O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Solutio “Acesolum” pro infusionibus - “Atsesol” infuziya uchun eritma

Tarkib:

3 molekula suvli nordon Natriy atsetat

(natriy atsetat trigidrat) - 2,0 g

(DSt 199-78, yoki Yevr.F, Br.F)

Natriy xlorid - 5,0 g

(FM 42-O’z-0129-2006, DSt 4233-77, FM 42-2572-95, Yevr.F, Br.F)

Kaliy xlorid - 1,0 g

(DSt 4234-77, DF XI, 362 b., Yevr.F, Br.F)

Inyeksiya uchun suv - 1 litrgacha

(FM 42 O’z-0512-2007)

Tavsif. Rangsiz, tiniq suyuqlik.

Chinligi. 1 ml preparat natriyga xos bo’lgan A reaksiyani beradi (DF XI, 1-nashr, 162 b.).

0,5 ml preparat xloridlarga xos bo’lgan reaksiyani beradi (DF XI, 1-nashr, 159 b.).

10 ml preparat kaliyga xos bo’lgan B reaksiyani beradi (DF XI, 1-nashr, 159 b.).

10 ml preparat atsetatlarga xos bo’lgan reaksiyani beradi (DF XI, 1-nashr, 159 b.).

Tiniqligi. Preparat inyeksiya uchun suv bilan solishtirilganda tiniq bo’lishi kerak (DF XI, 1-nashr, 198 b.).

Rangliligi. Preparat inyeksiya uchun suv bilan solishtirilganda rangsiz bo’lishi kerak (DF XI, 1-nashr, 194 b.).

pH. 6,5 dan 7,5 gacha (potensiometrik; DF XI, 1-nashr, 113 b.).

Zichligi. 1,002 g/sm³ dan 1,005 g/sm³ gacha (DF XI, 1-nashr, 24 b.,1-usul).

Qadoqni to’ldirish hajmi. Har bir seriyadan 5 ta qadoq tanlab olinadi va preparat hajmi kalibrlangan o’lchov silindrida o’lchanadi.

Preparat hajmi yorliqda ko’rsatilgan nominal hajmdan kam bo’lmasligi kerak (DF XI, 2-nashr, 140 b.).

Mexanik aralashmalar. Preparat inyeksion dori vositalaridagi mexanik aralashmalarni tekshirish bo’yicha qo’llaniladigan yo’riqnomada ko’rsatilgan talablarga javob berishi kerak. (O’z RH 42-15-2008).

Og’ir metallar. 5 ml preparat olinib suv bilan 10 ml bo’lguncha suyultiriladi, preparat og’ir metallarga xos bo’lgan tekshiruv talablariga javob berishi kerak (0,0005% dan oshmasligi kerak, DF XI, 2-nashr, 171 b.).

Sterilligi. Preparat steril bo’lishi lozim. Tekshirish DF XI, 2-nashr, 187 b. yoki 12.10.2005 dan O’zgartirish №2 Kategoriya 1 ga asosan to’g’ridan to’g’ri ekish yoki membranali filtrlash usuli yordamida olib boriladi.

Geksanda eriydigan moddalar. Tekshirish polipropilen flakonlardagi preparatlar uchun o’tkaziladi. To’ldirilgan flakonlar ichidagi dori moddasidan bo’shatiladi. Flakonlarni 1,0 sm x 1,0 sm o’lchamdagi mayda bo’lakchalarga qirqiladi. Qirqilgan bo’lakchalardan 10 g olib idishga solinadi va ustiga 400 ml suv quyiladi, bo’lakchalar yuviladi va xona haroratida quritiladi. Qurigan bo’lakchalarni og’zi tiqin bilan zich berkiladigan borosilikat shishadan yasalgan flakonga joylashtiriladi. 50 ml geksan qo’shiladi va flakon 75ºC haroratdagi deflegmatorli suv hammomida doimiy aralashtirib turgan holda 4 soat davomida qizdiriladi. Muzli suvda sovutiladi va tezlik bilan POR 16 shisha filtri yordamida filtrlanadi. Preparatning 10 ml miqdorini oldindan tortilgan kyuvetaga solinib suv hammomida bug’latiladi, so’ng quritish shkafida 100-105ºC haroratda 1 soat davomida quritiladi. Quruq qoldiq 0,1 g dan oshmasligi kerak.

