O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi
Mavzu№14: Qon aylanish a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi
Yüklə 0,62 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mavzu№15: Qon aylanish a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarish.
Mavzu№14: Qon aylanish a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi. REJA:
Gipertoniya kasalligi. Etiologiyasi va patogenezi. Kasallikning sabablari va shakllanish mexanizmlari oxirgacha aniqlanmagan. Irsiy moyillik bilan ba’zi bir tashqi omillar ta’sirining birgalikda qo’shilib kelishiga hal qiluvchi ahamiyat beriladi. Gipertaniya kasalligi patogenezida simpatik-drenal sistema aktivligining oshishi va adrenoretseptorlar sezuvchanligining o’zgarishi katta ro’l o’ynaydi. Buyraklarda qon aylanishining buzilishi va qonda arterial bosimni oshiradigan modda (renin) paydo bo’lishi patogenezning muhim zvenolaridan biri hisoblanadi. Gipertaniya kasalligi etiologiyasi va patogenezida irsiy omillarga va sotsial muhitga, kasb-korga, shuningdek konstitutsional-endokrin o’zgarishlarga (yog’ bosishi, diabet, gonadalar funksiyasi buzilishi, ayniqsa klimakterik davrda va hakazo) katta ahamiyat beriladi. Simpotik-adrenal sistema aktivligining oshishi chap qorincha ishining kuchayishiga va yuirak minutlik hajmining ko’payishiga olib kelib bu arterial bosimni oshiradi. Jahon Sog’liqni Saqlash Tashkiloti (VOZ) nomenklaturasi bo’yicha arterial bosim (yoshdan qat’iy nazar) 140 / 90 raqamlaridan yuqori bo’lmaganda – normal deb hiaoblanadi. Gipertoniya kasalligi 3 bosqich (stadiya) ga bo’linadi. (L. Myasnikov) Har bosqichda ikki faza: A va B bo’ladi. I bosqichi: A fazasi – pregipertonik yoki gipertoniya oldi (arterial bosim ko’tarilishi u yoki bu noqulay ta’sirlar, masalan, salbiy xis- hayajonlar ta’siri ostidagi kuzatiladi); B fazasi – o’tkinchi (tranzitor) faza, bunda arterial bosim vaqti- vaqtida mehnat va turmush sharoitlarida oshib turadi, so’ngra esa remissiya yuz beradi. II bosqichi: A fazasi - labil saza, arterial bosim ko’tariladi, biroq ozmi-ko’pmi darajada o’zgarib turadi.; B fazasi – barqaror faza, arterial bosim barqaror oshgan.
Arterial bosim ko’tarilishi muttasil emas, odatda havotirlanish, charchash bilan bog’liq. Bu davrda arterial bosim raqamlari normal raqamlardan unchalik oshmagan. Arterial bosimni har ikkala qo’lda 2-3 martadan o’lchash tavsiya etiladi. Bu aniq raqamlarga erishishga imkon beradi. Bir marta o’lchanganda bemorning hayajonlanishi va tomirlarining reflector qisqarishi sababli sfigmomanometr ko’rsatkichlari arterial bosimning haqiqiy qiymatidan yuqori bo’lishi mumkin. II va III bosqichda sanab o’tilgan shikoyatlar doimiy bo’lib qoladi, arterial bosim – barqaror ko’tarilgan bo’ladi. Bu bosqichlarda pulsning tezligi, tarangligi (tomirlarning sklerotik o’zgarishi, yurak chegaralarining chapga kengayganligi - chap qorincha gipertrofiyasi) qayd qilinadi. Ko’z tubi tekshirilganda tomirlardagi sklerotik o’zgarishlar (arteriyalar toraygan, va egri-bugri, venalar esa reflector kengaygan), ko’krak qafasi rentgenogrammasida