Onomastika(yunoncha onomastikos-ismga bogʻliq,opot- ism)-1)tilshunoslikda otlar,ularning

---

Onomastika(yunoncha onomastikos—ismga bogʻliq,opot— ism)—1)tilshunoslikda otlar,ularning
tarixi, tilda qoʻllanilishini oʻrganadi. 2). Onomiya turli xos nomlarga(antroponimiya,
toponimika,etnonimiya va boshqalar)bo‘linadi.Osiyo xalqlarning oldingi joylashuvi,migratsiyalari,til
va madaniy aloqalari,tillarning qadimgi holatini bilishga yordam beradi. Xalq og‘zaki ijodida,
ayniqsa,dostonlarda aholining orzu-istaklari, maqsad-muddaolari,kasb-hunarlari,atrof-muhitga
bo‘lgan qarashlari,qo‘shni(ba’zan aralash)xalqlar bilan munosabati va boshqa harakatlari atroflicha
bayon etilgan. Xalq og‘zaki ijodidagi,jumladan,“Manas”dostonidagi onimlar qimmatli madaniy-
tarixiy yodgorlikdir.
“ Manas”doston sifatida yaratilganiga koʻp asrlar oʻtgan boʻlsa baʼzi olimlarning fikriga koʻra,xalq
boshidan kechirgan turli real voqealarda koʻplab xalqlar(qabilalar,urugʻlar,elatlar)ishtirok etgan va
u bir davrda sodir boʻlgan.(o‘ziga xos otlar) ga boy.Doston onomastikasida qadimgi va keyingi
davrlarda yaratilgan,bugungi kunda qo‘llanilgan otlar,ularning tizimlari,modellari va boshqa
turlarini uchratish mumkin. Dostonning dostonga aylanishi munosabati bilan keyingi hikoyachilar
xalq hayotidagi so‘nggi voqealarni rivojlantirib,boyitib,epik xarakterga aylantirib,yanada
bezatib,umumlashtirgan.Natijada “Manas”ning Oʻ.xalq ijodi anʼanalari va badiiy tamoyillariga
boʻysunib,estetik-axloqiy yoʻnalishlarga koʻra oʻzgartirildi(xalq etimologiyasi yoʻnalishiga
koʻra)Oʻ.hudud va zamon nuqtai nazaridan oʻzgardi.asarni xalqqa yetkazishda badiiy vositalar
vazifasini bajargan. Doston geografik yoki tarixiy asar emas,u epik ertakdir. Demak, “ Manas ”ning
O ni epik (yoki badiiy she’riy) xos nomlar deb hisoblash mumkin. “Manas” trilogiyasining O‘zidan
qirg‘iz o‘ziga xos nomlarining barcha tarmoqlari va tarmoqlari haqida ma’lumot olishingiz mumkin.
Asarning o‘ziga xos nomlari, odatda, quyidagi guruhlarga bo‘linadi: toponimlar (joy va suv nomlari:
Olti-O‘zen, Jet-Kait, Qaynar-Kashat, Kabakart, Oro-Töbe, Teniz-Nur), antroponimlar (odamlar
nomlari). : Oqbalta, Basangqul, Dandan, Oshpur, Tobotoy, Tokotay, Un-duchak, Ushan), etnonimlar
(xalq nomlari: alchin, katagan, oirot, targʻin, tirgʻot, uysun, shiytu, ezet), zoonimlar (hayvon
nomlari: Aybanboz, Oqqula., Jeltaman, Qorasur, Kuuchablar - otlar va choparlar), mifonimlar,
ayniqsa mifoantroponimlar (pir, payg'ambar, jin, dev va boshqa shunga o'xshash farishta nomlari:
Azireil, Umay ene, Qizir, Qizir Ilyos), xrematonimalar (nomlari) : Akkelte, Aktinte.
Qirgʻiz xalqi oʻtmishda koʻchmanchi hayot kechirib,asosan chorvachilik bilan shugʻullangani uchun
oʻz turar-joylari va yaylovlarini muntazam yangilab turganligi sababli “Manas”da Oʻrta,Sharqiy va
Oʻrta Osiyo joy nomlari bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan koʻplab toponimlar berilgan: Oltoy,Olti-
Shaar,Gubi-Shamu.,Jarken,Kangay,Qora-Shaar, Koko-Nur,Manju,O'rkun Sari-Arka,Edil va boshqalar
"Manas" dostonidagi har bir xos nom xalqning dunyoni bilish va idrok etish.Dostondagi onimlar
qirg‘iz O‘ ning bebaho boyligi bo‘lib,undagi har bir xos nom xalq madaniyati yodgorligining o‘ziga
xos qimmatli shakli hisoblanadi. “ Manastin ” O.turkologik yoʻnalishda(kontekstda)ham, umumiy
Oʻ.fonida ham alohida oʻrin tutadi.So'zlarning kelib chiqishi biroz kengroq bo'lishi mumkin bo'lsa -
da, bizda onomastika uni kichikroq qilish imkoniyatiga ega bo'lish. Bunday holda, bu tegishli
ismlarga tegishli. Bizning veb -saytimizda ko'rsatadigan ishimizda ham, hayotimizda ham bizning
qahramonlarimiz bo'lgan va bo'ladigan ismlar.
Ammo nima ekanligini bilsak ham ism kunining haqiqiy ma'nosi, u bizga ko'proq ko'rsatishda ortda
qololmadi. Bu "ko'proq" biz ishlatadigan barcha tegishli ismlarning kelib chiqishi va isboti bo'ladi.
Nafaqat odamlarni, balki joylarni ham belgilash uchun. Chunki hamma narsaning boshlanishi bor!Bu
so'zga murojaat qilganimizda, albatta, hamma uning ma'nosini biladi. Biz u haqida a deb aytishimiz
mumkin leksikografiyaning bir qismi yoki bir qismi. Ya'ni, tilda mavjud bo'lgan barcha so'zlar
to'plami.