3
Kirish
Bugungi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan iqtisodiy islohatlarni
yanada chuqurlashtirish jarayonlari iqtisodiyotda bozor munosabatlarini qaror
toptirish, mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlangan davlatlar iqtisodiyoti darajasi
qatoriga chiqarish dolzarb omillardan bo`lgan pul, kredit va banklar tizimida ham
chuqur tarkibiy o`zgarishlarni amalga oshirishni taqozo qilmoqda. Shuningdek,
bank-moliya tizimining ahamiyati ham tubdan o`zgarmoqda. Chunki,
bozor
munosabatlarini boshqarish sohasida davlat tomonidan olib boriladigan barcha
ishlarning og‘irlik markazi ana shu tizimlarga ko`chdi.Shu sababli, bank tizimini
takomillashtirish, banklarning mustaqilligini va pul muomalasidagi ahvol uchun
javobgarligini oshirish, pul-kredit munosabatlarini tartibga solish, so`mning
barqarorligi va yuksak nufuzini ta`minlash sohasidagi muammolarni o`rganish o`ta
dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Prezidentimiz tomonidan 2017 yil 7 fevralda qabul qilingan ―2017-2021
yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‗nalishi
bo‗yicha Harakatlar strategiysi‖ ning ‖Iqtisodiyotni
rivojlantirish va
liberallashtirishning ustuvor yo‗nalishlari‖ deb nomlanuvchi III yo‗nalishida ham
:
-
ilg‘or xalqaro tajribada qo‗llaniladigan instrumentlardan foydalangan holda
pul-kredit siyosatini yanada takomillashtirish, shuningdek valyutani tartibga
solishda zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliy
valyutaning barqarorligini ta‘minlash;
-
bank tizimini isloh qilishni chuqurlashtirish va barqarorligini ta‘minlash,
banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy
barqarorligi va ishonchliligini mustahkamlash, istiqbolli
investitsiya loyihalari
hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini kreditlashni yanada
kengaytirish masalalari alohida ko‗rsatib o‗tilgan.
Har bir jamiyatda bank tizimi iqtisodiyotning muhim va ajralmas tarkibiy
qismi hisoblanadi. Tarixan tovar ishlab chiqarish va muomala jarayonining
rivojlanishi banklarning rivojlanishi bilan o‗zaro bogliq xolda taraqqiy qilib
borgan. Banklar xo‗jaliklarga kredit berish, korxona, tashkilotlar o‗rtasida
xisob-
kitoblarni o‗tkazish jarayoni, kapital harakatida vositachi sifatida maydonga
chiqadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bank tizimida katta tarkibiy o‗zgarishlar
yuzaga keldi va banklarning tarkibi va ular bajaradigan funktsiyalar hamda ularga
yuklangan vazifalarning mohiyati va sifati o‗zgarib bormoqda. Bozor
munosabatlari sharoitida ishlash banklardan yangi xizmat turlarini tatbiq qilishni,
mijozlarning qizi-qishlarini hisobga olishni, ularga xizmat ko‗rsatishning
yangi
usullarini joriy qilishni, yangi kredit vositalarini bank faoliyatida qo‗llashni, turli
xil kredit institutlarining barpo qilinishni taqozo qilmoqda.Bozor iqtisodiyoti
banklarning o‗rni hamda faoliyatining muhimligi, pul, pul muomalasi va bank
tizimining
takomillashib borishini, shu sohada malakali kadrlar tayyorlashni va
mavjud muammolar yechimini topishni taqozo qiladi.
Ushbu o‗quv qo‗llanma ―Pul va banklar‖ kursining o‗quv dasturi asosida
yaratilgan bo‗lib, ushbu yo‗nalish sohalariga taalluqli bo‗lgan mavzularni o‗z
ichiga oladi. Bu qo‗llanmada bozor iqtisodiyoti nuqtai nazaridan iqtisodiy
4
kategoriyalar va ularga taalluqli bo‗lgan masalalar ko‗rib chiqildi. Bu kurs
iqtisodiy fanlarni aniq mustaqil yo‗nalishlaridan bo‗lib, ishlab chiqarish
munosabatlarining maxsus bo‗limi – pul, kredit, banklar bilan bog'liq
sohalardagi
iqtisodiy munosabatlarning ifodasini o‗zida aks ettiradi.
Ushbu o‗quv qo‗llanma Davlat Oliy ta‘lim standarti talablariga muvofiq
Toshkent Moliya institutida ―Pul va banklar‖ fani bo‗yicha ishlab chiqilgan va
O‗zbekiston Respublikasi Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi tomonidan 2018 yil
14 iyunda tasdiqlangan va 2018 yil 26 mayda № BD 5230700-3.08 bilan ro‗yxatga
olingan O‗quv fan dasturiga muvofiq tayyorlangan.‖Iqtisod‖ ta‘lim yo‗nalishlari
o‗quv rejasiga muvofiq ―Pul va banklar‖ fani shu yo‗nalaishdagi 3-kurs talabalari
uchun Y semestrida 34 soat ma‘ruza va 34 soat amaliy mashg‘ulotlar shaklida
o‗tiladi.
Qo‗llanmaда bozor iqtisodiyoti sharoitida pul muomalasi va kreditning
rivojlanish qonuniyatlari,
asosiy tamoyillari, banklar va bank operatsiyalarining
olib borilishi kabi masalalar o‗z ifodasini topgan.
O‗quv qo‗llanmadan iqtisodiyot yo‗nalishi talabalari, o‗qituvchilari,
aspirantlar, magistrlantlar, bank, moliya tizimi xodimlari hamda pul – kredit tizimi
va banklar faoliyatini o‗rganishni hohlovchilar ham foydalanishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: