35
bilan fibroblast hujayralarini maxsus bo'yoqlar bilan bo'yab elektron mikroskop os-
tida qaraganda sitoplazmaning ektoplazma qismi och bo'yalib endoplazma qismi
to'q bo'yalganligiga e'tibor beradi. To'q bo'yalgan qismida mikroskop ostida ko'p
sonli mayda vakuolalar, kanalchalar yig’indisi to'rga o'xshash (retikulum) tuzilmani
hosil qilganligini ko'rinadi. Bu vakuola va kanallarning devori yupqa membranadan
iboratligi ko'rinadi. Shu tarzda endoplazmatik retikulum yoki to'r kashf qilinadi.
Uning bunday nomlanishiga birinchi marta endoplazmada topilganligi sabab bo'l-
gan. Keyinchalik sitoplazmaning turli uchastkalarida topishgan, lekin nomi qolgan.
Uning topilishigacha sitoplazmaga tirik dinamik tuzilmasiz tizim sifatida qaralgan.
Elektron mikroskopiya usuli bilan edoplazmatik to'rning 2turi aniqlandi:
donador (granulyar), va silliq ( agranulyar).
Donador endoplazmatik to’r ingichka kanallar, sisternalar, xaltachalardan
iborat bo'lib uzulmas (yopiq) membrana bilan chegaralangan. Sisternalar kengligi
20nmni tashkil etadi. Membranalar yuzasi mayda 20nm tuzilmalar bilan qoplangan
bo'lib, bu tuzilmalarni birinchi marta J. Palade (Palade granulalari) ta'riflagan va
ular ribonukleoproteidlardan tuzilganligini aytadi. Endoplazmatik to’rning tuzilmasi
va vazifalarini o'rgangani uchun u 1974 yilda Nobel mukofotiga sazovor bo'ladi.
Hozirda bu tuzilmalar endoplazmatik to’r membranalari bilan bog’langan ribosoma-
lar ekanligi ma'lum. Bu yerda ribosomalar polisomalar ko'rinishida joylashadi(8
rasm).
Hujayralarda endoplazmatik to’rning ikki xil ko'rinishi - siyrak joylashgan
membranalar yoki bir tutam membranalar yig’indisi –
Dostları ilə paylaş: 
