29
razılığını qazanmaq üçün belə işlər görən şəxsə (axirətdə)
böyük mükafat verəcəyik!”
1
Dördüncü fəsil
Sidq
Allah-taala sidq barədə buyurur: “Ey iman gətirənlər!
Allahdan qorxun və (imanında, sözündə, işində) sadiq
olanlardan olun” (Peyğəmbər və onun səhabələri ilə
birlikdə olun!)
2
Sidqin lüğətdəki mə`nası doğru danışmaq və əhdə vəfa
anlamındadır. Amma burada murad həm danışıqda,
həm niyyətdə, həm qərara gəlməkdə, həm verdiyi əhd-
peymana vəfa etməkdə – ümumiyyətlə həyatda
qarşılaşdığı bütün hallarda doğru-düzgün olmaq
mə`nasındadır. Siddiq o kəsdir ki, sadaladığmız bütün
hallarda sidq onun məsləkinə, adətinə çevrilmiş olsun;
belə ki, heç bir yerdə xilaf işin eyni və əsəri onda
müşahidə edilməsin. Aqillər və alimlər demişlər: “Əgər
bir kəs belə olsa, onun yuxusu da doğru olacaqdır” və
göstərilən bu ayə də onların şə`nində nazil olmuşdur:
“Mö`minlər içərisində elələri də vardır ki, Allahla
etdikləri əhdə sadiq olarlar...”
3
Siddiqləri peyğəmbərlər və şəhidlərlə bir sırada
tutmuşlar. Allah-taala buyurur: “Allaha və Peyğəmbərə
itaət edənlər (axirətdə) Allahın ne`mətlər verdiyi nəbilər
(peyğəmbərlər), siddiqlər (tamamilə doğru danışanlar),
e`tiqadı dürüst, peyğəmbərləri hamıdan əvvəl təsdiq
1
“Nisa”, 114.
2
“Tövbə”, 119.
3
“Əhzab”, 23.
30
edən şəxslər), şəhidlər və salehlərlə (yaxşı əməl
sahibləriylə) bir yerdə olacaqlar.”
1
İbrahim və İdris kimi böyük peyğəmbərləri siddiq sifəti
ilə vəsf etmişlər: “Həqiqətən, o, (İbrahim) büsbütün
doğru danışan bir zat-bir peyğəmbər idi.”
2
Həmçinin bə`zi peyğəmbərlər haqqında da
buyurmuşdur: “Biz onlara doğru danışan və yüksək
dərəcəli dil qərar verdik.”
Düzgünlük və sədaqət məqsədə çatmaq üçün ən yaxşı
yol olduğu üçün, məqsədə çatmaq yolunda müstəqim
yolla seyri-süluk edən şəxs ən ümidverici kəs olacaqdır,
inşaallah.
Beşinci fəsil
İnabət (tövbə)
Allah-taala inabət haqqında buyurur: “Tövbə edib
Rəbbinizə dönün. Əzab sizə gəlməmişdən əvvəl Ona
təslim olun.”
3
“Tövbə” Allaha üz tutmaq, Ona doğru qayıdış
mə`nasındadır. Tövbə üç cür olur:
1. Qəlblə olan tövbə; Bu tövbədə insanın qəlbi həmişə
Allahla olmalıdır və insan düşüncəsində, çıxarmaq
istədiyi qərarda Allaha yaxınlaşmağı tələb etməlidir.
Necə ki, Allah buyurur: “Rəbbinin hüzuruna haqqa
dönən qəlblə qayıtdı.”
4
2. Dillə olan (sözlə) tövbə; Bu tövbədə insan daimən
1
“Nisa”, 69.
2
“Məryəm”, 41.
3
“Zumər”, 54.
4
“Qaf”, 33.
31
Allahı zikr etməklə, Onun ne`mətlərini, Ona yaxın
bəndələri yad etməklə məşğul olur. Allahın buyurduğu
kimi: “(Bu ne`mətləri) ancaq tövbə edib Rəbbinə dönən
kimsə yad edər.”