Osmolyarlik. 1 – usul. Osmolyarlikni Bekman termometri yordamida aniqlash. Muzlash harorati 1 – rasmda ko’rsatilgan qurilmada aniqlaniladi. Qurilma diametri 30-35 mm va uzunligi 200 mm bo’lgan A idishdan iborat bo’lib, bu idishga tekshiriluvchi eritma solinadi; idishning yuqori qismi kengaygan bo’lib, B termometr va B aralashtirgichni joylash uchun ikkita teshikchaga ega bo’lgan tiqin bilan yopiladi; A idishni kengroq G idishga o’rnatilgan bo’lib, A idish G idishning devori yoki pastki qismiga tegmaydi; termometr ham A idishning devori va pastki qismiga tegmasligi kerak; G idishdagi sovituvchi aralashma sathi A idishdagi tekshiriluvchi eritma sathidan past bo’lmasligi kerak. Tajribani o’tkazish davomida eritma termometrning simobli qismini o’rab turishi kerak. Sovituvchi aralashma harorati erituvchining (bidistillangan suv uchun -3÷-5ºC) muzlash haroratidan 3-5ºC past bo’lishi kerak; minus haroratni nazorat qilish uchun 0,5ºC bo’limli D manfiy termometridan foydalaniladi. Sovituvchi aralashma tarkibi: muz-kristallik natriy xloridi.

A – tekshiriluvchi eritma solingan idish; B – Bekman termometri; V – aralashtirgich; G – sovituvchi aralashmali idish; D – sovituvchi aralashma haroratini o’lchovchi termometr.

Aniqlash usuli. Krioskopik tajribani o’tkazish uchun Bekman termometrini shunday o’rnatishda simob miqdori hisobga olinadi, bunda toza erituvchi muzlagan vaqtda kapillardagi simobning meniski o’lchov shkalasining yuqori qismida joylashishi kerak. Bundan tashqari suvli eritmaning muzlash haroratining pasayishi qayd qilinishi mumkin.

Erituvchi yoki tekshiriluvchi eritmaning muzlash haroratini aniqlash uchun ichki kichik probirkaga yon teshik orqali 28-30 g suyuqlik solinadi, huddi shu yerga aralashtirgich va Bekman termometri joylashtiriladi. Erituvchini sovushiga imkon beriladi (aralashtirmasdan sovutiladi) va termometr kutilgan muzlash nuqtasidan (0,2-0,3) ºC past haroratni ko’rsatsa, aralashtirish yordamida erituvchi kristallari tushiriladi; bundan tashqari suyuqlik muzlash nuqtasigacha qizdiriladi – maksimal harorat ( uch marta o’lchash orqali olingan natijalar orasidagi farq 0,01 ºC dan ortmasligi kerak), bunda kristallar hosil bo’lishni boshlagan vaqtdagi termometr ko’rsatayotgan harorat yuqoridagi ko’rsatilgan usulda qayd qilib olinadi (T₁).

Quritilgan A idishga tekshiriluvchi suvli eritma solinadi; muzlash nuqtasini aniqlash toza erituvchining muzlash haroratini aniqlash kabi olib boriladi; uch marta o’tkazilgan tajribaning natijalari tekshiriluvchi eritmaning muzlash nuqtasi (T₂) kabi ro’yxatga olinadi.

Osmolyarlik quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:

(T₂-T₁) x 1000

C_osm, mOsmol/kg (mOsmol/l)=----------------------

1,858

bu yerda: 1,858 – suvning molyal krioskopik doimiysi,1 mol moddani 1 kg suvda erishi natijasida muzlash nuqtasini pasayishi natijasida kelib chiqadi;

1000 – osm/kg va mosm/kg kelib chiqish koeffitsiyenti;

T₂ – toza erituvchining muzlash harorati, (ºC);

T₁ – eritmaning muzlash harorati, (ºC).

Osmolyarlik 209,0 mOsmol/l dan 254,4 mOsmol/l gacha bo’lishi kerak.

2 – usul (Alternativ usul). Eritmaning osmolyarligini avtomatik krioskopik osmometr yordamida aniqlash. Aniqlash Vitston osmometri, Germaniyaning “GONOTEK” firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan “Osmomat 010”, “Osmomat 030” asboblarida olib boriladi. Tajriba asbobni tozalangan suvga nisbatan nol nuqtasini aniqlash yordamida amalga oshiriladi. Buning uchun muzlatkich katakchasiga ichida 50 mkl suv bo’lgan probirka tushiriladi. Asbob avtomatik tarzda hisoblaydi va suvning muzlash haroratini ko’rsatadi, bu vaqtda displeyda “0,000” raqami paydo bo’ladi. Tajriba oldidan osmometr standart kalibrlash eritmasi yordamida kalibrlanadi (Calibration standart N300 mOsmol/kg NaCl/H₂O).

So’ng toza probirkaga tekshiriluvchi eritmadan 50 mkl olinadi, probirkani muzlatkich katakchasiga joylanadi. Eritmaning muzlash harorati aniqlaniladi va bu ko’rsatkich Osmol/kg da o’lchanadi keyin bu o’lchovni 1000 ga ko’paytirish orqali mOsmol/kg o’lchov birligiga o’tkaziladi.

Osmolyarlik 209,0 mOsmol/l dan 254,4 mOsmol/l gacha bo’lishi kerak.

Pirogenligi. Preparat apirogen bo’lishi lozim. Test-doza har 1 kg hayvon (quyon) massasiga 10 ml preparat. Vena orasiga sekinlik bilan 1 daqiqa davomida yuboriladi (DF XI, 2-nashr, 183 b.).

Bakterial endotoksinlar. (alternativ usul). Preparat 0,5 eTB/mg dan ko’p bo’lmagan miqdordagi endotoksinlarni saqlaydi. Diametri 10 mm bo’lgan apirogen probirkalarga bir xil hajmda tekshiriluvchi eritma va LAL-reaktiv (0,1 ml) solinadi. Reaksion aralashmani sekinlik bilan aralashtiriladi va huddi shu vaqtning o’zida aralashmani 37±1ºC haroratda 60 daqiqa inkubatsiyalanadi. Inkubatsiyalash davrida probirkani tebranish va turli zarblardan ehtiyot qilish kerak. Belgilangan vaqt tugaganidan so’ng natijalar ijobiy yoki manfiy deb belgilanadi. Ijobiy reaksiya (+pirogen preparat) zich gel hosil bo’lishi bilan xarakterlanadi, bunda probirkani ehtiyotlik bilan 180º ga aylantirilganda gel buzilib ketmasligi kerak. Manfiy reaksiyada esa (-apirogen preparat) yuqorida keltirilgan gel hosil bo’lmaydi (AQSh, OFM 42 O’z-001-1010-2010).

Toksikligi. Preparat toksik bo’lmasligi kerak. Test-doza 0,5 ml preparatni og’irligi 19 g dan 21 g gacha bo’lgan oq sichqonlarga 30 soinya davomida yuboriladi. Kuzatish muddati 72 soat (DF XI, 2-nashr, 182 b.).

Miqdoriy tahlil. 10 ml preparatni hajmi 50 ml bo’lgan konus kolbaga solinadi va kumush nitratning 0,1 mol/l eritmasi bilan zarg’aldoq-sariq ranggacha titrlanadi (indikator- kaliy xromat – 3 tomchi).

1 ml 0,1 mol/l kumush nitrat 0,006113 g NaCl va KCl ga to’g’ri keladi, ularning 1 ml preparatdagi miqdori 0,0057 g dan 0,0063 g gacha bo’lishi kerak.

20 ml preparatni hajmi 100 ml bo’lgan konus kolbaga solinadi va 0,1 mol/l xlorid kislotasi bilan sariq rang hosil bo’lguncha titrlanadi (indikator – bromfenol ko’ki – 3 tomchi).

1 ml 0,1 mol/l xlorid kislotasi 0,01360 g natriy atsetatga to’g’ri keladi, 1 ml preparatdagi natriy atsetatning miqdori 0,0019 g dan 0,0021 g gacha bo’lishi kerak.

Qadoqlash. 200, 250, 400 va 500 ml preparatni DSt 10782-85 yoki DSt 19808-86 ga ko’ra transfusion yoki infusion eritmalar uchun shisha butilkalar yoki qon uchun flakonlarga yoki import, TSh 9467-019-00152164-2004 ga ko’ra IP-119, IP-21 yoki 52-369/1 rezina aralashmasidan tayyorlangan rezina tiqinli, yoki TSh 9398-001-44111344-2005 ga ko’ra 52-599/1 va TSh 38.106618-95 ga ko’ra 52-599/3 yoki “Xelvet Farma” (Belgiya) tomonidan ishlab chiqarilgan V 9263, FM 140/0 markali rezina tiqinlar bilan yopiladigan, DSt P 51314-99 ga ko’ra K-3 yoki K-5 markali yoki K-5a markali alyumin qalpoqchali yoki TSh 9467-001-47570029-98 yoki TSh 9467-004-39798422-2004 ga ko’ra plastik tipli alyumin qalpoqchali idishlarga qadoqlanadi.

200, 250, 400,500 ml dan Yevr.F. (Supplement 1998) ga ko’ra R520F markali propilen flakonlarga, VI USP XXIII (88) va Ninth Supplement USP-NF-3576 klassdagi plastiklar uchun o’tkaziladigan biologik testlarga javob beruvchi yoki boshqa import materialdan tayyorlangan, uch komponentli kombinirlangan tiqinli (R520F markali propilen-1035N (Plasmer) markali rezina yoki R520F markali propilen-1035N (Plasmer) markali rezina-R520G markali polipropilen) flakonlarga qadoqlamadi.

Flakon tubiga issiqlik usulida BLH-001 tipidagi plastmassa ilgich yopishtirilishiga yoki ilgak sifatida flakonga polimer materialdan to’r kiritilishiga ruxsat etiladi.

Butilkaga DSt 7625-86E ga ko’ra yorliq yoki DSt 18510-87E ga ko’ra yozuv qog’ozidan tayyorlangan yorliq yopishtiriladi.

DSt 7933-89E ga ko’ra karton qutidan tayyorlangan qadoqqa butilka bilan birgalikda qo’llash yo’riqnomasi solinishiga ruxsat etiladi.

Butilkalar yoki pachkalar 5-10 ta yo’riqnoma bilan birgalikda DSt 7933-89E ga ko’ra karton qutidan tayyorlangan qutilarga yoki DSt 7376-86 ga ko’ra gofrirlangan kartondan tayyorlangan qutilarga joylanadi.

Qutilar DSt 6309-87 ga ko’ra qattiq paxta qog’ozli ip bilan bog’lanadi yoki DSt 20477-86 ga ko’ra o’zi yopishadigan tasma bilan yopishtiriladi, bog’lam oxiriga DSt 7625-86 ga ko’ra yorliq qog’ozidan tayyorlangan yorliq yopishtiriladi.

Guruh qadog’i va tashish tarasi DSt 17768-90E ga asoslanadi.

Yorliqlash. Shisha yorlig’ida, quti va yorliqda ishlab chiqaruvchi nomi, uning manzili va tovar belgisi, preparatning lotin, o’zbek va rus tillaridagi nomi, dori shakli, preparatning millilirdagi hajmi, “Steril”, “Vena ichiga”, “Rang o’zgarish va loyqalanish holatlari paydo bo’lgan preparat qo’llash uchun yaroqsiz” yozuvlari, saqlash sharoiti, qayd qilish raqami, seriya raqami, yaroqlilik muddati, shtirx-kod (zarur bo’lsa) ko’rsatilishi kerak.

Shisha yorlig’i, quti va guruh yorlig’ida asosiy farmakologik ta’siri “Tuz balansini boshqaruvchi vosita” yozuvlari ko’rsatilishiga ruxsat etiladi.

Shisha yorlig’i va qutida tarkib ko’rsatilgan bo’lishi kerak.

Guruh qadog’ida qo’shimcha ravishda qadoqlar soni ko’rsatilgan bo’lishi kerak.

Transport tarasi DSt 14192-96 ga asoslanadi.

Ilova. Preparatni O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga eksport qilingan holatlarda yorliqlash matni importyor davlat talabi yoki shartnomaga asosan belgilanadi.

Tashish. DSt 17768-90E ga asosan.

Saqlash. 25 ºC dan yuqori bo’lmagan haroratda.

Yaroqlilik muddati. 2 yil.

Asosiy farmakologik ta’siri. Tuz balansini boshqaruvchi vosita.
Nastoyka va ekstraktlarni qadoqlash, o‘rash va sifatini baxolash.

Valeriana nastoykasi.

Maqsad. Suv-spirtli ajratmalar tarkibidagi spirt quvvatini aniqlash, son ko‘rsatkichlarini belgilash, asosiy ta’sir etuvchi moddani chinligi va miqdoriy tahlil usullarini o‘rganish.

Mavzuning ahamiyati. Dorivor o‘simlik xom ashyosidan tayyorlanadigan dori turlari kam zaharliligi va yuqori terapevtik samaradorligi ega ekanligi bilan ahamiyatli. Ularda dozalar aniqligiga erishish esa bu dori turlarini kelajakda rivojlanishiga asosiy omil bo‘lib hizmat qiladi.

Vaziyatli masalalar.

1. 
   Tayyorlangan nastoyka tarkibidagi spirtning quvvati kam.
   
2. 
   Nastoyka tarkibidagi og‘ir metall tuzlari ko‘p.
   
3. 
   40% li spirtda tayyorlangan suyuq ekstrakt tarkibidagi spirtni quvvatini aniqlash uchun 50 ml suyuq ekstrakt olindi.
   

Talabalarning bilimini tekshirish uchun savollar.

1. 
   Nastoykalar tarkibidagi spirtni quvvatini aniqlash usuli.
   
2. 
   Quruq qoldiqni aniqlash mohiyati.
   
3. 
   Og‘ir metall tuzlarini aniqlashdan maqsad.
   
4. 
   Suyuq ekstrakt tarkibidagi spirtni quvvatini aniqlash usuli.
   
5. 
   Piknometr yordamida distillyat zichligini aniqlash.
   
6. 
   Valeriana nastoykasi tarkibidagi izovalerian kislotasi miqdorini aniqlash.
   
7. 
   Ermon nastoykasini taxirlik darajasini aniqlash.
   
8. 
   Belladonna nastoykasi tarkibidagi alkaloidlar miqdorini aniqlash.
   

1-laboratoriya ishi.

Nastoyka tarkibidagi spirt quvvatini qaynash harorati bo‘yicha aniqlash.

Vazifa.

1. 
   Nastoyka tarkibidagi spirt quvvatini qaynash xarorati bo‘yicha aniqlang.
   

Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar.

1. 
   Hajmi 100 ml bo‘lgan, nastoykani qaynatish uchun idish.
   
2. 
   Yon o‘simtasi bo‘lgan naycha, sovutgich, termometr.
   
3. 
   Shtativ, azbest setka, gaz gorelkasi.
   
4. 
   Bosimni o‘lchaydigan barometr.
   
5. 
   Suv xammomi, eksikator.
   
6. 
   O‘lchov silindri.
   
7. 
   Mor pipetkasi.
   

8. Chinni bo‘lakchalari.

Ishni bajarish tartibi.

Q

Қайнаш ҳарорати бўйича настойка таркибидаги спирт қувватини аниқлайдиган асбоб
aynatish uchun mo‘ljallangan idishga 40 ml nastoyka solinib, unga nastoykani bir me’yorda qaynashini ta’minlash uchun chinni yoki ingichka shisha naycha bo‘lakchalari solinadi. Idishga termometr shunday tushiriladiki, uning simobli qismi suyuqlikka 2-3 mm botib turishi kerak. So‘ngra nastoyka bir tekisda qaynagunga qadar qizdiriladi va harorat o‘zgarmas xolga etgandan so‘ng 5 daqiqa vaqt o‘tgach, termometr ko‘rsatkichi yozib olinadi. Topilgan qaynash xaroratini bosimga to‘g‘ri kelishini aniqlash uchun barometr ko‘rsatkichi ham yozib olinadi.

XI DF ning jadvalidan foydalanib, tajriba vaqtida kuzatilgan bosim 760 mm simob ustuniga keltiriladi. Bunda har 1 mm simob ustunining o‘zgarishiga 0,04^oS to‘g‘ri keladi. Bu tuzatgich kuzatilgan xaroratga qo‘shiladi yoki ayriladi. So‘ngra tekshirilayotgan nastoykadagi spirt miqdori jadval orqali topiladi (XI DF 1 juz, 28-bet).

Masalan: valeriana nastoykasi tarkibidagi spirt quvvatini aniqlash jarayonida, nastoykaning qaynash harorati 80,9^oS ni tashkil etgan. Agar bosim 752 mm simob ustuniga teng bo‘lsa, bosimlar farqi 760 – 752 = 8 mm.

Tuzatgich 0,04^oS ^. 8 = 0,32^oS

752 mm simob ustuni 760 dan kam bo‘lganligi sababli tuzatgich qaynash haroratiga qo‘shiladi:

80,9^oS + 0,32 = 81,22^oS

Jadvalga binoan bu qaynash harorati 66% li spirtga to‘g‘ri keladi.
2-laboratoriya ishi.

Nastoyka tarkibidagi quruq qoldiq miqdorini aniqlash.

Vazifa.

1. 
   Nastoyka tarkibidagi quruq qoldiq miqdorini aniqlang.
   

Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar.

1. 
   Pipetka.
   
2. 
   Byuks.
   
3. 
   Suv hammomi.
   
4. 
   Quritgich javoni.
   
5. 
   Eksikator.
   

Ishni bajarish tartibi.

Tekshirish uchun toza va quruq pipetkada 5 ml nastoyka olinib, u balandligi 2-3 sm, diametri 5-6 sm li tortilgan byuksga solinadi. Nastoyka suv xammomida bug‘latiladi va quritgich javonida 2 soat mobaynida 102,5-2,5^oS da quritiladi, so‘ng 30 daqiqa eksikatorda sovutiladi va yana tortiladi. Quruq qoldiq og‘irlik-hajm foizda ifodalanadi.

3-laboratoriya ishi.

Nastoyka tarkibidagi og‘ir metall tuzlarining miqdorini aniqlash.

Vazifa.

1. 
   Nastoyka tarkibidagi og‘ir metall tuzlarining miqdorini aniqlang.
   

Kerakli asbob-uskunalar va yordamchi materiallar.

1. 
   Pipetka va diametri 1,5 mm li probirka.
   
2. 
   Tigel.
   
3. 
   Suv hammomi.
   
4. 
   Ammoniy atsetat.
   
5. 
   Kulsiz filtr qog‘ozi.
   
6. 
   Tozalangan suv.
   
7. 
   Sirka kislotasi, natriy sulfid va andoza eritma.
   

Ishni bajarish tartibi.

