O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti Tarix fakulteti

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
 
Alisher Navoiy nomidagi 
Samarqand davlat universiteti 
 
Tarix fakulteti 
 
O’zbekiston tarixi kafedrasi 
O’zbekiston tarixi fani 
Mavzu: 
Chor mustamlakasi tomonidan O’rta Osiyo 
xonliklarini bosib olinishi 
Kurs ishi 
2014-
2015 o’quv yili 
 
Bajaruvchi: 3-kurs 303-guruh talabasi Ismoilov S. 
Ilmiy rahbar: Qo’shboqov H. 
 
Kurs ishi O’zbekiston tarixi kafedrasi komissiyasida himoya 
qilindi va _____ ga baholandi. (
Bayonnoma № ____ 2015) 
 
Komissiya raisi: ______________________ 
Komissiya a’zolari:
______________________ 
 
 
 
 
______________________ 
 
 
 
 
______________________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Samarqand 2015-yil 

---

REJA: 
 
I. Kirish 
 
II. Asosiy qism 
1.
 
Turkiston xonliklarini bosib olish yo`lidagi dastlabki harakatlar. 
Turkiston masalasida ingliz-rus raqobatining kuchayishi. 
2.
 
Qo`qon xonligining g`arbiy chegaralariga bostirib kirishning 
boshlanishi. Toshkentning zabt etilishi. 
3.
 
Buxoro va Xiva xonliklari bilan olib borilgan urushlar, xonliklarning 
yarim mustamlakaga aylantirilishi. 
4.
 
Turkiston 
general-gubernatorligining 
tashkil 
topishi 
va 
mustamlakachilik tizimining o`rnatilishi. 
 
III. Xulosa 
 
IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

---

I. 
Kirish 
XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida buyuk Temur saltanatini uch tarqoq o`zbek 
xonligi o`zida gavdalantirdi.
Podsho Rossiyasi O`rta Osiyo mintaqasiga ko`z olaytirib, bu yerdagi mavjud 
xonliklar haqida keng ko`lamda josuslik ma`lumotlarini to`play boshladi. Bu holat 
«Moskva savdo kompaniyasi» deb atalgan tashkilotning vakili Antoni Jenkinson 
boshchiligidagi elchilarning faoliyatida yaqqol namoyom bo`ldi. Antoni Jenkinson 
Richard va Robert Jonsonlar bilan birgalikda 1558 yilning aprelidan to 1559 yilning 2 
sentabrigacha Buxoroda bo`ldi, u yerda Abdullaxon II bilan uchrashdi. Shayboniylar 
sulolasining salohiyatli va mashhur vakillaridan hisoblangan Abdullaxon rus 
podshosining elchisi bilan bo`lgan suhbatda Rossiya, Angliya va Turkiya davlatlarining 
harbiy qudrati, qurol-aslahasi haqida ma`lumot olishga qiziqqan bo`lsa, Jenkinson va 
uning hamroxlari Buxoroning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy ahvoli va xalqaro aloqalari 
haqida imkon qadar ko`proq ma`lumot to`plashga intiladilar. 
Rossiya ma`muriyatining ko`rsatmasiga binoan Sibirda joylashtirilgan rus harbiy 
qismlari XIX asr 30-yillarida Qo`qon xonligi tomonidan Sarisuv daryosi va Ulutovda 
qurilgan harbiy qo`rg`onlarni buzib tashladi, ustalik bilan Sharq tomondan Qo`qon 
xonligi hududlariga suqulib kirishini esa davom ettiradi. 
Shuningdek, Rossiyaning xonliklarga tazyiqi g`arbdan-Orenburg tomondan ham 
kuchayib bordi. O`rta Osiyoni qo`lga kiritish uchun dastlab «qozoq dashtlar»ini istilo 
qilish zarur degan Pyotr I ning vasiyatiga izchil amal qilgan Rossiya imperiyasi qozoq 
dashtlarida qurgan harbiy istehkom vositasida asta-sekin Xiva hududiga yaqinlashmokda 
edi. Imperiya siyosatini amalga oshirishda muhim rol o`ynagan Orenburg general-
gubernatori Vasiliy Perovskiy Xiva xonligini tiz cho`ktirishga kirishdi. U katta qo`shin 
bilan 1839 yilda Xiva ustiga yurish boshladi. Xiva honi Olloqulixon ham o`zbek, qozoq, 
va turkmanlardan iborat birlashgan lashkar bilan ruslarga qarshi otlandi. Oxir-oqibat, 
Perovskiy qo`shini zarbaga uchrab, orqaga chekinishga majbur bo`ldi. Bu g`alaba 
Rossiyaga qarshi kurash bayrog`ini ko`targan qozoq, istiqlolchilarini ham ruhlantirdi. 
Uzoq yillardan beri qozoqlarning mustaqilligi uchun jang qilayotgan Kenesari Qosimov 
harakati keng quloch yoydi. Xiva xoni unga doimo madad berib turdi.