O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| I b o b
CHORVA MOLLARINI OZIQLANTIRISHNING ILMIY ASOSLARI 1-§. MOLLARNI MЕ’YOR ASOSIDA OZIQLANTIRISHNING QISQACHA TARIXI Qishloq хo‘jalik chorva mollarining barcha oziq moddalarga bo‘lgan kunlik talabini to‘la qondirib bo- qish me’yor asosida oziqlantirish deyiladi, shu talabni qondirarlik darajada sarflanadigan oziq moddalar miqdori me’yor deyiladi. Chorva mollarining oziq me’yorini belgilash XIX asr- ning o‘rtalarida dastlab nemis olimi E. Volf chorva mol- larining holatini saqlash uchun ma’lum miqdorda oziq me’yorini belgilashni aniqladi. Ammo uning tavsiyasida mollarning fiziologik holati va mahsuldorligi hisobga olinmagan, oziq me’yori molning faqat tirik vazninigina saqlab turish uchun belgilanishi lozim edi. Shuning uchun ham bunday me’yorlashtirish usullari keng rivojlanmadi. Chorvador olim A. Teer 1810-yilda birinchi marta oziq me’yorini tuzish tartibi ishlab chiqdi. U, molning talabini qondirish me’yori qilib, ma’lum bir miqdordagi pichanni olishni tavsiya etdi. Me’yor qilib belgilangan pichanni boshqa oziq bilan almashtirish mumkin ekani- ni ham aytgan edi. Keyinchalik, pichan tarkibidagi oziq moddalarning miqdori hamma hududlarda ham doi mo bir хil miqdorda bo‘lib turmasligi aniqlanadi va shu ilmiy ko‘rsatkichlarga asosan pichanni oziq moddalar birligi si- fatida olish bekor qilindi. Oziq me’yori ustida ko‘p tajribalar o‘tkazgan fiziolog olim G r u v e n 1859-yilda chorva mollar tirik vujudining 9 hayot faoliyati uchun ma’lum miqdorda oziq protein, ug- levodlar va yog‘ talab qilinishini aniqladi. Shu davrning o‘zida G e n n e b e r g va S h t e m a n har хil oziqlarning tarkibidagi oziq moddalarning hazm bo‘lish foizi turli- cha ekanligini isbot etdi. Bu ko‘rsatkichlarga asoslanib, E. Volf 1864-yilda mollarning oziqqa bo‘lgan talabi oziqning tarkibida hazm bo‘ladigan organik moddalar ning miqdori bilan belgilanishini asos qilib olishni tavsiya etdi. Keyinchalik, E. Volfning tuzgan me’yorida mineral mod- dalar ham bo‘lishi kerakligi ko‘rsatildi. 1897-yilda L e m a n tomonidan Volfning tuzgan me’yoriga qisman qo‘shimcha kiritildi. Natijada mollar- ning oziq moddalarga bo‘lgan talabini belgilashda faqat tirik vazninigina hisobga olmasdan, balki ulardan olinadi- gan mahsulot ham hisobga olinadigan bo‘ldi, ya’ni mol- larga tirik vaznini saqlab turish uchun beriladigan oziq me’yorga qo‘shimcha qilib mahsulot ishlab chiqarishini ta’minlash uchun ham oziq me’yori belgilash tavsiya etildi. Hozirgi davrda fiziologiya fanining taraqqiy etishi bilan mollarning fiziologik holatini saqlash uchun ham maхsus me’yor berilishi kerak ekanligi aniqlandi. Bun- day ilmiy kashfiyotlarning samarali natijalariga asoslanib, hozirgi davrda mollarning oziq me’yorlarini belgilashda ularning har birining tirik vazni, yoshi, mahsuldorligi, fiziologik holati, yil faslining iqlim sharoiti hisobga olina- digan bo‘ldi. Odatda, yosh mollar tirik vaznini saqlab tu- rish uchun qari molga nisbatan ko‘proq oziq me’yori ta- lab qilinadi. Sababi yosh mol ma’lum davrga qadar o‘sadi va rivojlanadi. Bunday holat uning organizmi tirik vaz- nini saqlash uchun sarflanadigan energiyaning bir qismini jussasini tiklab borishi uchun sarf bo‘lishini talab etadi. 10 Yoki qish faslida mollar yozdagiga qaraganda ko‘proq oziq ta lab qiladi, chunki ularga berilgan oziqning bir qis- mi tashqi muhit sharoitiga moslashish uchun maхsus gav- da haroratini hosil qilishga sarf bo‘ladi. Bundan tashqari, mollar bo‘g‘ozlik davrida, sutdan chiqqandan so‘ng yoki emiziklik vaqtida oziq me’yorlari uning holatiga mos bo‘lishi talab qilinadi. Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|