O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

20- rasm. Yadro porasi. A - Yadro yuzasidagi ko’rinishi.                
B - Ko’ndalang kesmasi. 1-markaziy globula; 2-periferik globula;          
3- bog’lovchi fibril tolalari; 4- sitoplazmadagi tolalar; 5- zich plastinka; 
6- perinuklear bo’shliq
 .
 
Lamina
  (lot. 
lamina
-“plastinka”)  yoki 
pereferik  zich  plastinka
  kariolem-
maning  ichki  membranasi  ostida  joylashib  skelet  oqsillardan  tuzilgan.  U  yadro 
shaklini belgilab berib poralar kompleksi bilan aloqada bo'ladi. 
Maxsus moddalar ta'sirida yadro membranasi eritib yuborilsa, yadro o'z shak-
lini  saqlab  qoladi,  bunda  asosiy  vazifani  skelet  sifatida  zich  plastinka  bajaradi. 
Yadro poralari ham o'zgarmay o'z vazifasini bajaradi.  
Hujayraning hayot faoliyati davomida uning funksional holati o'zgarishi bilan 
poralar  kompleksi  holati  ham  o'zgarishi  kuzatiladi.  Yadro  apparati  qanchalik  faol 
bo'lsa uning yuzasidagi poralar soni shuncha ko'p bo'ladi. Faollikning pasayishi bi-
lan  yadro  poralari  soni  kamayadi.  Ular  sonining  ortishi  mitozdan  keyingi  rekon-
struktsiya  (qayta  qurilish)  davrida  va  DNK  sintezi  davrida  kuzatiladi.  O'rtacha 
ularning yadrodagi soni 12 mingtaga boradi(20rasm). 
Yadro  qobig’i  mitoz  boshlanganda  erib  ketib  bo'linish  oxirida  tiklanadi. 
Profaza oxirida yadro qobig’i kalta sisternalarga aylanib kichiklashib mayda pufak-
chalar ko'rinishida avvalgi yadroning joyi atrofida suzib yuradi. Anafazaning oxiri-
da  xromosomalarning  harakati  to'xtagandan  keyin  pufakchalar  xromosoma  uchlari 
bilan  aloqada  bo'lib, ular  atrofida  to'planib  avval  uzun  sisternalarni  hosil  qiladilar, 
so'ng bu sisternalar birlashib membranani hosil qiladi. 
Yadroning  tashqi  apparati sitoplazmadan karioplazmani  yoki  yadro  shirasini 
–yadroning suyuq qismini ajratib turadi. Unda yadro apparatining ishi uchun kerakli 
ionlar va organik birikmalar erigan holda joylashadi. Karioplazmada yadro matriksi 
va genetik material joylashadi. 
Yadro  matriksi  laminaga  birikkan  fibrillyar  oqsillarning  to'ri.  Unda  maxsus 
oqsillar  joylashgan  zonasi  bo'lib,  ulardan  yadrocha  matriksi  rivojlanadi.  Yadro 

---

 
71 
matriksining vazifasi DNK va RNK sintezida genetik material faolligini boshqarish. 
Matriks hujayrada yadrochani hosil qilishda ishtirok etadi. 
Yadrocha  -  nukleoid  yadroda  bir  yoki  bir  nechta  bo'ladi.  RNK  ga  boy  bo'l-
ganligi  uchun  hamma  bo'yoqlar  bilan  bo’yaladi  va  shuning  uchun  hamma 
fiksatsiyalangan preparatlarda ko'rinadi. 
Yadrocha  mustaqil  tuzilma  yoki  organoid  emas.  U  xromosomaning  mahsuli 
bo'lib, interfazada faoliyat ko'rsatadi. 
Hujayra  oqsillarining  sintezi  davrida  yadrocha  ribosomalar  va  rRNKni  hosil 
qiluvchi  markaz  bo'lib  xizmat  qiladi. Yadrochalar  oqsilga 80-85%, RNKga  5-10% 
va  DNKga  1-5%  boy  bo'lib,  bu  moddalar  sintezlanadigan  joy  hisoblanadi.  Yadro-
chalar  hujayradagi  RNK  sintezlanadigan  markaz  bo'lib,  shuningdek,  nukleopro-
teidlarni ham hosil qiladi. 
Yadrochalarni  hosil  qilishda  xromosomalarning  ikkilamchi  belbog’lari 
ishtirok  etadi.  Amerikalik  olima