Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÜNDƏRİCAT 1. MƏN ÖLÜYƏM
- 7. MƏNİM ADIM QARADI 8. MƏNİM ADIM ESTERDİ 9. MƏN ŞƏKURƏYƏM 10. MƏN AĞACAM 11. MƏNİM ADIM QARADI
- 16. MƏN ŞƏKURƏYƏM 17. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 18. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 19. MƏN PULAM 20. MƏNİM ADIM QARADI
- 26. MƏN ŞƏKURƏYƏM 27. MƏNİM ADIM QARADI 28. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR
- 34. MƏN ŞƏKURƏYƏM 35. MƏN ATAM 36. MƏNİM ADIM QARADI 37. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 38. MƏN USTAD OSMANAM
- 43. MƏNƏ ZEYTUN DEYİRLƏR 44. MƏNƏ KƏPƏNƏK DEYİRLƏR 45. MƏNƏ LEYLƏK DEYƏRLƏR 46. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR
- 52. MƏNİM ADIM QARADI 53. MƏNİM ADIM ESTERDİ 54. MƏN QADINAM
- 59. MƏN ŞƏKURƏYƏM
786 Allahın rəssam olması? – əməlli-baĢlı dərk elədiyimi deyə bilmərəm. Amma, yəqin ki, eşq özünü qorumaq üçün daim beynini işlədən mənim kimi bir adamın məntiqiylə yox, məntiqsizliyiylə başa düşüləcək bir şeydi. Onda sizə bir sirr açım: orada, ölüm qoxuyan o otaqda ağzımdakı Ģey məni həyəcanlandırmırdı. Məni həyəcanlandıran orada eləcə dayanıb, bütün aləmin ağzımın içində zoqquldadığını hiss eləyəndə həyətdə bir-biriylə söyüĢüb-itələĢən oğullarımın nəĢəli civiltilərini eĢitməkdi. Həmin məqamda ağzım bu qədər məĢğul ola- ola, gözlərim Qaranın üzümə tamamilə baĢqa nəzərlə baxdığını görə bildi. Bir daha üzümü, ağzımı heç unutmayacağını dedi. Dərisi atamın bəzi köhnə kitabları kimi kiflənmiĢ kağız iyi verirdi; saçlarına xəzinə otağının bütün tozu və qumaĢ qoxusu çökmüĢdü. Özümü unudub yaralarına, ĢiĢlərinə, kəsiklərinə toxunduqca uĢaq təki inildəyir, getdikcə ölümdən uzaqlaĢır, bu zaman ona daha çox bağlanacağımı dərk eləyirdim. Yelkənləri küləklə ağır-ağır ĢiĢən qayıq kimi yavaĢ-yavaĢ sürətlənən seviĢməmiz o ağır yelkənli qayıq sayaq naməlum dənizlərə doğru cəsarətlə yol aldı. Qaranın o sularda, kim bilir, hansı ədəbsiz arvadlarla daha əvvəllər çox gəziĢdiyini ölüm döĢəyində belə hərəkətə nəzarət eləməsindən baĢa
787 düĢürdüm. Mən öpdüyümün öz qolummu, onun qolumu, ağzıma soxduğumun öz barmağımmı, bütün həyatımmı olduğunu qarıĢdıranda o, yaralardan və ləzzətdən yarıməst olmuĢ halda dünyanın hara getdiyinə yarıaçıq bir gözüylə göz qoyur, aradabir əllərinin arasında incə tərzdə tutub rəsmə tamaĢa eləyən kimi, heyranlıqla baxdığı üzümə dərhal sonra minqreliyalı bir fahiĢənin üzü təki baxa bilirdi. Ləzzət anında Ġran və Turan ordularının bir- biriylə toqquĢmasını göstərən əfsanəvi rəsmlərin qılıncla iki Ģaqqalanan əfsanəvi qəhrəmanları kimi fəryad eləməsi, elədiyi fəryadın bütün məhəllədən eĢidilməsi məni qorxutdu. Amma qamıĢı tutan əlinin Allahın, həqiqətən, əmriylə hərəkət elədiyi ən yüksək ilham anında belə bütün səhifənin ölçüsünü və tərtibini hesablamağı bacaran ustad nəqqaĢ kimi, Qara da həyəcanlı maĢına baxmayaraq elə hey ağlının bir guĢəsiylə aləmdəki yerimizi yoxlayırdı. «Deyərsən, atanızın yaralarına məlhəm
sürtürdüm, deyərsən», – təngnəfəs halda dilləndi.
