O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

rasm.

rasm.

2 7

22. 
    rasm.
    

Prizmaning sindiruvchi yoqlari orasidagi  burchak (24- rasm) priz- maning sindirish burchagi deyiladi. Òushayotgan nur ikki marta singandan (prizmaning AB va BC yoqlarida) keyin avvalgi yo‘nalishida ma’lum burchakka og‘adi, bu  burchakka nurning og‘ish burchagi deyiladi. Òushish burchagi  kichik bo‘lganda, sindirish burchagi q kichik bo‘lgan prizma (yupqa prizma)

uchun bu munosabatni topish oson. DMEND to‘rtburchakdagi

DME
 180  , DNE
 180   ^{ekanligi (to‘rtburchak ichki}

burchaklarining yig‘indisi 360° ga tengligi)dan (180° — ) + (180° — ) +  + ₁ = 360° deb yozish mumkin. Bundan
    ₁   ^(5.7)
bo‘ladi. Uchburchakning tashqi burchagi haqidagi teoremaga asosan
DNE dan quyidagi tenglikni yozamiz:
    ₁ ^{. (5.8)}
Yorug‘likning sinish qonuniga asosan:

sin   n  sin 
va n  sin ₁  sin ₁

(bu yerda havoning sindirish ko‘rsatkichi 1 ga teng deb olinadi).  va  burchaklar kichik bo‘lganda ₁,  va ₁ burchaklar ham kichik bo‘ladi. Shuning uchun oxirgi tengliklarda burchaklarning sinusini burchaklarning o‘zi bilan almashtirish mumkin:

  n
va n₁  ₁.
(5.9)

(5.9) formuladan ₁ va ₁ larning ifodalarini (5.7) formulaga qo‘yamiz va (5.8) formulani nazarga olib quyidagiga ega bo‘lamiz:
  n  n  n₁    n(  ₁ )    n    (n  1)
yoki
  (n  1)^{. (5.10)}
Optik asboblar (masalan, periskop, durbin)da asosi to‘g‘ri burchakli teng yonli uchburchak shisha prizmalar ishlatiladi. Ular yordamida yorug‘lik nurini 90°, 180° burish yoki biror optik asbobda hosil qilingan tasvirni ag‘darish mumkin.
2 8