Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR
- İstifadə olunmuş Ədəbiyyat siyahısı
87
Azərbaycan geoiqtisadi inkisaf modelinə keçici bir-biri ilə sıx baglılıqla olan bir sıra vəzifələrin kompleks həllini tələb edir. Ölkənin nəqliyyat-rabitə xəttlərinin, ticarət
yollarının və
informasiya axını
kanallarının transregional qlobalqovsaqlarından birinə çevrilməsi yönümündə beynəlxalq əhəmiyyətli infrastruktur layihələrin həyata keçirir. Nəticə etibarilə bütün sahələrdə əldə edilən nailiyyətlər Heydər Əliyev siyasətinə alternativin olmadığını bir daha təsdiq edir. Bir zamanlar əlçatmaz olan, xəyal kimi görünən iri layihələrin real həyata vəsiqə alması, şəhərlərimizin, rayonlarımızın, hətta kəndlərimizin sürətlə abadlaşaraq göz oxşaması, insanların yaşayış səviyyəsinin ildən-ilə yaxşılaşdırılması çoxlarımız üçün
qürur mənbəyinə çevrilib. Qeyd edildiyi kimi, Azərbaycanın tranzit və yükdaşıma potensialı geniş olması ilə seçilir.Əlverişli coğrafi mövqe, son illərnəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməs i,həyata keçirilən irimiqyaslı layihələr Azərbaycanın tranzit və yükdaşıma potensialından daha səmərəli istifadə etməklə bu sahədən daxil olan gəlirlərin həcminin artmasına geniş imkan yaradır.
88
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR Məlum olduğu kimi, nəqliyyat sektoru bəşər cəmiyyətinin inkisafında müstəsna rol oynayan amillərindən biridir.Əsrlərlə nəqliyyatın inkişafı cəmiyyətdə geden proseslərlə yanaşı olmuş və onun istehsal sahələrinin inkişafında, məhsuldar qüvvələrin formalaşmasında əvəzsiz rolu olmuşdur. Nəqliyyatın tranziti yüklərin və sərnisin daşımalarının yolda üçüncü ölkədən keçməklə birölkədən digərinə və ya aralıq məntəqələrdən keçməklə bir məntəqədən digərinə tranzit qaydaları ilə təyinolunmuş yerə çatdırılmasıdır.Əlbəttə ki,nəqliyyatın beynəlxalq səviyyədə hərəkət istiqaməti nəqliyyat dəhlizləri vasitəsilə həyata keçirilir və cografi mövqeyi əlverişli olan ölkələrə tranzit potenisalının geoiqtisadi məkanda iqtisadi mənfəətini artırmaqla yanaşı geosiyasi arenada nüfusunun artmasına imkan yaradır.Tranzit potensialı əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olan ərazilərdə və ya ölkələr də nəqliyyat infrastrukturunun yenidən qurulması və inkisafi ücün beynəlxalq layihələr həyata kecirilir. Sosial sferanın inkişafı,nəqliyyatın və informasiya texnologiyaların inkişafı ölkələrdə geosiyasi və geoiqtisadi əlaqələrin inkişafına böyük təkan verir. Şərqlə-Qərbin qovşağında yerləşən və əlverişli,unikal coğrafi mövqeyə malik olan ölkəmiz Azərbaycan dünya iqtisadiyyatın nəqliyyat sektorunda baş vermiş proseslərdən kənarda qalmamış, malik olduğu tranzit potensialı dünya ölkələrinin həmişə marağında olmuş və səmərəli iqtisadi əlaqələrin həyata kecirilməsinə zəmin yaratmışdır.XXI əsrdəAvrasiya ölkələri arasında gedən inteqrasiya proseslərinin intensivləşməsi,Avropa-Qafqaz-Asiya magistral dəhlizində fəaliyyət göstərən nəqliyyat sahələrinin transxəzər nəqliyyat sisteminin İpək Yolu nun bərpası ilə əlaqədar olaraq transatlantika Aralıq dənizi Qara dəniz və Xəzər dənizi hövzəsi ölkələrində fəaliyyət göstərən quru və su yollarının yüksək səviyyədə yük axınlarını ötürmək qabiliyyətinə malik olmalarında,qovşaqlarda,limanlarda həmçinin avtomobil yollarının texniki iqtisadi göstəricilərinin yaxşılaşdırılması məqsədilə beynəlxalq normalara uyğun yenidənqurma işlərinin aparılması mühüm məsələlərdən hesab edilir.Bu məqsədin yerinə yetirilməsinə hər bir ölkəsinə nəqliyyat sisteminin təhlil 89