***
Bu söz həyatla ölüm, qadağayla cənnət, çarəsizliklə həya arasındakı dar boğazda yerləĢən
788 eĢqimizin yalnız rəngini yaradırdı: səbəbi də oldu. Ondan sonrakı iyirmi altı il, yəni bir səhər quyunun yanında yıxılıb ürəktutmasından ölməsinə qədər sevimli ərim Qarayla daim günorta vaxtı, pəncərə taylarının arasından otağa gün iĢığı düĢəndə və ilk illərdə ġövkətlə Orxanın civiltilərini dinləyəndə seviĢdik, bunu da həmiĢə «yaraya məlhəm sürtmək» adlandırdıq. Beləcə, kobud, kədərli bir atanın tələbləri və qısqanclığıyla çətin vəziyyətə düĢmələrini istəmədiyim qısqanc oğullarım illərlə gecələr mənimlə eyni yataqda yatmağa davam elədilər. Uşaqları qucaqlayıb yatmağın həyatın
Biz: mən və uĢaqlarım xoĢbəxt olduq, amma Qara xoĢbəxt ola bilmədi. Bunun gözlə görünən ilk səbəbi çiynindəki və boynundakı yaranın axıracan tam sağalmaması, sevimli ərimin – baĢqaları barədə də
belə dediklərini eĢitmiĢdim –«şikəst» qalmasıydı. Bu, Ģikəstlik görünüĢünə xələl gətirirdi, həyatını çətinləĢdirmirdi. Hətta eĢitmiĢəm ki, uzaqdan görən qadınlar ərimin yaraĢıqlı olduğunu deyiblər. Amma Qaranın sağ çiyni eləcə düĢük, boynu da qəribə Ģəkildə əyri qaldı. Bəzən qulağıma mənim kimi qadının ancaq özündən aĢağı hesab elədiyi ər qazanacağını, Qaranın Ģikəstliyinin onun
789 bədbəxtliyinin səbəbi olduğu qədər, bizim xoĢbəxtliyimizin gizli
səbəbi olduğunu söyləyənlərin dedi-qoduları da çatıb. Hər dedi-qoduda olduğu kimi, bəlkə bunda da həqiqət payı var. Amma Esterin elə mənə yaraĢdırdığı sayaq, çox gözəl bir atın belində dimdik oturub ətrafında qullar, cariyələr və uĢaqlarla Ġstanbul küçələrindən beləcə keçə bilməmək necə çatıĢmazlıq və yoxsulluq duyğusu verdisə, baĢını dimdik tutub zəfərlə baxan Ģir kimi bir ərin də həsrətini hərdənbir çəkdim. Səbəbi nə olur-olsun, Qara həmiĢə kədərli qaldı. Çox zaman kədərinin çiyniylə heç əlaqəsi olmadığını gördüyümdən ruhunun bir guĢəsində, ən xoĢbəxt seviĢmə anlarında belə onu düĢündürən kədər cini olduğuna inandım. O cini sakitləĢdirmək üçün bəzən Ģərab içər, bəzən kitablardakı naxıĢlara baxıb naxıĢla məĢğul olar, bəzən də nəqqaĢlarla oturub-durar, onlarla birgə gözəl oğlanların dalınca qaçardı. NəqqaĢlar, xəttatlar və Ģairlər cinaslı sözlər, qoĢa mənalı kəlmələr, kinayələr, məcazlar, gözəl oğlanlar və yaltaq oyunlarıyla əylənib baĢını qatdığı dövrləri olduğu kimi, xidmətinə girə bildiyi Əyri Süleyman paĢanın katiblik iĢləriylə, Divan katibliyi ilə hər Ģeyi unutduğu dövrləri də oldu. Qaranın naxıĢ və rəsm həvəsi PadĢahımız dörd il sonra öləndə taxta keçən Sultan Mehmetin bu iĢlərə