5 ml tekshiriluvchi nastoyka tigelda quriguncha bug‘latiladi. Quruq qoldiqqa 1 ml konsentrlangan sulfat kislota qo‘shib, ehtiyotlik bilan kuydiriladi. Bu qoldiqqa issiq turgan xolda 5 ml to‘yingan ammoniy atsetat eritmasi qo‘shiladi va kul qoldirmaydigan filtr orqali suziladi, filtr 5 ml suv bilan yuviladi va 100 ml ga etkaziladi. Bu eritmaning 10 ml ga 1 ml suyultirilgan sirka kislotasi, 1-2 tomchi natriy sulfid qo‘shib, chayqatiladi va 1 daqiqadan so‘ng andoza eritma bilan solishtiriladi. Bunda qo‘rg‘oshin tuzining ko‘p kamligiga qarab natriy sulfid bilan qora cho‘kma yoki qo‘ng‘ir rang xosil bo‘ladi. Rangni kuzatish diametri 1,5 sm li probirkada olib boriladi. Tekshiriladigan eritmada xosil bo‘lgan rang andoza rangidan toza bo‘lmasligi kerak. Andoza eritma 6-8 sm qalinlikdagi qavatdan qaralganda qo‘ng‘ir rang kuzatiladi.

Nastoykalardagi og‘ir metallar miqdori 0,001% dan ortiq bo‘lmasligi kerak.

Suyuq ekstrakt tarkibidagi spirt quvvatini distillyasion

usulda aniqlash.

Hajmi 200-250 ml bo‘lgan yassi shaklli kolbaga aniq o‘lchab olingan miqdordagi suyuq ekstrakt solinib, 75 ml bo‘lgunga qadar tozalangan suv solinadi.

Idishdagi ekstraktni bir me’yorda qaynashini ta’minlash maqsadida unga chinni yoki shisha bo‘laklari solinadi. Agar ekstrakt qaynaganda ko‘piradigan bo‘lsa, unga 2-3 ml fosfor yoki sulfat kislota, 2-3 g kalsiy xlorid, parafin yoki mum qo‘shiladi. Ekstrakt solingan idishning og‘zi maxkam yopilib, shisha naylar yordamida sovutgich va xaydalgan spirt yig‘iladigan idish bilan ulanadi. Xaydalgan spirt yig‘iladigan idish sifatida 50 ml li o‘lchov kolbasidan foydalaniladi va u o‘z navbatida sovuq suv solingan idishga botirib qo‘yiladi. So‘ngra preparat solingan idish toshpaxtali to‘r ustiga qo‘yib qizdiriladi. Bunda preparatdagi spirt va suv bug‘i sovutgichga o‘tib, suyuqlikka aylanadi va o‘lchov kolbasida 48 ml bo‘lguncha yig‘iladi.

Olingan suyuqlikning harorati tekshiriladi, agar kerak bo‘lsa 20⁰S ga etkaziladi va 50 ml ga etguncha suv qo‘shiladi. Keyin xaydab olingan suyuqlikning zichligi piknometr yordamida aniqlaniladi.

Buning uchun toza, quruq piknometr 0,0002 g aniqlikda tortib olinib, belgisigacha tozalangan suv quyiladi. Qopqog‘i berkitilib, 20 daqiqa 20⁰S li termostatda saqlanadi. So‘ng piknometr termostatdan olinib, analitik tarozida 10 daqiqa qoldiriladi va 0,0002 g aniqlikda tortiladi. Keyin piknometrdagi suv to‘kib tashlanadi va spirt-efir aralashmasi bilan chayiladi. Piknometrdagi efir qoldig‘i havo puflash bilan yo‘qotiladi. Quritilgan piknometr tekshirilayotgan suyuqlik bilan belgisigacha to‘ldiriladi va suv bilan bajarilgan jarayon takrorlanadi. Zichlik (₂₀) quyidagi tenglama yordamida xisoblanadi:

bunda m - bo‘sh piknometrning massasi,g;

m₁ - suv solingan piknometrning massasi, g;

m₂ - piknometrni suyuqlik bilan massasi, g;

0,0012 - 760 mm simob ustuniga teng bo‘lgan bosimda, 20^oS haroratdagi havoning zichligi;

0,99703 - 20⁰S haroratdagi xavo zichligi xisobga olingan suvning zichligi.

