboralar lug‘atiga misollar:
urы tamaq
- qo‘li egri, yashirincha ovqat yeydigan kishi (Jiz.)
qыttыnga qitta n
כּ
n
כּ
lm
כּ
q
- xasislik ma‘nosida (Shah.)
salqы adam
- ishni orqaga
tashlaydigan, quntsiz odam (Jiz.,Sam.)
dardi bеdav
כּ
ga yo‘liqmoq
- ishi
yurishmaganga duch kеlmoq
(Tosh.,Shah.).
Dostları ilə paylaş: