O’zbek xalq musiqa ijodi” fanidan mavzu: O’zbek dostonchilik maktabi

Dostonchilik klassifikatsiyasi. O’zbek xalq dostonlari nihoyatda ko’p tarkibli bo’lib, uzoq asrlar davomida yaratildi va turli ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda kuylanib keldi. Bu hol ularni muayyan turlarga bo’lib o’rganishni taqozo qiladi.
Qahramonlik dostonlari. O’zbek xalq dostonchiligi taraqiiyotida ko’pgina qatlamlar bo’lsa-da, ayniqsa, ikki qatlam, davomiy ikki bosqich – qahramonlik dostonlar bosqichi alohida ajralib turadi. O’zlarining yaratilish davri, tematikasi, g’oyaviy mazmuni, ijtimoiy voqyelikni tasvirlash prinsiplari bilan ham bu dostonlar bir-birlaridan jiddiy farq qiladi. Biroq ular bir necha asrlar davomida baxshilar tomonidan baravar kuylab kelingan, shuning uchun ham bu xil dostonlar orasida muayyan yaqinliklar mavjud. Demak, biriga xos xususiyatining ikkinchisida zohir bo’lishi, sof qahramonlik dostonlariga xos belgilarning keyingi rejaga surila borishi, qahramonlik dostonlaridan romanik motivlar va epizodlarning o’rin olishi tabiiy edi.

O‘ZBEK XALQ DOSTONCHILIK SAN’ATI AN’ANLARI
Doston o‘zbek fol’klorining keng tarqalgan va yirik janrlaridan biridir. Uning yaratilishi xalqimizning ma’naviy-maishiy kiyofasi, ijtimoiy-siyosiy kurashlari, axlokiy-estetik karashlari, adolat va xakkoniyat, ozodlik va tenglik, kaxramonlik va vatanparvarlik xakidagi goyalari bilan chambarchas boglikdir. Asrlar davomida xalqning turmush tarzi, orzu umidlari dostonlar mavzuini, syujet va kompozitsiyasi moxiyatini belgilab bordi. «Doston» so‘zi kissa, xikoya, sarguzasht, shonu shuxrat, ta’rif va maktov ma’nolarida ishlatiladi. Adabiy termin sifatida bu nom xalq og‘zaki ijodi va yozma adabiyotidagi yirik xajmli epik asarlarni anglatadi. Biriok ular xayotni tasvirlash vositalari va usullari jixatidan bir-biridan jiddiy fark kiladi. Xalq og‘zaki ijodida doston utmish zamonlar tugrisida kaxramonlik idealizatsiyasi ko‘lamidagi xikoyalardir.
Dostonlardagi tarixiy vokelik xalq fantaziyasi asosida umumlashgan timsollarda uz ifodasini topadi. unda umumlashtirishning uziga xos kurinishi - epik umumlashtirish xukmronlik qiladi. Bunday umumlashtirish xalqning ijtimoiy adolat xakidagi ideallari va orzu umidlari bilan yo‘g‘rilgan.