O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi tdpu tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 104-guruh talabasi qosimbekova maqpalning botanika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi bajardi: Qosimbekova M

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TDPU TABIIY FANLAR FAKULTETI BIOLOGIYA YO’NALISHI 104-GURUH TALABASI QOSIMBEKOVA MAQPALNING BOTANIKA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI Bajardi: Qosimbekova M. Qabu qildi: Dusjanova G. Toshkent-2022

Mavzu: Novda va kurtaklarning tuzlishi Reja: 1. Novda haqida tushuncha. 2. Novdalar tizimining paydo bo’lishi, o’sishi va shoxlanishi. 3. Novdaning uchki meristemasining tuzlishi va faoliyati. 4. Kurtak haqida tushuncha.

Novda (cormus) — yuksak oʻsimliklar — daraxt va butalarning asosiy organlaridan biri. Poya, undagi barg va kurtaklardan iborat. Novda ildiz sistemasi bilan birgalikda qirqquloqlar, qirqboʻgʻimlar, plaunlar, ochiq urugʻli va yopiq urugʻli oʻsimliklarning tanasini tashkil qilib, novdali oʻsimliklar (kormofitlar) deb nomlanadi. Bir yillik oʻsimliklar novdasi faqat bir mavsum, koʻp yilliklari esa har xil yashaydi va har yili kurtaklardan yangi novda oʻsib chiqadi. Ortotrop (tik oʻsadigan) va, baʼzan plagiotrop (yotiq oʻsa-digan) novdalar farq qilinadi. Koʻpchilik oʻsimliklarda novda yoki uning bir qismi koʻrinishi oʻzgarib (metamorfozga uchrab) tikanga (doʻlanada), tuganakka (kartoshkada), gajakka (tokda) aylangan.

Novda apeksida yon kurtaklarning erta p. bo’lishi, novdaning cheksiz shoxlanishidan dalolat beradi va o’sayotgan novdaning o’q qismida rezerf kurtaklarni p. qiladi. Novdalarning bo’yiga o’sishi va yon novdalarning p. bo’lishi kurtak hisobiga bo’ladi. Novdalarning o’sishi va shoxlanishi kurtaklarning yozlishi bilan bog’liq.

Novdaning uchki meristemasining tuzlishi va faoliyati. Kurtakning uchki qismida novdaning uchki meristemasi joylashib – apeks d. Apeks aktiv ishlovchi o’sish markazi bo’lib, novdaning barcha organlarini va birlamchi to’qimalarni shakillanishini ta’minlaydi. Tashqi qatordagi hujayralar konusining tashqarisiga perpendikulyar (antikliniyal) bo’linib tunika deb nomlanadi va poyaning birlamchi qoplovchi to’qima epidermasini hosil qiladi. Tunikaning tagida yotgan meristema hujayralarini korpus deb nomlanib, poyaning barcha ichkaridagi to’qimalarini – po’stloq va markaziy silindrni hosil qiladi.