Ölümünün yılındayız
Yüklə 1,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Türk halkbilimi ve halk edebiyatı konularının üniversite düzeyinde bağımsız bir kürsü çerçevesinde ele
- Tarih vakfı na teslim edildi. 15 Mart 1998 de kaybettiğimiz sevgili hocamızı bir kez daha anmak ve çok önemli
- II. PERTEV NAİLİ BORATAV’IN TÜRK HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARI İÇERİSİNDEKİ YERİ
- III. PERTEV NAİLİ BORATAV II. P ER TEV NAİLİ BORATAV ARŞİVİ NİN TÜRK HALK KÜLTÜRÜ BAKIMINDAN ÖNEMİ
- S A Y F A 16
| Ölümünün 6. yılındayız... Pertev
Naili Boratav
• • •
ve arşivi üzerine p u
t i » M
a {
B o * k.
t a v! Halk . ¿ d é b i t a . D e r i l e r Pit X fv M a
BOIAT aw ' ’ > s T e k e r l e r ~ * * * P t ü T I V H t B O « A T / M
„ ,*■ U ç a r L e : «
edebiyatı konularının üniversite düzeyinde bağımsız bir kürsü çerçevesinde ele alınmasının öncüsü Pertev Naili Boratav’ı kaybedeli altı yıl oldu. Arşivi ölümünden sonra Türkiye’ye getirildi ve Tarih vakfı na teslim edildi. 15 Mart 1998 de kaybettiğimiz sevgili hocamızı bir kez daha anmak ve çok önemli arşivini yeniden değerlendirmek istedik. □ F e r h a t ASLAN (*) l. PERTEV NAİLİ BORATAV’IN BİYOGRAFİSİ ürkiye’de T ürk halkbilimi ve Türk halk edebiyatının bilimsel bir disip lin İçerisinde incelenmesini, Türk halk kültürünün uluslararası bilim çevrelerine tanıtılmasını sağlayan Pertev Na- I ili Boratav, 2 Eylül 1907’de bugün Bulgaris-
1 tan sınırları içerisinde kalan Gümülcine’nin D andere ilçesinde doğdu, ilk öğrenimini İs tanbul, Arapsun (Gülşehri), Develi ve Mu- I d u m u ’da (1912-1919); ortaöğrenimini Ge- lenbevi ve İstanbul Erkek Lisesi’nde (1924- 1927) tamamladı. Yükseköğrenimini İstan bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Di- 1 li ve Edebiyatı Bölüm ünde ve Yüksek Ö ğ retmen O k ulunda (1927-1930) yaptı. 1931- 1932 yıllarında Türkiyat Enstitüsünde M. Fuad Köprülü’nün asistanı olarak çalıştı. 1932-1936 arasında Konya Lisesi ve Erkek ! Öğretmen O k u lu n d a edebiyat öğretmeni olarak görevlendirildi. 1936-1937’de devlet bursu ile Almanya'ya araştırma yapmak üze re gönderildi. Almanya’da Hider aleyhine ko nuşmalar yaptığı için bursu kesilen Boratav, Türkiye’ye döndü ve 1937-1938’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde kü tüphane memurluğu yapn. 193 8’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülte sin in Türk Dili ve Edebiyatı Bölümii’ne “Türk Halk Edebiyatı Doçenti” olarak atan dı. 1946’da bu fakültede profesör oldu. 1948’de başkanlığını yapağı “T ürk Halk Edebiyatt Kürsüsü” siyasî nedenlerle kapan- larak Boratav, Niyazi Berkes, Behice Boran ve Muzaffer Şerif Başoğlu ile birlikte, açığa alın dı. 1948-1952 arasında ABD’deki Stanford Üniversitesi, Hoover Enstitüsü Kütüphane sinin Türkiye Bölümü’nün kuruluşunu Tür kiye’den yönetti. 1952’de Fransa’ya giderek Paris’e yerleşti. 1952-1972 yıllarında Centre National de Recherche Scientifique’de (Fran sa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi) uzman olarak çalıştı. 