olunması və onların iqtisadi-coğrafi baxımdan qiymətləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Bu baxımdan Azərbaycan respublikasının dünya iqtisadiyyatına qovuşması və dünya ölkələri ilə gedən inteqrasiya proseslərində yerini müəyyən etmək üçün müasir baxımdan nəqliyyat sahələrinin təhlil olunması olduqca vacibdir. Azərbaycanın tranzit potensialının rentabilliyini artırmaq məqsədindən irəli gələrək ,mövcud qloballaşan iqtisadi ticari şəraitdə beynəlxalq nəqliyyat sistemində mövqeyinin rəqabət və əməkdaşlıq müstəvisində hərtərəfli nailiyyətlərə nail olmaq və milli iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda inkişafını artırmaqdır .
Nəqliyyatda sektor islahatlarının tamalanması vahid nəqliyyat siyasətinin formalasması üçün stimul yaratmısdır. Nəqliyyat sisteminin inkisafı məsələləri iqtisadiyyatın iqtisadi artım fazasına keçməsinə uygun olaraq, dövlətin sosial-iqtisadi prioritetlərinin həyata keçirilməsi ilə bilavasitə baglıdır. Ölkənin nəqliyyat sektorunun və nəqliyyat infrastrukturunun inkisafına dövlət qaqygısı ilbəil sürətlə güclənməkdədir.Vahid iqtisadi məkanın inkisafı, mal dövriyyəsinin sürətləndirilməsi və iqtisadiyyatda nəqliyyat xərclərinin azaldılması - mal dövriyyəsi sistemində inzibati əngəllərin və ayrı-ayrı regionların nəqliyyat sisteminin inkisafında qeyri-bərabərliyin ləgv olunması ilə yanası, ölkədə vahid dayanıqlı nəqliyyat səbəkəsinin yaradılmasını tələb edir. Nəqliyyat diskriminasiyasının ləgv edilməsi məqsədi ilə vətəndasların bütün təbəqələrinin, o cümlədən ucqar ərazilərdə yasayan vətəndasların nəqliyyatla təmin olunması, nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyətinin artırılması, nəqliyyatın əhaliyə və ətraf mühitə neqativ təsirinin azaldılması, nəqliyyat kompleksi üçün ixtisaslı kadrların hazırlanması nəqliyyat sisteminin inkisafının əsas məqsədlərindəndir. Nəticə etibarilə Azərbaycan Respublikası istər regional istərsə də beynəlxalq səviyyədə olsun tranzit potenzialının düzgün istifadəsini qeyri-neft sektoru kimi ölkənin əsas inkişaf tempi kimi qiymətləndirilməli və bu sahədə təkliflər hertererfli dəyərləndirməlidir.Azərbaycanın Transit potensialı və beynəlxalq tranzit mövqeyinin qiymətləndirməsi mövzusu halhazirda ölkəmiz ücün böyük əhəmiyyətə malikdir.Bu sahədə hərtərəfli inkisaf amilləri yüksək səviyyədə həyata keçirilir.Mövcud durum onu göstərir ki,müasir qlobbalasan iqtiadiyyatın neft sektoru ciddi səkildə
90
transformasiyaya ugradigina görə qeyri neft sektorunun inkisafina dəstək ücün əsasli infrastruktur kimi formalasmasi ücün transit potensialından Azərbaycan səmərəli şəkildə yararlanaraq fayda əldə etməlidir.Tranzit potensialının qiymətləndirilməsi nəticəsində respublikasın ÜDM sində büdcəsinin formalasmasinda nəqliyyat sektorunun və tranzit potensailından istifadə faizi qalxacaqdir.Nəticədə bununla yanasi beynəlxalq arenada əməkdasliq artacaq nufus guclənəcəkdir.Olkədə yeni is yerləri acilacaq və iqtisadi mənfəət artacaqdır.Simal-Cənub və Sərq-Qərb kimi beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin kəsisməsində yerləsməsi və Baki-Tbilisi-Qars dəmir yolu kimi nəqliyyat infrastukturlarin layihələrin istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatında önəmli yer tutacaqdır. Azərbaycan Respublikasının dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası və xarici ticarətin genisləndirilməsi nəqliyyat infrastrukturunun ona uygun yenidənqurulmasını, Azərbaycanın tranzit ölkəsi kimi mövcud imkanlarından tam istifadəedilməsini, ölkə yükdasıyıcılarının rəqabətqabiliyyətliliyinin artırılmasını və nəqliyyat xidmətləri ixracının inkisafını tələb edir.
