O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Geografik  koordinata 
tizimida  yer 
yuzidagi  nuqtaning  o’rni  uning  geografik 
kengligi va uzunligi bilan aniqlaniladi. 
Yer 
yuzidagi 
nuqtaning 
geografik 
koordinatalari 
aniqlash 
usuliga 
qarab 
astronomik 
va 
geodezik 
koordinatalarga 
bo’linadi.  Astronomik  koordinatalar  osmon 
yoritkichlarini  kuzatish  yo’li  bilan,  geodezik 
koordinatalar  esa  yer  yuzida  olib  borilgan  o’lchash  natijalaridan  hisoblab 
chiqariladi.  
Geodezik  koordinatalar. 
Geodezik  koordinata  tizimida  biron  nuqtaning 
o’rnini  aniqlashda  asosiy  koordinata  yuzasi  qilib  referens-ellipsoid  yuzasi,  asosiy 
koordinata chiziqlari sifatida esa geodezik meridian va parallellar qabul qilinadi. Yer 
ellipsoididagi biror nuqtaning o’rnini aniqlashda shu nuqtadan o’tkazilgan meridian 
va  parallelning  kesishish  nuqtasidan  foydalaniladi.  Biror  nuqtadan  o’tkazilgan 
meridian  shu  nuqtaning  geodezik  uzunligini,  parallel  esa  geodezik  kengligini 
bildiradi. Geodezik kenglik  va  uzunlik  to’g’risida so’z yuritishdan  avval ekvator, 
geodezik meridian va parallelni tushuntirib o’tamiz.  
Yer  ellipsoidining  kichik  (qutbiy)  o’qi  orqali  bo’ylamasiga  o’tkazilgan 
kesma-meridianal tekislik, shu tekislikning ellipsoid yuzasi bilan kesishishidan hosil 
bo’lgan chiziq esa geodezik meridian deyiladi. Yer ellipsoidining biror nuqtasidan 
uning  o’qiga  perpendikulyar  o’tkazilgan  kesma  parallel  tekislik,  bu  tekislikning 
ellipsoid  yuzasi  bilan  kesishishi  natijasida  hosil  bo’lgan  chiziq  esa  parallel  deb 
ataladi.  Yer  ellipsoidi  markazidan  o’tkazilgan  parallel  kesma-ekvator  tekisligi,