yurakning chapga kengaygani va aortaning kengaygani qayd qilinadi. EKG da aterosklerotik kardioskleroz belgilari topiladi (levogramma: R tishcha I standart usulda va chuqur S tishcha III standart usulda). Kasalik riviojlanishining miya tipida bosh aylanishi, kuchli doimiy bosh og’rig’I qayd qilinadi, me’da qon aylanishi buzilishi, insult yuz berishi ehtimol. Yurak tipida – miokard infarkti rivojlanishi ehtimol tutilgan aterosklerotik koronarosklerozga xos sub’ektiv va ob’ektiv simptomlar bo’ladi. Nihoyat buyrak funksiyasi buzilganda buyrak yetishmovchiligi hodisalari asta-sekin rivojlanadi. Gipertaniya kasalligi kechishida ko’pincha gipertonik kriz nomini olgan holat – kasallikning yangi simptomlari paydo bo’lishi yoki mavjud simptomlarining kuchayishi bilan xarakterlanadigan holat kuzatiladi. Turli noqulay tashqi ta’surotlar (o’ta toliqish, qattiq hayojonlanish, issiqlab ketish, ko’p ichkilik ichish, chekish) yoki gipertoniya kasalligi rivojlanishidagi muayyan qonuniyatlar sababli birdaniga bosh aylanishi paydo bo’ladi, bosh og’rig’I kuchayadi, arterial bosim anchagina ko’tariladi. Ba’zan ko’ngil ayniydi, bemor qayd qiladi, birdaniga holsizlanib qoladi, hushdan ketadi. Miyada qon aylanishi buzilishi natijasida harakatlar, nutq buzilishi yuz berishi mumkin. Og’ir hollarda miyaga qon quyiladi (insult). Gipertoniya krizi “Yurak tipi” bo’yicha rivojlanishi mumkin, bunda yurak toj tomirlari spazmi bilan birga miokard infarkti yuz berishi ehtimol tutilganda yurak soxasida qisadigan og’riq asosiy symptom hisoblanadi. Gipertoniya kasalligi kechishi bo’yicha havfsiz (asta-sekin kechadigan) yoki havfli (tez kechadigan) bo’lishi mumkin/ simptomatikasi haqida aytilgan fikrlarning hammasi gipertoniya kasalligining havfsiz variantiga taalluqli. Havfli varianti avvalo tez va og’ir kechishi bilan ajralib turadi, bu formasining davomliligi 2-3 yil, ba’zan esa bir necha oy davom etadi. Kasallikning bu formasi kuchli bosh og’rig’I, bosh aylanishi kabi asosiy klinik belgilar bilan namoyon bo’ladi. Frterial bosim raqamlari juda yuqori. Kasallik boshlangandan keyin tez orada yurak-tomirlar sistemasining organic o’zgarishlari topiladi. Ko’z tubi anchagina buziladi, chap qorincha gipertrofiyaga uchraydi. Kasallik go’yo hech qanday bosqichlarni bosib o’tmaydi, aniqrog’I birdaniga III bosqich- organic o’zgarishlar bosqichi rivojlanadi. Aksariyat tez vaqt ichida buyrak yetishmovchiligi bilan shishlar rivojlanadi, ko’rish funksiyasi izdan chiqadi, siydikda talaygina patologik o’zgarishlar, anemiya paydo bo’ladi. Gipertoniya kasalligining havfli formasiga qunt bilan yaxshi davo qilinganda u havfsiz formaga o’tishi mumkin. Davosi. Funksional buzilishlar bilan o’tadigan boshlangach, I bosqichda davolash asosini bemor uchun mehnat va turmushning optimal sharoitlarini yaratish, sedativ (tinchlantiruvchi) vositalar (Baxterev miksturasi, valeriana preparatlari) tayinlash tashkil etadi. Uyqu yomon bo’lganda uxlatuvchi dori (barbituratlar: uyqudan 20-30 min oldin 0,1-0,2 g dan fenobarbital yoki 1-2 tabletka seduksen, eleneum) tavsiya qilinadi. Bemor