O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Raqamli platforma turlarining o‘ziga xos xususiyatlarini 
taqqoslash jadvali 
 
 
Instrumental
 
raqamli  
da’vo 
platforma
 
Infratuzilma
 
raqamli da’vo  
plat forma
 
Raqamli 
dastur
 
platformasi
 
Platformaga    
asoslangan        
asosiy
 
biznes
 
Dasturiy 
va texnik 
yechimlarni  
ishlab chiqish 
Qaror qabul qi-
lish uchun IT 
xizmatlari va 
ma’lumotlarni 
 taqdim  
etish 
Belgilangan bo-
zorlarda ma’lum 
iqtisodiy 
qiymatlarning  
almashinuvi 
Natijada
 
faoliyat
 
platformasida
 
Axborotni vos
ita sifat-
ida qayta ish-
lashga mo‘ljal
langan mah-
sulot  
(dasturiy 
yoki 
apparat 
vositalari) 
IT - servis va 
uning ishining         
natijasi -
 biznes faoliyat-
ida qaror qabul 
qilish uchun  
zarur 
bo‘lgan ma’lu-
motlar 
Bitim Muayyan 
bozor ishtirok-
chilari  o‘rtasida 
tovarlar / 
xizmatlar 
almashinuvini 
o‘rnatuvchi  
bitim 
Ishtirokchilar      
guruhlari
 
Platforma 
ishlab 
chiqaruvchisi, 
yechim ishlab 
chiquvchilari 
Axborot provay-
derlari, 
platformasi 
operator, 
platforma 
tuzuvchi, 
chiquvchilar IT 
xizmatlari, 
iste’molchilar 
IT xizmatlari 
Iqtisodiy 
ishtirokchilar: 
tovarlar /  
xizmatlar va 
ishlab chiqarish 
resurslarini             
yetkazib 
beruvchilar; 
iste’molchilar. 
 Plat forma  
operatori 
va regulyatorlari 

---

25 
Axborotni
 
qayta ishlash  
darajasi
 
 
Axborotni 
qayta ishlash-
ning texnolo-
gik operat-
siyalari 
 
Xo‘jalik  
subyekti  
darajasida 
qaror qabul  
qilish 
uchun ma’lumot
ni ishlab chiqish 
 
 
Bir nechta  
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar o‘rta
sida bitim 
tuzish va uni 
bajarish haqida 
ma’lumotni 
qayta ishlash 
Asosiy
 
benefisiar va
 
uning 
 talablari
 
Amaliy 
dasturiy 
ta’minot yoki 
apparat-
dasturiy 
yechimlarni 
ishlab chi-
qish, texnik 
talablar 
Iste’molchi ( ma
hsu lot mutax-
assisi ) uchun mi
jozning IT-xiz-
mati, funksional  
talablari,  
ma’lumot- 
larning tar-
kibi talablari 
 
 
Bozordagi yaku
niy iste’-
molchi, biznes 
masalasini hal 
qilish, biznes 
talablari . 
Regulyator 
(ixtiyoriy) - 
qonuniy  
talablar 
Misollar
 
Java, SAP 
HANA, 
Android 
OS, iOS, Intel 
x86, Amazon 
veb-xiz-
matlari, Mi-
crosoft Azure, 
bulutli quyish 
General Elec-
tric Predix , 
ESRI ArcGIS 
Uber, AirBnB,  
Aliexpress , 
Booking.com,       
Avito, Boeing 
yetkazib 
beruvchilari 
portali, Ap-
ple AppStore,  
AviaSales , 
Facebook,            
Alibaba, Yan-
dex   Taksi,  
Appstore 
 
 

---

26 
Manba:
 Dastur  B.M.Glazkova  rahbarligida  ishtirokchilari 
tomonidan  ishlab  chiqilgan  tasnif. "Rossiya  Federatsiyasining 
raqamli iqtisodiyoti"  
  
Umumiy  holda,  raqamli platformalarning ajralib  turadigan 
turlari ierarxiyani  shakllantirishi  mumkin,  bunda raqamli  raqamli 
platformalar infratuzilmaning raqamli platformalari ekotizimlariga 
kiritilgan va raqamli platformalar infratuzilma, o‘z navbatida, iqti-
sodiyotning  turli  sohalarida qo‘llaniladigan  raqamli  platforma-
larning ishlashini ta’minlaydi (1.2.3-rasm):  
 
 
 