91
1)
Koçetov E.G. Geoiqtisadiyyat. Dünya iqtisadi məkanının mənimsənilməsi ali məktəblər üçün dərslik. Rus dilindən tərcümə. Bakı: ―İqtisad Universiteti‖ Nəşriyyatı- 2014. 2)
Hikmət Babaoglu.Dünya siyasəti və Beynəlxalq münasibətlər,DƏRSLİK.2009 3)
M.Nəsibov. Gələcək dünya düzəni və geosiyasi mənzərə. Siyasi proqnozların əsasları. Ümumi hissə. I kitab. Bakı, ―Elm və təhsil ‖ nəşriyyatı, 2013, 544 səh. 4)
5)
Əliyev E.Ə. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ.Dərslik. Bakı: 2009, 868 səh. 6)
Məmmədov.Z.S. XXI :İqtisadi İnkişafın nəqliyyat faktoru.Bakı 2002.386 səh. 7)
Böyük İpək Yolu və sosial-iqtisadi yüksəlişin stimullaşdırılması aspektləri. Müasir mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafının əsas meyilləri. Azərbaycan Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutu. /məqalələr toplusu/ VI cild. Bakı. Elm. 2000. 0,2 ç.v. 8)
Əmrahov M.İ.Böyük İpək Yolu.Dərslik.Baki.2011,84səh 9)
İpək Yolu: II Respublika elmi-praktiki konfransın materialları (20-27 dekabr). Bakı, 2001 10)
Azərbaycan Respublikasında nəqliyyat sisteminin inkisafına dair (2006−2015- cu Illər) Dövlət Proqramı 11)
Azərbaycan Respublikasında avtomobil yolları səbəkəsinin yeniləsdirilməsi və inki saf ına dair Dövlət Proqramı‖ (2006-2015-ci illər)
92
12) Bakı-Tibilisi-Qars dəmir yolu xətti: iqtisadi dəyərləndirmələr və sosial effektlər. Avroasiyada yeni inteqrasiya təşəbbüsləri: Mövcud vəziyyət və gözləntilər. II Avroasiya Sosial elmlər forumunun materialları. Bakı: ―İqtisad Universiteti‖ Nəsriyyatı 13)
Cənub-Şimal nəqliyyat dəhlizi: inkişaf meyilləri və perspektivlər. 2005-2006- cı illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində yerinə yetirilmiş büdcə təyinatlı elmi-tədqiqat işlərinin yekununa həsr edilmiş elmi-praktiki konfransın tezisləri. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti. (A.F.Haсızadə ilə müştərək) Bakı. 2007. 14)
münasibətlər ,II
Beynəlxalq Konqres
materialları,Qafqaz Universiteti,Baki.2007 15)
Təşkilatının XXI əsrdə rolu» adlı məruzəsi // Avrasiyanın təhlükəsizliyi. 2000. №1. Səh. 210-211. 16)
dəmir yolu xətti layihəsinin rolu. Azərbaycanın vergi jurnalı. Bakı: № 3, 2014. 17)
mfa.gov.az( Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi) 18)
mot.gov.az-A(zərbaycan Respublikası Nəqliyyat Nazirliyi) 19)
azal.az- (Azərbaycan Hava Yolları) 20)
www.acsc.az/(Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi) 21)
statistika.gov.az (Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi). 93
22) http://www.cabmin.gov.az/ (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti) 23)
http://www.azeravtoyol.gov.az/az/pages/40/ 24)
25)
http://amirabadport.pmo.ir/ru/introduction/corridors 26)
yberleninka.ru/article/n/mezhdunarodnye-transportnye-koridory- integratsiya- stran-shos 27)
http://www.president.az/azerbaijan/silkroad
28)
http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/Ways
29)
http://mot.gov.az/az/content/ 30)
31)
www.xalqqazeti.com/az/news/economy/66959 32)