1
3. Əməli tövbə. Tövbənin bu bəndində insanın etdiyi
işlər və ibadətlər Allaha qürbət qəsdi ilə olur, məsələn,
vacib və müstəhəbbi namazlar, müqəddəs ziyarətgahlara
getmək, Allah bəndələrinə ehsan, sədəqə vermək,
insanlara mənfəət verib, zərəri onlardan dəf etmək,
müamilədə düzgün olmaq, özü və ailəsi ilə insaflı
davranmaq və xülasə şəriətin bütün hökmləri Allaha
yaxınlaşmaq, Onun razılığını cəlb etmək qəsdi ilə
olmalıdır. Allah da bu barədə buyurur: “Cənnət də
müttəqilər üçün yaxın bir yerə gətiriləcəkdir. (Onlara
deyiləcəkdir): “Bu, və`d olunduğunuz cənnətdir. O, hər
bir (tövbə edib Allaha tərəf) qayıdan, (nəfsini haramdan,
özünü günahdan) qoruyan, Rəbbindən Onu görmədən
qorxan və (Rəbbinin hüzuruna) haqqa dönən qəlblə
gələn bəndə üçündür! Ora sağlıqla, əmin-amanlıqla daxil
olun. Bu əbədiyyət günüdür!” Orada onlar üçün
istədikləri hər şey vardır. Dərgahımızda isə ondan artığı
(mö`minlərin təsəvvür edə bilmədikləri ne`mətlər, o
cümlədən Allahın camalına tamaşa etmək və s.)
mövcuddur!”
2
Altıncı fəsil
İxlas
1
“Mu`min”, 13.
2
“Qaf”, 31-35.
32
Allah-taala ixlas barəsində buyurur: ”Halbuki onlara
əmr edilmişdi Allaha – dinlərini xalis edərək, (yalnız
Allaha məxsus edərək) digər bütün batil dinlərdən
islama dönərək – ibadət etsinlər...!
1
Fars dilində “ixlas” məxsus qılmaq mənasındadır, yə`ni
bir şeyi yanaşı olduğu və ya qarışdığı başqa bir şeydən
paklamaq, ayırmaq. Amma burada ixlas o deməkdir ki,
insanın dediyi, gördüyü hər bir iş Allah dərgahına
qürbət qəsdilə, xas və xalis [şəkildə] Allah üçün olsun,
belə ki, hər cür dünya və axirət qərəzindən pak olsun.
Bil ki, xalis din (sırf ibadət, təmiz itaət) ancaq Allaha
məxsusdur...”
2
İxlasın ziddi odur ki, ona başqa bir qərəz qarışsın,
məsələn vəzifə, mal-dövlət istəyi, şöhrət arzusu və ya
axirət savabı tamahı, və ya cəhənnəm əzabından
qurtulmaq istəyi. Bunlar hamısı şirkdir. Şirkin özü iki
növdür: aşkar və gizli. Aşkar şirk bütpərəstlikdir, yerdə
qalan hamısı gizli şirkdir. Peyğəmbəri-əkrəm (s)
buyurur: “Mənim ümmətim arasında şirkin niyyəti,
zülmət gecədə qara daşın üstündə gəzən qara qarışqanın
hərəkətindən gizlidir.”
3
Seyri-süluk yolunda kamal sorağında olan üçün şirk ən
pis maneədir. “Kim Rəbbi ilə qarşılaşacağına (qiyamət
günü dirilib haqq-hesab üçün Allahın hüzurunda
duracağına) ümid bəsləyirsə (yaxud qiyamətdən
qorxursa), yaxşı iş görsün və Rəbbinə etdiyi ibadətə heç
kəsi şərik qoşmasın!”
4
Elə ki, gizli şirk aradan qalxdı, süluk və ona nail olmaq
1
“Bəyyinə”, 5.
2
“Zumər”, 3.
3
“Bihar”, c. 72, səh. 96, bab 98, rəvayət 8.
4
“Kəhf”, 110.