1976’ya kadar Ecole Pratique des Hautes Etudes’te “Türk Halk Edebiyatı Profesörü” olarak Türk folkloru seminerleri verdi. Daha sonra Centre National de Rec herche Scientifïque’de “Fahri Araştırma Uz manı” olarak çalıştı. Ayrıca uzun yıllar Ecole des Hautes Etudes Sciences Sociales’de O s manlI arşiv belgeleri üzerine de seminerler verdi. Bütün bu akademik faaliyederini ölü münden kısa bir süre öncesine değin devam ettiren Pertev Naili Boratav 16 Mart 1998’de aramızdan ayrıldı. Pertev Naili Boratav’ın Türk halkbilimi ve Türk halk edebiyatt alanında pek çok önem li eseri vardır. Bunların başlıcaları: Köroğlu Destanı ( 1931 ), Halk Hikâyeleri ve Halk Hi - kâyeciliği (1945), H alk Edebiyatt Dersleri (1942), izahlı Halk Şiiri Antolojisi ( 1943, H a lil Vedat Fıratlı ile birlikte), Pir Sultan Abdal (1943, Abdülbaki Gölpınarlı ile birlikte), Folklor ve Edebiyat I ( 1939), Folklor ve Ede biyat II (1945), Typen Turkischer Volkmarc- hen (Türk Halk Masallarının Tipleri), ( 1953, Prof. Wolfram Eberhard ile birlikte), Zaman Zaman içinde (1958), Az Gittik Uz Gittik (1969), Le “Tekerleme” - Contribution à l’étude typologique du conte populaire turc (Tekerleme - Türk Halk Masallarının Stilis tik ve Tipolojik incelemesine Katkı), (1963) 100 SorudaTürkH alk Edebiyatı (1969), 100 Soruda Türk Folkloru (1973), Nasreddin H oca (1996). II. PERTEV NAİLİ BORATAV’IN TÜRK HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARI İÇERİSİNDEKİ YERİ Pertev Naili Boratav 193 l ’den ölüm tarihi olan 1998’e kadar, yaşadığı bütün olumsuz luklara rağmen, Türk halk kültürü üzerine yaptığı çalışmalara hiç ara vermemiş ve çalış malarıyla kendisinden sonra gelecek araştır macılara rehber olmuştur. Boratav Türk halk edebiyatının; destan, halk hikâyesi, masal, te kerleme gibi türlerini dünya folklor kuram larını kullanarak incelemiş, bu konular üze rinde çözümlemeler, sınıflandırmalar ve tip ayırımları yapmıştır. Bugün bile bu konular üzerinde çalışma yapanlar Boratav’m eserle rini kendilerine rehber edinerek çalışmaları na yön vermektedirler. Pertev Naili Boratav; Hilmi Ziya Ülken, M. Fuad Köprülü, George Dumézil, Arnold Van Gennep, Wolfram Eberhard gibi bilim adamlarından yararlanmış ve dünya folklor araştırmalarını yalandan takip etmiştir. Yaptığı derlemelerle Türk halk kültürü nün ilk ve en önemli arşivini oluşturmuş, baş ta Prof. Dr. Ilhan Başgöz olmak üzere Türk halkbilimine büyük emekler veren bilim adamları yetiştirmiştir. Pertev Naili Boratav’a hak ettiği bu sıfadarı ka zandıran çalışmaların en başta gelenleri şöyledir: Pertev Naili Bora- tav’m ilk kitabı 1931 de İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü tara fından yayımlanan “Kö roğlu I)estanı”dır. Bora tav bu çalışmasında des tan türü, Türk destanla rı, Köroğlu Destanı’mn Türk destanları içerisin deki yeri ve Köroğlu’nun tarihi kimliği üzerinde durur. Eserde Boratav sadece Köroğlu Destanı metinlerini değil desta nın anlatıldığı çevreyi, zamanı ve anlatıcının metinler üzerindeki etki sini de inceler. Boratav bu yaklaşımıyla o güne kadar Türkiye’de hatta dünyada yapılan folklor çalışmalarına farklı bir bakış açısı kazandır mıştır.