o’z ixtisosi bo’yicha ishini davom ettiradi yoki uning birmuncha yengil (asabni ortiqcha charchatmaydigan va jismoniy jihatdan og’ir bo’lmagan) ishga o’tishiga to’gri keladi. Funksional buzilishlar bosqichida yirik korxonalarda tashkil qilinadigan sanatoriy – profilaktoriyda bo’lish katta foyda beradi. Bu yerda bemor vaqtini ishdan keyin yarim kasalxona sharoitlarida o’tkazishi mumkin, u yaxshi dam olish, uxlash, parxez ovqatlar bilan ta’minlanadi, sedativ vositalar bilan davo qilinadi va hakazo. Suv bilan davolash kurslar bilan yiliga bir necha marta olib boriladi. II - o’tuvchi bosqichida ozroq muddatga (3-4 hafta) kasalxonaga yotqizish maqsadga muvofiq, bemor arterial bosimni pasaytiradigan dori-darmonlar (papaverin kuniga 2 marta 0,04 g dan, 1% li dibazol eritmasidan teri ostiga yoki mushak orasiga 1 ml dan, eufillin 0,3 g dan shamchalarda va hakazo) tayinlanadi. Hozirgi vaqtda rauvolfiya preparatlari: razerpin (rausedil, serpazil, adelfan), raunatin, metildofa (dopegin), vinkapan, apressin (depressan) va shu kabilar keng qo’llaniladi. Magniy sulfat (10 ml 20% li eritmasi mushak orasiga) yaxshi naf beradi. Gipertoniya kasalligi zaminida yurak-tomirlar yetishmovchiligi rivojlanganda bemorlarga ayrim preparatlar (masalan, strofantin) ni ehtiyotlik bilan tayinlash lozim. Natija yetarli bo’lmaganda ko’pgina bemorlarga benzogeksoniy, pentamin – 1 ml dan mushak orasiga (venaga yuborish ham mumkin) qo’llaniladi. Gangliylarni blokada qilinadigan vositalar yuborish meditsina hodimining tinmay kuzatib borishini talab etadi, chunki arterial bosim keskin pasayib ketishi va toj tomirlar yoki (va) miya qon aylanishining buzilishiga olib kelishi mumkin. Gipertonik kriz vaqtida eng avvalo bemorga jismoniy va ruhiy osoyishtalikni ta’minlash kerak (o’rinda yotish rejimi, sokinlik). Bemor yotgan xonadagi chiroq, yorug’ bo’lmasligi lozim. Uning oyoqlarida grelka yoki gorchichniklar qo’yiladi, boshiga muz qo’yib qo’yiladi yoki sovuq, suvga xo’llangan, vaqti-vaqtida alishtirib turiladigan sochiq qo’yiladi. Bunda bemorning sovqotib qolmasligi uchun hamma ehtiyot choralarini ko’rish lozim. Mushak orasiga 20 mg gacha 25% li magniy sulfat eritmasi yoki venaga 1 ml 1% li dibazol eritmasi yuboriladi. Gipertoniya krizida ko’pincha chakka suyaklarining surgichsimon o’siqlariga zuluklar solinadi. Bitta zuluk 10 ml qon so’radi, zuluk ko’chib tushgandan so’ng taxminan 30 ml qon oqadi (u qon chiqaribgina qolmay, balki qonga maxsus modda –qon ivish prottsessini pasaytiradigan girudin ajratadi). 5-6 ta zuluk solish maqsadga muvofiq. Zuluklar og’riqni kamaytiradigan, chalg’ituvchi ta’siriga ega bo’lib, bosh og’riganda yaxshi yordam beradi. Zuluklarning yaxshi xossasi yana shundan iboratki, ular qonni qon olishdagiga qaraganda sekinroq chiqaradi. Asta-sekinlik bilan qon olish bundan afzaldir. Meditsina hamshirasi zuluk solish qoidalarini bilishi kerak. Zuluklar dorixonalarda oqar suvli bankada saqlanadi. Zuluk solishdan oldin u qo’yiladigan joyni iliq suv bilan sovunlab yuviladi (spirt bilan artish tavsiya qilinmaydi). Og’iz tomoni bilan