O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar ta`lim vazirligi

kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz”.
Sh. M. Mirziyoyev.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti. 
Boshlang’ich sinflarda sinfdan tashqari o‘qishga kichik yoshdagi o‘quvchilarni ona tilini 
puxta o‘zlashtirishga tayyorlashning ajralmas qismi, ta’lim jarayonida ularni ahloqiy-
estetik tarbiyalashning muhum vositasi sifatida qaraladi.Sinfdan tashqari o‘qishning 
maqsadi kichik yoshdagi o‘quvchilarni bolalr adaboyoti va xalq o‘gzaki ijodining xilma-
xil namunalari bilan tanishtirish, ularda kitobxonlik madaniyatini tiklashdan iboratdir. 
Sinfdan tashqari o‘qish dasturining mazmuniga ko‘ra ta’limning har bir bosqichida ikki-
asosiy bo‘limga ajratiladi. 
1-boshqichda o‘qish doirasi, ya’ni o‘qitiladigan kitoblar va ularni qaysi tartibda o‘qish 
bilan tanishtirish yuzasidan o‘quvchilarga ko‘rsatma beriladi.
2-bosqichda shu o‘quv materiallari asosida bilim, ko‘nikma va malakalar 
shakllantiriladi.
Umumiy o‘rta ta’limning Davlat standartlari va o‘quv dasturiga ko‘ra 1-sinfda sinfdan 
tashqari o‘qish mashq’ulotlarida savod o‘rgatish darslarida hosil qilingan ko‘nikma va 
malakalar asosida bolalarning ona vatan, istiqlol,milliy qadriyatlar haqidagi 
tasavvurlari kengaytiriladi, boyitiladi. Sinfdan tashqari o‘qish va qiroatxonlik savodlari 
1-sinfda haftada 1 marta savod o‘rgatish darslarining 20 daqiqasida bolalar badiiy 
adaboyoti bilan tanishtiriladi. Maqsad kichik yoshdagi bolalarda kitobga mehr 
uyg’otish, mustaqil uquvlarini paydo qilishdir.Asosan bu sinf o‘quvchilariga kitob 
bilan muamola qilish, kitob o‘qish qolidlari, kitobni asrash, asar qhramonlarining hatti-
harakatlarini kuzatish,ijobiy tamonlarni o‘rgamnish,obrazli qilib qayta hikoya qilib 
berish, bilim,ko‘nikma va malakalarini shakllantirishdir. Bu sinf o‘quvchilari uchun 
asosan rasmlarga boy kitoblar olinadi.
O‘qituvchi bolalarning his-tuyg’ularini o‘stiradigan kitoblarni o‘qib berish orqali 
mustaqil mamlakatimiz, uning go‘zal shaharlari, qishloqlari, milliy urf-odatlari, 
qadriyatlari, o‘tmishi, insonlarning orzu-istaklari bilan tanishtiradi. Ularda bilimga 
havas uygotadi. 2-sinfda o‘quvchilar kichik hajmdagi asarlarni o‘qituvchining yordami 

---

va topshirig’i asosida mustaqil o‘qishga o‘tadilar. Bu sinfda 2 haftada bir marta sinfdan 
tashqari o‘qish darlari o‘tkaziladi. Ona-Vatan va ota-bobolar jasorati,o‘simliklar, 
qushlar hamda hayvonlar haqidagi asarlarini o‘qituvchi topib, tanlab o‘quvchilarga 
o‘qish uchun tavsiya qiladi.
3 va 4-sinflarda sinfdan tashqari o‘qish mashg’ulotlarida o‘quvchilarning mustaqil 
o‘qishlari uchun kishilarninig hayoti, yorqin tasvirlardan, ularning ma’naviy-ahloqiy 
turmush tarzi aks rttirilgan badiiy va ilmiy-ommobop asarlar tavsiya etiladi. 3-4 
sinflarda sinfdan tashqari o‘qish darslari ikki harflarda bir marta o‘tkaziladi. Bu 
sinflarda o‘qituvchi sinf kutubxonasida kerakli bo‘lgan o‘quvchilar yoshiga mos 
kitoblarni o‘qish darslari ikki haftada bir marta o‘tkaziladi. Bu sinflarda o‘qituvchi sinf 
kutubxonasiga kerakli bo‘lgan o‘quvchilar yoshiga mos kitoblarni to‘plashni davom 
ettiradi. Sinfdan tashqari o‘qish burchagi turlicha bezatishi mumkin. Bunda o‘qituvchi 
va o‘quvchilar hamkorlikda ish olib boradilar. Badiiy va ilmiy-ommabop asarlar 
mustaqil ravishda va izchil oqib borilsagina, o‘quvchilarning dunyoqarashlarini 
kengaytirishga, shakllantirishga xizmat qiladi.
Sinfdan tashqari o‘qish bolalarda ezgulikka muxabbat, yozuvlikka nafrat uyg’otish, 
boglanishli nutqni o‘stirish, adabiy-estetik tafakkurlarni yuksaltirishga xizmat qiladi. 
Bolalar adabiyoti avvalo o‘zining qiziqarli mazmuni, badiiy obrazlarning go‘zalligi, 
tilning ifodaliligi, she’riy so‘zlarning musiqaviyligi bilan bolalarga quvonch bahsh 
etadi. Ayni vaqtda u bolalarga tarbiyaviy ta’sir ham ko‘rsatadi. Bolalar adabiyoti 
o‘quvchilarga jonajon o‘lka, tabiyatini, kishilarning mehnati, hayoti, ularning 
qilayotgan ishlari va ko‘rsatayotgan qahramonliklari, bolalar hayotidan olingan 
voqelikni, bolalarning o‘yinlarini tushunshga o‘rgatadi