7 5 2 7 10 70 7 5 2 7 5 2 70
7 5 2 7 25 70
Bu qoidani mustahkamlash uchun o’quvchilar diqqatini darhol nollar bilan tugaydigan sonlarni beradigan eng sodda va qulay hisoblashlarga qaratilmoq lozim.
25 9 4 25 4 9 100 9 900
18 5 7 185 7
90 7
630
4514 452 7 45 2 7 90 7 630
Nollar bilan tugaydigan sonlarni ko’paytirganda nollarni hisobga olmay ko’paytma oxiriga ikkalasidagi nollarni qo’yish kerak.
Nol bilan tugaydigan sonlarni bo‘lishga doir misollar
360 : 45 360 : 9 5 360 : 9 : 5 40 : 5 8
570 : 30 570 : 10 3 570 :10 : 3 57 : 3 19
5400 : 900 5400 : 100 9 5400 :100 : 9 54 : 9 6
Qoldiqli bo‘lishda “chamalash” usulidan foydalanish ham mumkin.
Masalan, 152 ni 40 ga bo‘lishda bo‘linmada bitta raqam bo‘lishi aniqlanganidan keyin bu raqamni “chamalash” bilan tanlanadi. 4 ni sinab ko‘ramiz 40 4 160 , 3 ni sinab ko‘ramiz 40 3 120 to‘g‘ri keladi.
Ushbuga ega bo‘lamiz:
152 : 40 3qold.32
Bo‘lishni sistemali ravishda ko‘paytirish bilan tekshira borish kerak.
31280 :80 24000 7200 80:80 300 90 1 391
bosqich
Ikki xonali va uchxonali sonlarga ko’paytirish va bo’lish. Bu yerda asosiy qoida sonni yig’indiga ko’paytirishdir.
Oldingi sinflarda bu qoida tanish bo’lganligi uchun uni 2 va 3 xonali sonlarga analitik ravishda qo’llash mumkin.
Bir xonali 7*13; 8*14 kabi sonlarni ikki xonali sonlarga ko’paytirish og’zaki bajariladi.
Shundan keyin murakkabroq hollar qaratiladi.
Masalan:
9874 9870 4 9870 98 4
Bu yozma quyidagicha bajariladi.
3, 4, 5xonali sonlarni ikki
Xonali keyinroq 3 xonali sonlarga ko’paytirish ham shu tartibda bajariladi. Katta e’tibor oxirida nollar va o’rtalarida nollar bo’lgan sonlarni ko’paytirishni ham oldingi sinflardagidek bajarilishida qaratish lozim.
Ismli sonlarni ko’paytirish namunasini keltiramiz.
|