teriga qo’yilgan zuluk qon so’ra boshlaydi va so’rib bo’lganidan keyin o’zicha tushib, o’rnida qonab turadigan kichik jarohat qoladi. Zuluk ko’chib tushgandan so’ng jarohatga steril bog’lam qo’yish zarur. Jarohardan uzoq vaqt qon oqib turadigan bo’lsa, uni bint bilan bog’lab qo’yiladi. Yurak ishemik kasalligi. Yurakning ishemik kasalligi (YuIK, ya’ni ishemicheskaya bolezn serdtsa - IBS) o’tkir yoki xronik yurak kasalligi bo’lib, toj tomiridagi kasallik protsessi munosabati bilan miokardga kelib turadigan qon kamayib qolishi yoki to’xtashi tufayli yuzaga keladi. Biroq, yurak toj tomirlarining tipik koronar yetishmovchilik (stenokardiya, miokard infarkti) manzarasini beradigan har qanday potologiya ham YuIK yurak toj tomirlari atelesklerozi munosabati bilan miokardga qon kelib tushishining izdan chiqishidir. YuIK ning quyidagi formalari bor
Etiologiyasi va patogenezi. Bir qancha omillari YuIK paydo bo’lishiga olib keladi(xatar omillari). Shularning orasida gipertoniya kasalligini birinchi o’ringa qo’ymoq kerak. YuIK bo’lga bemorlarning 70% da shu kasallik topiladi. Gipertoniya kasalligi yurak koronar arteriyalarida ateroskleroz va spazm bir muncha tezroq avj olib borishiga sabab bo’ladi. Qandli diabet ham YuIK paydo bo’lishiga moyil qilib qo’yadigan omil bo’lib hisoblanadi, bu kasallik oqsil bilan lipidlar almashinuvi buzilishi tufayli ateroskleroz avj olib borishiga olib keladi. YuIK paydo bo’lishida chekish ham ro’l o’ynaydi. Chekadigan odamlarda miokard infarkti chekmaydigan kishilarga qaraganda ikki barobar ko’p uchrashi statistika ma’lumotlaridan ayon. Chekilganda yurakning toj tomirlari torayib turadigan bo’lib qoladi (spazm), shuningdek qon uviganligi kuchayadi, bu o’zgargan toj tomirlarida tromblar paydo bo’lishiga olib keladi. Irsiy omillar ma’lum ahamiyatga ega. Ota ham ona ham YuIK bilan og’rib yurgan bo’lsa, ularning bolalarida shu kasallikning sog’lom ota-onalar bolalariga qaraganda to’rt barobar ko’proq uchrashi aniqlangan. Giperxolestermnemiya YuIK paydo bo’lishi ehtimolini ancha oshiradi, u umuman organizmda va hususan yurakning koronar tomirlarida ateroskleroz paydo bo’lishiga olib boradigan eng muhim omillaridan biridir. Semiz odamlarda YuIK tana massasi odatdagicha bo’lgan kishilardagiga qaraganda bir necha barobar ko’proq uchraydi. Semirib ketgan kasallarda qonda xolesterin miqdori ko’p bo’ladi, bundan tashqari, shu hildagi kasallar kam harakat qilib turmush kechiradiki, bu ham ateroskleroz va YuIK paydo bo’lishiga olib keladi. YuIK industrial jihatdan rivojlangan mamlakatlarda ham keng tarqalgan kasalliklardan biridir. So’nggi 30 yil mobaynida YuIK ikki barobar ko’p uchraydigan bo’lib qoldi, bu odamlarning ruhan ortiqcha zo’riqishiga bog’liq deb hisoblanadi. Erkaklarda YuIK ayollardagiga qaraganda taxminan 10 yil ilgari paydo bo’ladi, jismoniy mehnat ahillari aqliy mehnat kishilariga qaraganda kamroq og’riydi. Stenokardiya - ko’krak qisishi. Uning paydo bo’lishiga sabab ishemiya kuchayib borishi natijasida miokardning qon bilan yetarlicha ta’minlanmay qolishidir deb hisoblanadi. Ko’pchilik hollarda stenokardiya yurak toj tomirlari ateroskleroziga bog’liq bo’ladi. Aterosklerozidan tashqari miokardit, koronerit, zaxm aortiti, yurak ritmining buzilishi va boshqalar ham stenokardiyaga sabab bo’lishi mumkin. Stenokardiyaning asosiy belgisi – ko’krak qafasining chap yarmida to’sh orqasida chap ko’krak. Chap qo’l va bo’yinga o’tib turadigan qattiq og’riq turib qolishidir. Og’riq huruji bir necha minut davom etadi. Og’riqlar ko’pincha yurish vaqtida, odam ovqatlanayotganda, havo sovuq mahalda issiq xonadan ko’chaga chiqqan paytda tutib qoladi. Ular tabiatdan qisadigan yoki sanchadigan bo’libadi. Og’riqlar yurish paytida paydo bo’lgan bo’lsa, bemor yurishdan to’xtashi bilan avvalgi holatiga qaytadi. Stenokardiya og’riqlar nitroglitsirin yoki validol ta’siri bilan bir minut davomida bosilib qoladi. Stenokardiya odatda asta-sekin avj oladi. Og’riq hurujlari avvaliga odam hayajonlangan jismonan zo’riqqan paytda tutib turadi, keyinchalik esa tinch turganida ham tutaveradigan bo’lib qoladi. Kasallikning boshida hurujlar ahyon-ahyonda bo’lib turadi, keyin ular har biri necha martadan takrorlanib bot-bot tutuib turadi. Ko’krak qisish tutib turgan mahalda bemorni ob’ektiv tekshirishda taxikardiya qayd qilinadi, arterial bosim bir oz ko’tarilgan bo’ladi. Bosimning keskin pasayib ketishi miokard infarkti hususida gumon tug’diradi. Davosi. Ko’krak qisib qolgan mahalda nitrogliserin – til ostiga 0,0005 gr yoki volidol qo’yiladi. Nitrogliserinni takror-takror ishlatgan bilan kasallik huruji barham topavermaydigan bo’lsa, teri ostiga 1 ml 2% li promedol eritmasi yoki 2% li omnopon eritmasi yuborish kerak. Og’riq hurujlariga yo’l qo’ymaslik uchun tomirlarni kengaytiradigan moddalar – nitritlar: erenit, nitrosorbit yaxshi naf beradi. Stenokardiya hurujlari tez-tez tutib turadigan bo’lsa antisteroid preparatlar qo’llaniladi. Obzidan, inderol, anaprilin ma’lum ahamiyatga ega. Bundan tashqari bunday bemorlarga parhezga amal qilish, yog’lar, uglevodlar va osh tuzini cheklab qo’yish tavsiya etiladi. Stenokardiya profilaktikasi. Og’riq hurujiningvqanday sharoitlarda paydo bo’lishi va nechog’li zo’rligiga bog’liqdir. Hurujlar ortiqcha his-hayajonga aloqador bo’lsa, bemorni bir muncha tinchroq ishga o’tkaziladi. Stenokardiya profilaktikasidagi muhim shartlardan biri ishda va turmushda qulay sharoitlar yaratishdir. Yetarlicha dam olish tavsiya qilmoq zarur. Uyqu buzilganda uhlatadigan va tinchlantiradigan prepatatlar buyuriladi, organizmni chiniqtirish, gimnastika bilan shug’ullanish o’rinli, lekin gimnastika mashqlari jismonan ubcha zo’r tushmaydigan bo’lishi kerak. Yirik korxonalarda bunday bemorlarga profilaktoriya – sanatoriyalariga borib turish tavsiya etiladi. Miokard infarkti. Bu miokard ishemik nekrozidir. Etiologiyasi . Miokard infarkti yurak toj tomirlarining tromb bilan berkilib qolishi, yurak toj tomiri aterosklerozi yoki ularning o’tkir siqilishi oqibatida kelib chiqadi. Yurak toj tomirlarining tiqilib qolishiga aterosklerotik pilakchalarning bo’lishi hamda qonning ivish jarayoni buzilishi sabab bo’ladi. Bundan tashqari gipertoniya kasalligi, tamaki chekish, qandli diabet, semirish ham sabab bo’ladi. Klinikasi. Miokard infarktining kechish xollari miokard infarktining boshlanishiga, undagi belgilarning rivojlanishiga qarab quyidagi klinik xollarini ajratish mumkin: 1. Klassik yoki tipik kechishi: og’riqli; 2. Atipik kechishi: 3. Astmatik hili; 4. Abdominal – qorin hili; 5. Yurakning notekis urishi bilan kechadigan hili; 6. Miya tomirlarining faoliyati o’zgarishi bilan kechadigan hili; 7. Belgilari kam hili;
Miokard infarktining og’riq bilan o’tadigan hili asosan yurak sohasida bo’ladigan qattiq og’riq bilan boshlanadi. Og’riq kuchli bo’ladi. Bemor ko’pincha chiday olmaydi. Kuchli hansirash, to’satdan lanjlik, teri rangining oqarishi, muzdek ter bosishi, o’lim vahimasini his qilish, harorat ko’tarilishi kuzatiladi. Kuchli og’riq paytida og’riq chap elkaga, chap kurakka, pastki jag’ga tarqaladi. Og’riq bir necha soat yoki 3 kun tutib tuishi bilan xarakterlanadi. Arterial bosim pasayadi. Astmatik hilida yurak sohasida og’riq bo’lmaydi, to’satdan birdan nafas bo’g’ilishi, qattiq harsillash, havo yetishmosligi bilan kechadi. Gastralgik – abdominal hilida og’riq huruji me’da sohasida kuzatiladi.
Tayanch iboralar. 1. Bradikardiya – yurak urishining sekinlashuvi 2. Taxikardiya – yurak urishining tezlashuvi 3. Sianoz – ko’karish 4. Akritsianoz – quloq silonchiqlari, lunj, lab, burun qanotlari va barmoq oxirgi falangalarining ko’karib turishi.
Savollar:
Foydalanilgan adabiyotlar.
Mavzu№15: Qon aylanish a’zolari kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarish. Reja:
Yurakning ishemik kasalligi (YuIK, ya’ni ishemicheskaya bolezn serdtsa - IBS) o’tkir yoki xronik yurak kasalligi bo’lib, toj tomiridagi kasallik protsessi munosabati bilan miokardga kelib turadigan qon kamayib qolishi yoki to’xtashi tufayli yuzaga keladi. Biroq, yurak toj tomirlarining tipik koronar yetishmovchilik (stenokardiya, miokard infarkti) manzarasini beradigan har qanday potologiya ham YuIK yurak toj tomirlari atelesklerozi munosabati bilan miokardga qon kelib tushishining izdan chiqishidir. YuIK ning quyidagi formalari bor
Etiologiyasi va patogenezi. Bir qancha omillari YuIK paydo bo’lishiga olib keladi(xatar omillari). Shularning orasida gipertoniya kasalligini birinchi o’ringa qo’ymoq kerak. YuIK bo’lga bemorlarning 70% da shu kasallik topiladi. Gipertoniya kasalligi yurak koronar arteriyalarida ateroskleroz va spazm bir muncha tezroq avj olib borishiga sabab bo’ladi. Qandli diabet ham YuIK paydo bo’lishiga moyil qilib qo’yadigan omil bo’lib hisoblanadi, bu kasallik oqsil bilan lipidlar almashinuvi buzilishi tufayli ateroskleroz avj olib borishiga olib keladi. YuIK paydo bo’lishida chekish ham ro’l o’ynaydi. Chekadigan odamlarda miokard infarkti chekmaydigan kishilarga qaraganda ikki barobar ko’p uchrashi statistika ma’lumotlaridan ayon. Chekilganda yurakning toj tomirlari torayib turadigan bo’lib qoladi (spazm), shuningdek qon uviganligi kuchayadi, bu o’zgargan toj tomirlarida tromblar paydo bo’lishiga olib keladi. Irsiy omillar ma’lum ahamiyatga