Topilgan natija orqali XI DF ning birinchi alkogolometrik jadvali yordamida spirtning hajmiy foizi topiladi.

So‘ng quyidagi tenglama yordamida preparatdagi spirt miqdori topiladi:

bunda x - preparatdagi spirtning hajmiy foiz miqdori,

50 - xaydab olingan suyuqlik miqdori, ml.

a - distillyatdagi spirtning xajmiy foiz miqdori.

v - tekshirish uchun olingan suyuq ekstrakt miqdori, ml.

Eslatma. Preparat tarkibida uchuvchi moddalar bo‘lsa, u oldindan qayta ishlanadi. Masalan, agar preparatda efir moyi bo‘lsa, u teng hajmda olingan to‘yingan natriy xlorid va petroleyn efiri aralashmasi bilan chayqatiladi. Agar ekstraktda uchuvchi kislotalar bo‘lsa, ishqor eritmasi bilan neytrallanadi, uchuvchi asoslar bo‘lsa, fosfor yoki sulfat kislota bilan ishlov berilib, so‘ngra xaydaladi.
Tinctura Valerianae - Valeriana nastoykasi

Tarkib:

Maydalangan valeriana ildizi ildizpoyasi bilan - 200 g

(DF XI, 2 nashr, 369 b., VFM 42 O’z-1079-2007)

Etil spirti 70 % - 1 litr nastoyka hosil bo’lgunicha

(FM 42 O’z-0243-2010, DSt 5962-67,

FM 42 O’z-0171-2010, O’z DSt 9586:2000)

Tavsif. Tiniq qizil-qo’ng’ir rangli (quyosh nuri ta’sirida rangi to’qlashadi), o’ziga xos yoqimli hidli va shirin-achqimtir ta’mli suyuqlik. Tashqi ko’rinishi bo’yicha DF XI, 2 nashr, 154 b. talabiga javob berishi kerak.

Chinligi. 0,3 ml preparatga 96% li etanol va xloroform aralashmasidan (1:1) 5 ml qo’shiladi va 1 daqiqa davomida chayqatiladi. Spirt-xloroformli qatlam ajratiladi, erituvchilar haydaladi. Sovutilgandan so’ng quruq qoldiqqa 4-5 tomchi konsentrlangan sulfat kislotasi tomiziladi. 8-10 daqiqadan so’ng sekin asta qizil-binafsha bo’yoq hosil bo’ladi (valerian kislotasi).

Spirt. 65,0% dan kam bo’lmasligi kerak (DF XI, 1 nashr, 26 b.).

Quruq qoldiq. 3,0% dan kam bo’lmasligi kerak (DF XI, 2 nashr, 148 b.).

Og’ir metallar. Preparat og’ir metallarga hos bo’lgan tekshiruv talabiga javob berishi kerak ( 0,001 % dan ko’p emas; DF XI, 1 nashr, 165 b.).

Qadoqni to’ldirish hajmi. TSt 64-492-85 talabiga javob berishi kerak.

Hajmi 15 ml dan 25 ml gacha bo’lgan qadoqlar uchun chetlanish ±5% ga, hajmi 40 ml dan 50 ml gacha bo’lgan qadoqlar uchun esa chetlanish ±3% ga teng bo’lishi kerak.

Nazorat natijasida olingan natijalar qoniqarsiz bo’lsa tekshirish ikki marta ko’p miqdordagi namunalarda olib boriladi.