Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanın geosiyasəti.
- Beynəlxalq Nəqliyyyat dəhlizləri
- 1.Tranzit dəhlizi(tranzit corridor) 2.Ticarət dəhlizi(trade corridor) 3.İnkisaf əsasli(development corridor)
16
layihələrin həyata keçirilməsi, sözün həqiqi mənasında, Azərbaycanı geoiqtisadi cəhətdən dünyanın aparıcı dövlətləri və şirkətləri üçün cəlbedici tərəfdaş etmişdir. Ölkənin əlverişli geoiqtisadi dəyəri həm də yalnız neft-qaz sektoru ilə məhdudlaşmamış, keçən illərdə yürüdülən düzgün iqtisadi inkişaf strategiyası ümumilikdə Azərbaycanı Avrasiyanın iqtisadi, siyasi və sosial-mənəvi cəhətdən dinamik inkişaf edən bir ölkəsinə, dövlətlərarası əlaqələrdə ciddi geosiyasi aktora çevrilmişdir. Bununla yanaşı, Azərbaycan həm də hövzənin neft-qaz resurslarından istifadənin düzgün strategiyasını müəyyənləşdirməklə, beynəlxalq aləmin daim artan enerji ehtiyacı ilə ölkənin milli maraqlarını uzlaşdırmaqla və bu əsasda etibarlı tərəfdaş kimi tanınmaqla, milli iqtisadi və maliyyə dividendlərini gücləndirməklə beynəlxalq dəyərini artırmış və xarici aləmlə münasibətlərini in- tensivləşdirmək imkanı qazandırmışdır. Bu amilə təkcə təbii resurs mənbəyi və geoiqtisadi anlamında yanaşmaq düzgün olmazdı. Ölkənin bəhs olunan üstünlüklərindən, xüsusən də neft və qaz amilindən bacarıqla istifadə etməklə, müasir dünyanın aparıcı dövlətləri və güc mərkəzlərinin diqqətini özünün digər milli problemlərinə cəlb etməsi Azərbaycanın müasir dövrdə əsas milli geosiyasi vəzifələrindən biri hesab olunur. Bu üstünlüyün və imicin qorunması və düzgün istifadə olunması gələcəkdə də Azərbaycanın geosiyasi addımlarının və vəzifələrinin əsas müvəffəqiyyətini təşkil etməlidir. 6
6 Həsənov Ə.M. Azərbaycanın geosiyasəti. Dərslik. Bakı, 2015. 1056 s. 17
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində istehsalın çoxsahəli inkişafında,məhsuldar qüvvələrin ərazi təşkilində,daxili və xarici iqtisadi əlaqələrin formalaşmasında beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı,öz aktuallığı ilə diqqət mərkəzində olmuşdur. Ümumiyyətlə,qloballaşan iqtisadi şəraitdə ticarətin inkişafında və digər xüsusiyyətlərə görə dünya ölkələri arasında nəqliyyat dəhlizlərinin rolu böyükdür.Qloballaşma proseslərinin təsiri altında dünya inkişafının indiki inkişaf etməkdə olan ölkələrin mövqeyini gücləndirmək istəyən bir mühitdə dünya siyasətinin dövlət təsiri böyük amil üçün dünya hərbi və siyasi potensialı ilə yanaşı, iqtisadi amillər irəli sürülür əsas iqtisadi resurslar təsiri arasında nəqliyyat sisteminin beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin böyük rolu vardır. nəqliyyat dəhlizlərində sahiblik dövlət siyasəti üçün yeni imkanlar yaradır və onların rəqabət üstünlükləri inkişaf edir. Bu, daxili tranzit inkişafı ilə əlaqədar olaraq qeyd etmək lazımdır ki beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi dəniz nəqliyyatından fərqli olaraq dövlətlərarası əməkdaşlıq tələb edir Belə tədbirlər planı gömrük maneələri aradan qaldırır, iqtisadi əməkdaşlığı stimullaşdırır daha təhlükəsiz şəkildə nəqliyyatı tranzit ölkələr arasında, və inteqrasiya proseslərinin inkişafı üçün zəmin yaradır. Dünyada geniş miqyasda regional nəqliyyat şəbəkələrinin inteqrasiya müşahidə şəbəkələri çərçivəsində əsas bazarları və mərkəzləri birləşdirən regionlararası miqyaslı tranzit potensialı(sərnisin və yük dasima)vardır 7 . Müasir nəqliyyat dəhlizləri sisteminin bütün dünya üzrə aktiv inkişaafi 1970 ci illərdən inkişaf etməyə başlamışdır.Nəqliyyat dəhlizləri qlobal iqtisadiyyatın özəyini təskil edir.Beynəlxaq nəqliyyat və logistika sisteminin inkisaf etməsi və infrastrukturunun ticari və iqtisadi olaraq rolunun artmasında beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin əhəmiyyəti böyükdür.Nəqliyyat dəhlizinin iki növü vardır.Milli və beynəlxalq.
7
http://mgimo.ru/files2/y02_2015/267918/Podberezkina-thesis.pdf 18
arasında əhəmiyyet yük və sərnişin daşimalarını təmin edən milli və beynəlxalq səviyyədə nəqliyyat sisteminin bir hissəsidir.Buraya nəqliyyat kompexinə aid olan nəqliyyatın bütün növləri,statisonar qurgular,eləcə də texnoloji ,təşkilatı və bir sıra başqa strukturlar daxildir.Beynəlxalq nəqlliyyat dəhlizlərində geoiqtisadi cəhətdən məkan paradiqması əsas götürülür.Buna görə də tənzimlənən nəqliyyat sisteminin hüquqqi üsullarina riayet etmək önəmlidir.Həmçinin beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi iki və daha ölkələrin sərhədindən kecməklə su və quru yolla yüklərin və sərnişinlərin daşınmasıdır. Ümumiyyətlə, beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin iqtisadi fəaliyyətinin tranzit xüsusiyyəti kimi 3 növü vardır.
Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri məsafə olaraq ölkələr arasinda iqtisadi ticari əlaqələrin genisləndirilməsində müstəsna rol oynayir.Magistral yollarla əhatə olunan nəqliyyat dəhlizlərində yüklərin sərnişinlərin ən sərfəli yollarla mənzil başina catrilmasi beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin mövcudlugu ücün əsas amillərdən biridir.Cografi atlasi nəzər saldıqda ümumi olaraq əsas SİMAL-CƏNUB və SƏRQ-QƏRB beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri mövcuddur.Burada əsas Avropa-Qafqaz-Asiya(TRACECA) və digər nəqliyyat dəhlizləri olkələri iqtisadi cəhətdən bir birinə baglayır.Əlbəttə ki beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin mövcud olmasi iqtisadi cəhətdən ölkənin nüfusunun artmasına,ölkələr arasında əməkdasliğın layihələr çmərcivəsində artması,əldə olunan gəlirlərin büdcə artımına müsbət təsiri ə əsaı isə tranzit mövqeyi əlverisli olan ərazilərdə ücüncu olkələrə yüklərin,sərnişinlərin dəmiryolu və nəqliyyatın digər növlərindən keçməklə ölkəyə əlavə gəlirlər qazandırır.Əldə olunan iqtisadi mənfəətlər ölkənin milli və beynəlxalq səviyyədə potensialının artmasına.infrastukturlarin Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|