1941’de doçentlik tezi olarak hazırladığı “Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği” adlı kitabındaki metinleri Kars’ta, Âşık Sabit Mü- dâmî’den derlemiştir. Boratav bu metinleri doğal çevre içerisinde, dinleyici kide önünde ve hikâye anlatıcısının kendi duygularım yan sıtan söz kalıplarını da dikkate alarak derle miş böylece bu eseriyle Türkiye’de araştırıl ması gereken önemli ve çok zengin bir halk hikâyesi geleneğinin var olduğunu ortaya koymuştur. Boratav 1953’te Prof. Wolfram Eberhard ile birlikte “Typen Turkischer Volkmarchen” (Türk Halk Masallarının Tipleri) adlı kitabı nı yazmıştır. Bu kitapta yazarlar, Boratav’ın ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğrencilerinin Anadolu’nun dört bir yanından derledikleri 3 bin Türk masalı nı incelemişler ve bu masalları 378 masal ti pine indirerek bu tiplerin özelliklerini belirt mişlerdir. Kitabın sonunda uluslararası stan dartlara uygun b*ır şekilde hazırlanmış olan motifler endeksi de konmuştur. Türk masal motifleri ilk kez bu çalışma ile dünya masal motifleri katalogundaki yerini almıştır. Ayrı ca bu kitap Anti Aame ve Thompson’un ha zırladığı masal tipleri incelemelerinin tek kay nağı olan “Types of Folktales” adlı kitabın büyük bir eksiğini kapatmıştır. Fakat maale sef bu değerli çalışma henüz Almancadan Türkçeye çevrilmemiştir. Boratav 1963’te “Le Tekerleme”yi yayım lamıştır. Fransızca olarak yayımlanan bu ki tabında Boratav, masal tekerlemeleri konusu nu daha önce benzerine rastlamadığımız bir yöntemle ele alıp inceler. Türk masal teker lemelerinin çözümlemesini ve sınıflandırma sını yaparak onları tiplere ayırır. Boratav bu önemli kitabıyla da Türk halk edebiyatı ala nında büyük bir boşluğu doldurmuştur. Bütün bu önemli çalışmalar da dahil ol mak üzere ölümüne kadar 18 kitap ve 150’den fazla makaleye imzasını atan Bora tav’a 1972 yılında Fransa’nın en büyük bilim araştırma madalyası, 1993 yılında Kültür Ba kanlığı tarafından “Türk Folkloruna Üştün Hizmet O nur Ö dülü”, “Sedat Simavi Ö dü lü”, 1993 yılında Truva Folklor Araştırmala rı D em eğinin Ö dülü verilmiştir. Ayrıca Tür kiye Yazarlar Sendikası ve Truva Folklor Araştırmaları Demeği’nce “Pertev Naili Bo ratav’a Saygı Sempozyumu” düzenlenerek 16 bildiri sunulmuştur. Boratav hayattayken bi ri Fransa’da diğeri Amerika’da olmak üzere iki, öldükten sonra da Türkiye’de Kültür Ba- kanlığı’nca, Metin Turan tarafından hazırla nan, bir armağan yayımlanmıştır.
Pertev Naili Boratav sadece Türkiye’de Türk halkbilimi ve Türk halk edebiyatı araş tırmalarının bilimsel bir disiplin içerisinde incelenmesini ve Türk halk kültürünün ulus lararası bilim çevrelerine tanıtılmasını sağla mamış aynı zamanda da ülkemizde çok zen gin olan sözlü kültür malzemelerinin ilk kez bilimsel metotlarla arşivlenmesine de öncü lük etmiştir. Boratav, arşivini oluşturmaya he nüz lise son sınıf öğrencisiyken babasının kay makamlık yaptığı Mudurnu ve yöresinde yap tığı derlemelerle başlamış ve bu çalışmaları nı ölümüne değin 70 yılı aşkın bir süre devam ettirmiştir. Arşiv malzemesinin önemli bir kısmını Bo ratav, 1938-1948 yılları arasında Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi ’nde çalıştığı yıllarda oluş turmuştur. Boratav bu yıllarda fakülte adına iki araştırma gezisi yapmıştır. Bu gezilerin il ki 1939’da Sivas, Erzurum, Hasankale, Bay burt, Trabzon, Samsun, Amasya yörelerine; İkincisi ise 1940’ta M udurnu ve köylerine ya pılmıştır. Boratav bu iki araştırma gezisinde derleme çalışmaları yapmış ve pek çok sözlü kültür malzemesi toplamıştır. Âynca arşivde çok önemli bir yer tutan halk hikâyelerine ait metinleri Boratav, 1940-1941 yıllarında Kars’ ta askerliğini yaptığı sırada derlemiştir. Arşivin diğer bir kısmım ise Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi öğrencilerinin derleme P e r t e v Naili B o r a t a v ; H ilm i Z iy a Ü lk e n , M. F u a d K ö p rü lü , G e o rg e D u m é zil, A r n o ld V a n G e n n e p , w o lf r a m E b e r h a r d gib i b ilim a d a m la rın d a n y a ra rla n m ış v e d ü n y a f o lk lo r a ra ş tırm a la rın ı y a k ın d a n ta k ip e tm iş tir. S A Y F A 16 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 7 3 5 Yüklə 1,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|