1.2.3-rasm.
 Misollar bilan raqamli platformalar 
 turi ierarxiyasi 
 
Instrumental  raqamli  platformalar 
ma’lumotlarni  yakuniy  ra-
qamli qayta ishlash texnologiyalariga asoslangan dasturiy-texnik va 
dasturiy  echimlarni  ishlab  chiqarish xarajatlarini  kamaytirish  hiso-
biga raqamli iqtisodiyotga va uning samaradorligiga hissa qo‘shadi. 
Platforma ishtirokchilari va platformaga ulangan ma’lumotlar 
manbalari o‘rtasida  o‘zaro  ta’sir  o‘tkazish  uchun  yagona  axborot 
muhiti bo‘lgan 
infratuzilma  va  amaliy  raqamli  platformalar 
tran-
Amaliy 
platforma 
Yandex taksi 
Uber 
Apple App 
store 
Network 
AppStore 
Infrastrukturali 
platforma 
Yandex karta 
Google 
xarita 
GE Predix 
Instrumental 
platforma
 
Apple iOS 
Web GL 
Cloud foundry 

---

27 
zaktsion  xarajatlarni  kamaytirish  orqali  raqamli  iqtisodiyot-
ga o‘z hissalarini qo‘shadilar . 
Instrumental raqamli platforma
 
Instrumental 
raqamli 
platformalar ushbu texnologiyalar-
ni texnik amalga oshirish uchun vositalarni o‘z ichiga olganligi va 
shu kabi  vositalarga  hujjatlashtirilgan  kirish  interfeysi mavjudligi 
sababli ma’lumotlar bilan ishlash uchun raqamli texnologiyalarga 
dasturiy  ta’minot  yoki  apparat-dasturiy  ta’minotni  ishlab  chiquv-
chilarining keng doirasiga ma’lumotlar bilan ishlash uchun  kirish 
imkoniyatini beradi. 
Shunday  qilib,  raqamli  platformalar  vositalarini  ishlatish  or-
qali dasturiy  yoki  apparat  rivojlantirish  vaqtni  qisqartiradi - appa-
rat resurslari va ularning umumiy xarajatlarini kamaytiradi: qayta- 
orqali  bir  marta  ishlab  chiqilgan  va  doimiy  saqlab vositalari 
ma’lumotlar bilan ishlash. 
Instrumental  raqamli platformalar  ikkala  dasturiy  kutubx-
onani  va ularga  asoslangan  yoki  ulardan foydalangan holda yana-
da  murakkab  amaliy  tizimlarni yaratishda  foydalaniladigan das-
turiy va apparat vositalarini o‘z ichiga oladi . 
Bozor  munosabatlariga  instrumental  raqamli  platformalarni 
kiritish  platforma  egasiga litsenziyani  tarqatish  yoki xizmat 
ko‘rsatish modeliga muvofiq platformaga kirishni platforma orqali 
unga  asoslangan yechimlar  ishlab  chiquvchilariga  foydalanish 
huquqini berish orqali amalga oshiriladi . 
Instrumental  raqamli  platformaga  asoslangan  platformaning 
maqsadi   –   ma’lumotlarni  qayta  ishlashning  bir  yoki  bir  nechta 
texnologiyalari asosida dasturiy yoki dasturiy-apparetli ta’minotni 
ishlab chiqish va  tuzatish ishlaridan iborat. 
Instrumental  raqamli  platforma  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 
munosabatlarning 
asosiy  ishtirokchilari
  quyidagilar:  platforma 
asosida dasturiy ta’minot yoki dasturiy-apparatli ta’minotni ishlab 
chiquvchisi/egasi; ushbu kompleks asosida dasturiy ta’minot yoki 
dasturiy-texnik yechimlarni ishlab chiquvchilar hisoblanadi.  
Raqamli  platformaga  asoslangan  faoliyatning 
asosiy  foyda 
oluvchisi
  (
benefitsiar
)  amaliy  dasturiy  ta’minot  yoki  dasturiy- 
apparatli  ta’minotni  ishlab  chiqaruvchisi  hisoblanadi,  chunki  u 

---

28 
platformaning imkoniyatlariga qo‘yiladigan texnik talablarni aniq-
laydi  va  undan 
qo‘shimcha  qiymat
  yaratishning  keyingi  bos-
qichlarda  talab  qilinadigan  vositalarni  ishlab  chiqarishda  qo‘l-
laydi.  Benefitsiarning  instrumental  raqamli  platformaga  qo‘yadi-
gan talablaring turi texnik talablardir.Instrumental raqamli platfor-
malarning mashhur    namunalari: Java, Android, iOS hisoblanadi.