Kо‘pgina tabiiy gaz konlarida gazning tarkibida oltingugurt birikmalari va
karbonat angidrit gazi bо‘lib, ular nordon gazlar deb ataladi. Oltingugurt birikmasi
22
oksidlari paydo bо‘ladi, atmosfera havosiga chiqarilganda insoniyat va atrof muhit
uchun xavflidir. Vodorod sulfid va karbonat angidrit CO
2
gaz va suv mavjud
bо‘lgan muhitda pо‘lat quvurlarda, quvur uzatmaning jihozlarida, komperessor
mashinalarida korroziyani hosil qiladi. Ular mavjud bо‘lganda gidratlanish
tezlashadi. Oltingugurt komponentlari mavjud bо‘lganda iste’molga beriladigan
gazning tarkibiga yuqori talablar qо‘yiladi. Hozirgi vaqtda vodorod sulfidning H
2
S
tabiiy gazda ruxsat etilgan miqdori 5,7 mg/m
3
, umumiy oltingugurt 50 mg/m
3
dan
yuqori emas, karbonat angidirit CO
2
gazining miqdori esa 2 % dan kо‘p emas.
Tabiiy gazning oltingugurtli komponentlari birinchi navbatda H
2
S oltingugurt
ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo hisoblanadi.
Gazni oltingugurtdan tozalik darajasi 99,9 %ni tashkil qiladi. Hozir
qо‘llaniladigan “SHо‘rtanneftgaz” MCHJ va Muborak gazni qayta ishlash
zavodlaridagi yangi texnologiyalar asosida oltingugurtni ishlab chiqarish va
atmosfera bosimini tozaligini ta’minlashdan iborat.
Katta hajmdagi gazlarni tozalashning an’anaviy usullariga quyidagi
jarayonlar kiradi:
1)
nordon komponentlarni qazib olish, tozalangan gazni ishlab chiqarish;
2)
oltingugurtdagi nordon gazlarni qayta ishlash;
3)
chiqib ketuvchi gazlarni tozalash yoki yoqish;
4)
yongan gazlarni tozalash.
Tabiiy gazning tarkibidagi yuqori komponentlarni olish uchun asosan
absorbsiyali regenerativ jarayonlar qо‘llaniladi. Gazdan nordon komponentlar
kimyoviy yoki fizik absorbsiya jarayonida olinadi. Undan keyin esa oltingugurt
ishlab chiqarish qurilmasiga yо‘naltirilgan tо‘yintirilgan absorbent regeneratsiya
qilinadi va nordon gazning oqimi olinadi.
Kimyoviy absorbsiya jarayonlarida yutuvchilarni suvli aralashmasi
qо‘llaniladi. Kimyoviy yutuvchilar sifatida monoetanolamin, dietanolamin,
diglikol’amin, ishqorli metallar qо‘llaniladi.
Kimyoviy absorbsiya qо‘llanish sxemasi 2.2-rasmda keltirilgan.
23
Monoetanolamin jarayoni kо‘p qо‘llaniladi va yutuvchilar bilan yuqori
darajada reaksiyaga kirishuvchanligi bilan tavsiflanadi. U yuqori darajada
kimyoviy chidamli va kapital sarf xarajatlari kam.
Monoetanolaminning oltingugurt va nordon karbon gazlari о‘zaro ta’sir etish
reaksiyasini quyidagi kо‘rinishdagi tenglamalar orqali ifodalash mumkin:
S
O
H
C
S
Н
Н
О
Н
С
2
5
2
2
2
2
2
]
)
[(
2
(2.1)
3
2
5
2
2
2
2
5
2
]
)
[(
2
CO
H
Н
О
Н
С
CO
O
H
Н
О
Н
С
(2.2)
Dostları ilə paylaş: