11.4.Ishlab chiqarish funktsiyalar bo’yicha prognozlantirish
bosqichlari.
Ekonometrik model deganda, prognozlantirish ob’ektning barcha mavjud omillarini o‘zaro bog‘lanishini ifodalovchi regressiya tenglamalar tizimlari tushuniladi.
Ilmiy tadqiqotlarda keng tarkalgan ekonometrik tenglamalar - bu ishlab chiqarish funksiyasidir. Ishlab chiqarish funksiyalarini qurishdan maqsad - ishlab chiqarish jarayonini natijalariga omillarning ta’siri darajasi va xarakteristikalarini aniqlash, miqdoriy baholashdir.
Ishlab chiqarish funksiyalari turli ko‘rinishga ega bo‘lib, analitik ko‘rinishi bo‘yicha ikki guruhga bo‘linadi: to‘g‘ri chiziqli va egri chiziqli.
Noma’lum o‘zgaruvchilar soni bo‘yicha ishlab chiqarish funksiyalari quyidagilarga bo‘linadi:
- bir omilli: ishlab chiqarish mahsuloti, yoki asosiy fondlar, yoki mehnat harajatlari bilan bog‘liqligini bildiradi;
- ko‘p omilli: ishlab chiqarilgan mahsulot bir nechta omillar bilan bog‘langan.
Ishlab chiqarish funksiyalar bo‘yicha prognozlash uchun ketma-ket bir nechta bosqichlardan o‘tish lozim:
1. Berilgan ma’lumotlar asosida korrelyatsion tahlil o‘tkaziladi:
a) xususiy korrelyatsiya koeffitsiyentlar matritsasi hisoblanadi;
b) juft korrelyatsiya koeffitsiyentlari matritsasi hisoblanadi.
2. Korrelyatsion tahlil natijasida tanlangan omillar asosida regressiya tenglamasi quriladi;
3. Qurilgan tenglama quyidagi mezonlar bo‘yicha baholanadi:
a) Fisher mezoni;
b) Styudent mezoni;
v) Darbin-Uotson mezoni;
g) Ko‘plik korrelyatsiya koeffitsiyenti;
d) Determinatsiya koeffitsiyenti;
ye) approksimatsiya xatoligi.
4. Qurilgan tenglama mezonlarga mos kelsa, keyin asosiy ko‘rsatkich tenglama asosida prognoz davri hisoblanadi.
5. Ishlab chiqarish funksiyasini asosiy xususiyatlari quyidagilar hisoblanadi:
a) o‘rtacha unumdorlik omillari;
b) chegaraviy unumdorlik omillari;
v) resurslar bo‘yicha elastiklik koeffitsiyentlari;
g) resurslarga talab;
d) resurslarni almashtirish chegaralari.
Dostları ilə paylaş: | 