790 arxa çevirməsiylə birgə nümayiĢkaranə alınan zövqdən bağlı qapılar arxasında təkbaĢına yaĢanan sirrə çevrildi. Bəzən rəhmətlik atamdan qalan kitablardan birini açar, düz Teymurun oğlu zamanında Heratda çəkilmiĢ rəsmə, əlbəttə, ġirinin, rəsmindən Xosrova aĢiq olmasına – indi saray ətrafında hələ yaĢanan xoĢbəxt hünər oyununun bir parçası təki yox, xatirələrdə qalmıĢ ləzzətli bir sirri qucaqlayan kimi günah duyğuları və kədərlə baxardı. Taxta çıxmasının üçüncü ilində ingilis kralı PadĢahımıza içində körüklü musiqi aləti olan möcüzəvi bir saat yolladı. Bu yepyekə saat və yanındakı heyətə görə Ġngiltərədən gəlmiĢ gəmidən çıxarılan parçalar, çarxlar, təsvirlər, heykəllər Xas Bağçanın Xalicə baxan yamacına həftələrlə daĢınıb yığıldı. TamaĢa üçün Xalicin yamaclarında yığıĢan və qayıqlarla gələn kütlə nəhəng saatın gurultulu, dəhĢətli musiqi səsləndirə-səsləndirə iĢləməsiylə adam böyüklüyündəki heykəllərin, təsvirlərin bir- birilərinin ətrafında mənalı tərzdə fırlandıqlarını, sanki bəndə iĢi yox, Allah iĢi olan kimi avaza uyğun tərzdə, öz-özlərinə zəriflik və mənayla hərəkət elədiklərini, saatın da
ürəksayaq döyüntüləriylə bütün Ġstanbula vaxtı xəbər verdiyini heyrət və heyranlıqla gördü.
791 Ġstanbul əhalisinin kütbeyin dəstəsi və axmaqlar kütləsiylə birgə laqeyd heyranlıq duyduğu saatın PadĢahımız və dindar qaragüruh dəstəsi üçün kafirin gücünü göstərən haqlı narahatlıq qaynağı olduğunu Qara və Ester mənə ayrı-ayrı çatdırdılar. Bu cür dedi-qoduların artdığı dövrdə sonrakı padĢah Sultan Əhmədin bir gecəyarısı Allahın təsiriylə yuxusundan oyanıb, gürzünü qapıb, hərəmdən Xas Bağçaya enib, saatı və heykəllərini darmadağın elədiyini eĢitdik. Xəbəri və Ģayiələri çatdıranlar PadĢahımızın yuxusunda Peyğəmbərimiz həzrətlərinin mübarək üzünü nur içində gördüyünü, Rəsulullahın ona rəsmlərə – hələ insana oxĢayıb, Allahın yaratdığıyla yarıĢanına – xalqının heyran olmasına izin versə, Allahın buyruğundan çıxacağını söyləyib xəbərdarlıq elədiyini, PadĢahımızın da gürzünü hələ yuxunu görəndə qapdığını əlavə eləyirdilər. PadĢahımız da hadisəni sadiq tarixçisinə təxminən belə yazdırdı. Bu kitabı –«Zibdət-üt-Təvarix»i xəttatlara kisələrlə qızıl verib hazırlatdı, amma nəqqaĢlarına rəsm etdirmədi.