iqtisadiyyat.com/az/pages/8/information/4896 33)
www.azerbaijan.az/_Economy.
94
Резюме Данная диссертационная работа посвящена транзитному потенциалу и оценке мирового положения транзита Азербайджанской Республики. В ходе анализа было выявлено, что расположенный в центре Восточно-Западного и Северо- Южного транспортного коридора, Азербайджан обладает огромнейшим транзитным потенциалом. Этот потенциал высоко оценивается как на национальном, так и международном уровне. Транзитная перевозка грузов в геоэкономической сфере ненефтяного сектора улучшит сотрудничество с зарубежными странами, и в будущем будут проведены важные мероприятия для расширения возможностей транспортного транзита. Азербайджан от этого извлечет социально-экономическую выгоду. В диссертационной работе были подробно рассмотрены все вопросы, связанные с транзитным потенциалом Азербайджана. В диссертации отмечается,что в Азербайджансой Республики развитие транспортного сектора является одним из необходимых и важных условый далънейшей структрной перестройки экономики. Азербайджан занимая одно из ключевых положений в вопросах создания кратчайший транспортных коридоров в эвро-асиатском регионе, является крупным транспортным узлов в единой транспортной системе Эвропа-Кафказ-Асия (ТРАСЕКА). Республику имеет сложившуйся транспортную систему,которая включает в себя железнодорожный,автодорожный, морской, воздушный и трубопроводный транспорт. В соответстивии с Государственной концептуалъной программой развития транспортного сектора Азербайджана, Президентом Азербайджана были утверждены ряд важные программы и документы способствующие развитию транспортного сектора.
95
Thesis is devoted to the Azerbaijan's transit potential and assessment of the position of international transit. Through analysis, it was revealed that a favorable geographical position in the East-West and North-South transport corridors in the center there is a great transit potential of Azerbaijan as a country. Whether the transit potential of both national and international level is highly appreciated. Non-oil sector to increase its cooperation with other countries in the field of geo-transit cargo transportation and transit opportunities for expansion in the future and the future economic and social benefits will be taken as an important benefit. In connection with the transit potential of the dissertation work is described in detail all the questions
The thesis says that, in the Republic of Azerbaijan development of the transport sector is a necessary and important condition for further economic restructuring, improving the competitiveness of transport services in world markets and the integration of the country, in a dynamically changing system of international relations.Azerbaijan occupies one of the key provisions on the establishment of the shortest transport corridors in the Euro-Asian region, is a major transportation hub in a single transport system of Europe-Caucasus-Asia (TRACECA). Republic is the current transportation system,which includes rail, road, sea, air and pipeline transport.In accordance with the State program, the conceptual development of the transport sector in Azerbaijan, the President of Azerbaijan approved a number of important programs and documents contribute to the development of the transport sector. 96
Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|