ega. Ota ham ona ham YuIK bilan og’rib yurgan bo’lsa, ularning bolalarida shu kasallikning sog’lom ota-onalar bolalariga qaraganda to’rt barobar ko’proq uchrashi aniqlangan. Giperxolestermnemiya YuIK paydo bo’lishi ehtimolini ancha oshiradi, u umuman organizmda va hususan yurakning koronar tomirlarida ateroskleroz paydo bo’lishiga olib boradigan eng muhim omillaridan biridir. Semiz odamlarda YuIK tana massasi odatdagicha bo’lgan kishilardagiga qaraganda bir necha barobar ko’proq uchraydi. Semirib ketgan kasallarda qonda xolesterin miqdori ko’p bo’ladi, bundan tashqari, shu hildagi kasallar kam harakat qilib turmush kechiradiki, bu ham ateroskleroz va YuIK paydo bo’lishiga olib keladi. YuIK industrial jihatdan rivojlangan mamlakatlarda ham keng tarqalgan kasalliklardan biridir. So’nggi 30 yil mobaynida YuIK ikki barobar ko’p uchraydigan bo’lib qoldi, bu odamlarning ruhan ortiqcha zo’riqishiga bog’liq deb hisoblanadi. Erkaklarda YuIK ayollardagiga qaraganda taxminan 10 yil ilgari paydo bo’ladi, jismoniy mehnat ahillari aqliy mehnat kishilariga qaraganda kamroq og’riydi. Stenokardiya - ko’krak qisishi. Uning paydo bo’lishiga sabab ishemiya kuchayib borishi natijasida miokardning qon bilan yetarlicha ta’minlanmay qolishidir deb hisoblanadi. Ko’pchilik hollarda stenokardiya yurak toj tomirlari ateroskleroziga bog’liq bo’ladi. Aterosklerozidan tashqari miokardit, koronerit, zaxm aortiti, yurak ritmining buzilishi va boshqalar ham stenokardiyaga sabab bo’lishi mumkin. Stenokardiyaning asosiy belgisi – ko’krak qafasining chap yarmida to’sh orqasida chap ko’krak. Chap qo’l va bo’yinga o’tib turadigan qattiq og’riq turib qolishidir. Og’riq huruji bir necha minut davom etadi. Og’riqlar ko’pincha yurish vaqtida, odam ovqatlanayotganda, havo sovuq mahalda issiq xonadan ko’chaga chiqqan paytda tutib qoladi. Ular tabiatdan qisadigan yoki sanchadigan bo’libadi. Og’riqlar yurish paytida paydo bo’lgan bo’lsa, bemor yurishdan to’xtashi bilan avvalgi holatiga qaytadi. Stenokardiya og’riqlar nitroglitsirin yoki validol ta’siri bilan bir minut davomida bosilib qoladi. Stenokardiya odatda asta-sekin avj oladi. Og’riq hurujlari avvaliga odam hayajonlangan jismonan zo’riqqan paytda tutib turadi, keyinchalik esa tinch turganida ham tutaveradigan bo’lib qoladi. Kasallikning boshida hurujlar ahyon-ahyonda bo’lib turadi, keyin ular har biri necha martadan takrorlanib bot-bot tutuib turadi. Ko’krak qisish tutib turgan mahalda bemorni ob’ektiv tekshirishda taxikardiya qayd qilinadi, arterial bosim bir oz ko’tarilgan bo’ladi. Bosimning keskin pasayib ketishi miokard infarkti hususida gumon tug’diradi. Davosi. Ko’krak qisib qolgan mahalda nitrogliserin – til ostiga 0,0005 gr yoki volidol qo’yiladi. Nitrogliserinni takror-takror ishlatgan bilan kasallik huruji barham topavermaydigan bo’lsa, teri ostiga 1 ml 2% li promedol eritmasi yoki 2% li omnopon eritmasi yuborish kerak. Og’riq hurujlariga yo’l qo’ymaslik uchun tomirlarni kengaytiradigan moddalar – nitritlar: erenit, nitrosorbit yaxshi naf beradi. Stenokardiya hurujlari tez-tez tutib turadigan