tükənməz ziddiyyətlərə Ģərait yaradan heratlı qədim ustalarla firəng ustadlarının üsulları arasındakı
792 çarpıĢma heç bir nəticə vermədi. Çünki rəsm baĢlı- baĢına qaldı: nə doğulular kimi çəkildi, nə batılılar kimi; nəqqaĢlar hiddətlənib üsyan eləmədilər; xəstəliyə boyun əyən qocalar sayaq, yavaĢ-yavaĢ, canfəĢanlıq göstərmədən təvəkkül və hüznlə vəziyyəti qəbul elədilər. Bir zamanlar heyranlıqla izlədikləri heratlı, təbrizli böyük ustadların və qısqanclıqla nifrət arasında tərəddüd eləyib, yeni üsullarına üstünlük verdikləri firəng ustadlarının nələr elədikləriylə nə maraqlandılar, nə də təsəvvür elədilər. Sanki gecələr evlərin qapılarının örtülüb, Ģəhərin qaranlığa verilməsi kimi, rəsm də kimsəsiz qaldı. Aləmin bir zamanlar tamamilə baĢqa cür görüldüyü rəhmsizcəsinə unuduldu. Atamın kitabı, təəssüf ki, baĢa çatdırılmadı. HazırlanmıĢ səhifələr Hasanın onları saldığı yerdən xəzinəyə keçdi, burada da iĢgüzar və vasvası hafiz- ül-kütub tərəfindən nəqqaĢxanaya aid baĢqa bəzi əlaqəsiz rəsmlərlə birgə cildlətdirilib, cürbəcür nümunə cildlərinə dağıldılar. Hasan Ġstanbuldan qaçıb itdi, bir daha ondan xəbər çıxmadı. Amma ġövkətlə Orxan atamın qatilini öldürənin Qara yox, həmin əmiləri olduğunu heç unutmadılar. Kor olandan iki il sonra ölən Ustad Osmanın yerinə Leylək baĢ nəqqaĢ keçdi. Rəhmətlik atamın da qabiliyyətinə çox heyran olduğu Kəpənək həyatının geri qalan hissəsini xalı, qumaĢ və çadır
793 üçün naxıĢ çəkməyə həsr elədi. NəqqaĢxananın gənc kalfaları da eyni yolla getdilər. Kimsə rəsmi atmağın böyük bir itki olduğunu hiss etdirmədi. Bəlkə kimsə öz üzünün rəsmini haqqıyla görmədiyinə görə. bütün ömrüm boyu iki rəsmin çəkilməsini gizlincə çox arzuladım, bunu heç kəsə aça bilmədim: 1. Öz rəsmimin çəkilməsini istərdim. Amma nə
qədər cəhd
göstərsələr də,
bunu bacarmayacaqlarını bilirdim. Çünki
mənim gözəlliyimi olduğu kimi görə bilsələr belə, padĢahın nəqqaĢlarının heç biri gözlərini və dodaqlarını çinlilər sayaq çəkmədikcə qadının üzünün gözəl olduğuna, təəssüf ki, inanmazdılar. Heratlı qədim ustadlar kimi məni çinli gözəl təki rəsm eləsəydilər, bəlkə görüb tanıyanlar həmin çinli gözəlin arxasında yatan üzümü ayırd eləyə bilərdilər. Amma bizlərdən sonrakılar gözlərimin, əslində, qıyıq olmadığını baĢa düĢsələr belə, üzümün nəyə oxĢadığını heç baĢa düĢməzdilər. Bu gün oğullarımın təsəllisiylə keçirdiyim ahıllıq çağımda üzümün gənc vaxtı çəkildiyi bir rəsmi olsaydı, çox xoĢbəxt olardım! 2. Ranlı Ģair Sarı Nazimin bir məsnəvisində maraqlandığı Ģeyin –xoşbəxtliyin rəsminin çəkilməsini istərdim. Bunun necə çəkiləcəyini çox
794 yaxĢı bilirəm. Ġstərdim, bir ana rəsmin çəkilsin, onun iki uĢağı olsun; gülər üzlə qucağında tutub əmizdirdiyi körpəsi ananın iri döĢünün ucunu xoĢbəxtcəsinə gülümsəyə-gülümsəyə əməndə azacıq qısqanan böyük qardaĢla ananın nəzərləri bir-birinə iliĢsin. Ġstərdim, həmin rəsmdəki mən olum, həm də o rəsm quĢu həm uçan vəziyyətdə, həm də göydə xoĢbəxtliklə sonsuzluğa qədər asılı qalan təki göstərib, zamanı dayandıran heratlı qədim ustadların üsuluyla çəkilsin. Bilirəm, asan deyil.
Hər Ģeyə ağıl çatdırmağa çalıĢacaq qədər ağılsız oğlum Orxan zamanı dayandıracaq heratlı ustadların heç
vaxt məni
mən kimi
çəkməyəcəklərini xatırladıb, oğlunu qucaqlayan gözəl ana rəsmlərini daim çəkən firəng ustadlarınınsa zamanı heç vaxt dayandıra bilməyəcəklərini baĢa salıb, xoşbəxtlik rəsminin, əslində, heç vaxt çəkilməyəcəyini mənə illərlə söyləyib. Bəlkə də haqlıdı. İnsan, əslində, xoşbəxtlik
bilmədikləri də budu. Buna görə də həyatdakı xoşbəxtliyin yerinə görmənin xoşbəxtliyini qoyurlar.
795 Rəsm eləmək mümkün olmayan bu hekayəni oğlum Orxana ona görə danıĢdım ki, yazacağına
yolladıqları məktubları, bədbəxt Zərif əfəndinin üstündən çıxan mürəkkəbi dağılmıĢ at rəsmlərini çəkinmədən ona verdim. HəmiĢə əsəbi, bədxasiyyət və bədbəxtdi, sevmədiklərinə haqsızlıq eləməkdən heç qorxmur. Buna görə də Qaranı olduğundan çaĢqın, həyatlarımızı olduğundan çətin, ġövkəti pis, məni olduğumdan gözəl və ədəbsiz təsvir eləyibsə, Orxana qəti inanmayın. Çünki hekayəsinin gözəl olmasına inanmağımıza görə uydurmayacağı yalan yoxdu.
MÜNDƏRİCAT 1. MƏN ÖLÜYƏM
796 2. MƏNİM ADIM QARADI 3. MƏN İTƏM 4. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 5. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 6. MƏN ORXANAM 7. MƏNİM ADIM QARADI 8. MƏNİM ADIM ESTERDİ 9. MƏN ŞƏKURƏYƏM 10. MƏN AĞACAM 11. MƏNİM ADIM QARADI 12. MƏNƏ KƏPƏNƏK DEYİRLƏR 13. MƏNƏ LEYLƏK DEYİRLƏR 14. MƏNƏ ZEYTUN DEYİRLƏR 15. MƏNİM ADIM ESTERDİ 16. MƏN ŞƏKURƏYƏM 17. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 18. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 19. MƏN PULAM 20. MƏNİM ADIM QARADI 21. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 22. MƏNİM ADIM QARADI 23. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 24. MƏNİM ADIM ÖLÜMDÜ 25. MƏNİM ADIM ESTERDİ 26. MƏN ŞƏKURƏYƏM 27. MƏNİM ADIM QARADI 28. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR
797 29. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 30. MƏN ŞƏKURƏYƏM 31. MƏNİM ADIM QIRMIZIDI 32. MƏN ŞƏKURƏYƏM 33. MƏNİM ADIM QARADI 34. MƏN ŞƏKURƏYƏM 35. MƏN ATAM 36. MƏNİM ADIM QARADI 37. MƏN ƏNİŞTƏNİZƏM 38. MƏN USTAD OSMANAM 39. MƏNİM ADIM ESTERDİ 40. MƏNİM ADIM QARADI 41. MƏN USTAD OSMANAM 42. MƏNİM ADIM QARADI
44. MƏNƏ KƏPƏNƏK DEYİRLƏR 45. MƏNƏ LEYLƏK DEYƏRLƏR 46. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 47. MƏN ŞEYTANAM 48. MƏN ŞƏKURƏYƏM 49. MƏNİM ADIM QARADI 50. BİZ İKİ DƏRVİŞİK 51. MƏN USTAD OSMANAM 52. MƏNİM ADIM QARADI 53. MƏNİM ADIM ESTERDİ 54. MƏN QADINAM
798 55. MƏNƏ KƏPƏNƏK DEYİRLƏR 56. MƏNƏ LEYLƏK DEYİRLƏR 57. MƏNƏ ZEYTUN DEYƏRLƏR 58. MƏNƏ QATİL DEYƏCƏKLƏR 59. MƏN ŞƏKURƏYƏM
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|