bo’lsa antisteroid preparatlar qo’llaniladi. Obzidan, inderol, anaprilin ma’lum ahamiyatga ega. Bundan tashqari bunday bemorlarga parhezga amal qilish, yog’lar, uglevodlar va osh tuzini cheklab qo’yish tavsiya etiladi. Stenokardiya profilaktikasi. Og’riq hurujiningvqanday sharoitlarda paydo bo’lishi va nechog’li zo’rligiga bog’liqdir. Hurujlar ortiqcha his-hayajonga aloqador bo’lsa, bemorni bir muncha tinchroq ishga o’tkaziladi. Stenokardiya profilaktikasidagi muhim shartlardan biri ishda va turmushda qulay sharoitlar yaratishdir. Yetarlicha dam olish tavsiya qilmoq zarur. Uyqu buzilganda uhlatadigan va tinchlantiradigan prepatatlar buyuriladi, organizmni chiniqtirish, gimnastika bilan shug’ullanish o’rinli, lekin gimnastika mashqlari jismonan ubcha zo’r tushmaydigan bo’lishi kerak. Yirik korxonalarda bunday bemorlarga profilaktoriya – sanatoriyalariga borib turish tavsiya etiladi. Miokard infarkti. Bu miokard ishemik nekrozidir. Etiologiyasi . Miokard infarkti yurak toj tomirlarining tromb bilan berkilib qolishi, yurak toj tomiri aterosklerozi yoki ularning o’tkir siqilishi oqibatida kelib chiqadi. Yurak toj tomirlarining tiqilib qolishiga aterosklerotik pilakchalarning bo’lishi hamda qonning ivish jarayoni buzilishi sabab bo’ladi. Bundan tashqari gipertoniya kasalligi, tamaki chekish, qandli diabet, semirish ham sabab bo’ladi. Klinikasi. Miokard infarktining kechish xollari miokard infarktining boshlanishiga, undagi belgilarning rivojlanishiga qarab quyidagi klinik xollarini ajratish mumkin:
Miokard infarktining og’riq bilan o’tadigan hili asosan yurak sohasida bo’ladigan qattiq og’riq bilan boshlanadi. Og’riq kuchli bo’ladi. Bemor ko’pincha chiday olmaydi. Kuchli hansirash, to’satdan lanjlik, teri rangining oqarishi, muzdek ter bosishi, o’lim vahimasini his qilish, harorat ko’tarilishi kuzatiladi. Kuchli og’riq paytida og’riq chap elkaga, chap kurakka, pastki jag’ga tarqaladi. Og’riq bir necha soat yoki 3 kun tutib tuishi bilan xarakterlanadi. Arterial bosim pasayadi. Astmatik hilida yurak sohasida og’riq bo’lmaydi, to’satdan birdan nafas bo’g’ilishi, qattiq harsillash, havo yetishmosligi bilan kechadi. Gastralgik – abdominal hilida og’riq huruji me’da sohasida kuzatiladi.
Tayanch iboralar. Bradikardiya – yurak urishining sekinlashuvi Taxikardiya – yurak urishining tezlashuvi Sianoz – ko’karish Akritsianoz – quloq silonchiqlari, lunj, lab, burun qanotlari va barmoq oxirgi falangalarining ko’karib turishi. Asfiksiya – bo’g’ilish Stenoz – naysimon a’zolar teshigining torayishi Dilyatatsiya – yurak bo’shliqlarining kengayishi Gipertenziya – qon tomirlarda bosimning ortishi Dispnoe – nafas qisishi, nafas olishning qiyinlashishi Ortopnoe – bemorning o’rinda majburiy vaziyatda o’tirishi Astsit – qorin bo’shlig’iga suyuqlik yig’ilishi Gidrotoraks – plevra bo’shlig’iga suv yig’ilishi. Gidroperikard – yurak perikard bo’shlig’ida suv yig’ilishi Anasaka – butun tanaga shish kelishi Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
Foydalanilgan adabiyotlar.
Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|