О‘zbekiston respublikasi



Yüklə 0,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/22
tarix17.01.2018
ölçüsü0,64 Mb.
#21535
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22

                                                                                                          4.1-ilova     

 

 



 

                                                                                                                                               

5-ilova 

Biologiya fanini boshqa fanlar ichida tutgan о‘rni va uni soxalari.

 

 



                   Biologiya – barcha ta’biiy fanlarni о‘z ichiga olib insonlar manfa’tiga va   

hayotiga a’loqasi bо‘lgan jarayonlarni о‘rganadigan,tadqiq qiladigan keng               

qamrovli bilimlar majmuasidir.Quyidagi sxemada ularni asosiy yо‘nalishlari   

 kо‘rsatilgan. 

 

 

 



 

                                                                                                       

                                        

                                                                                                                                 

6-ilova 

Biologiya fanini о‘rganish usullari.

 

 



            Biologiya fanini о‘rganish metodlari quyidagicha: 

                                                       1. Yozib borish.  

                                                       2. Qiyosiy.  

                                                       3. Tarixiy.  

                                                       4. Tajriba (eksperiment). 

Fiziologiya 

Геоботаника 

Экология 

География 

Генетика 

Биохимия 

Эмбриология 

Анатомия 

Qiyosiy 


morfologiya 

BIOLOGIYA 



Bio-xayot,Logos- talimot.   

Biologiya-barcha tiriklikni tashkil etuvchi organizmlarni morfologiyasini,tu-

zilishini,kо‘payishini,tarqalishini,irsiyatini,sistematikasini,xossa va xusu-siyatini,evolyusion 

rivojlanishini –umuman olganda barcha tabiiy fanlarni qamrab olib ular xaqidagi fan bо‘lib 

xisoblanadi.      




            Tabiatni,  atrof  muxitni,  voqealarni,  jarayonlarni,  tasavvurlarni,  idrok  etish 

qadim  zamonlardan  xozirgi  vaqtgacha  yozma  shaklda  yozib  qoldirish,ifodalash 

biologiya fanini shakllanishida katta axamiyat kasb qilgan. 

            Bu jarayon о‘z-о‘zidan asta-sekin fanni tarixiyligini keltirib chiqargan.        

Tarixiylik  esa  yozma  ma’lumotlarni,  tasavvurlarni,  farazlarni,  g‘oyalarni 

tushunchalarni,  taxminlarni  qiyosiy  о‘rganishni  jarayonlarni,  voqealikni  tо‘g‘ri, 

obyektivligini keltirib chiqaradi.  

            Obyektivlikni,xaqiqatni  isbotlash  uchun  olimdan  eksperimental  tajribalar 

zaruriyatini taqazo etadi.  

 

                                                                                                                                                                                                         



                                                                                                                        

6.1-ilova



 

                              Elektron  mikroskop tuzilishi. 

 

 



                                                                                                                                  

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                       7-ilova  

            О‘lik va tirik tabiat haqida tushuncha beriladi




 

О‘lik va tirik tabiat xossalari va xsusiyatlari deyarli bir birida aks etgan ligi   uchun 

ularga  ta’rif  berish  nixoyatda  qiyinchilik  tug‘diradi.Tiriklikka  ta’rif  berish  aksiomalar 

usulida ta’riflashga urunib olimlar tushuntirishga 

xarakat qilganlar.Tirik organizmlar kо‘payish,ta’sirlanish, sezish, о‘sish, rivojla 

nish kabi xossalari bilan xarakterlanib bu xossalar о‘lik tabiatda ham mavjud 

ligi ma’lum. 

Tirik organizmlar о‘lik tabiatsiz mavjud emas.О‘lik tabiatning deyarli 

barcha  tarkibiy  qismlari  organik  moddalarni  tarkibida  bо‘lib  ular  hayot  jarayonini  asosi 

bо‘lib xisoblanadi. 

О‘simliklar yer yuzidagi organik moddalarni sintez qilib tо‘playdi.Sintez 

uchun suv va karbonat angidrid noorganik moddalardan yorug‘lik yordamida ya’ni 

fotosintez jarayonida amalga oshadi.Xayvonlar о‘simlik bilan oziqlanib energiya 

oladilar.Energiyani  55% xayotiy jarayonga ishlatilsa, 45% tanani doimiy  

temperaturasiga saqlashga sarf etiladi.   Prokariot va eukariotlardan farqli viruslar 

(Vira) hayot hossasiga ega bо‘lmay faqat bakteriya yoki eukariot xujayralar tanasiga kirib 

tirilib о‘ziga о‘xshash virus tanasini hosil qili boshlaydi. Virus tanasi maxsus oqsil qobiq 

kapsid hosil qilib turadi. Virus hayotiy siklida quyidagi bosqichlar tafovut etiladi.  

                                   1.Xujayra tanasiga birikish. 

                                   2.Hujayraga irsiy omilini kirgizish. 

                                   3.Latent, yashirin davri.  

                                   4.Kо‘payish davri.  

                                   5.Yetilgan viraspora. 

Barcha yuqumli kasalliklarni 75% viruslar tashkil etadi. Ularni о‘ta og‘ir va xavfli 

turlari  bо‘lib  insoniyat  tarixida  insonlarga  katta  xavf  tug‘dirgan  va  tug‘dirmoqda. 

Bakteriya  tanasida  simbioz  xolda  uzoq  muddat  birga  yashashi  mumkin  ularni  fag  deb 

nomlanadi.  Viruslarni  mavjudligini  birinchi  bо‘lib  rus  botanik  tadqiqotchisi 

D.I.Ivanovskiy bashorat etgan. Viruslarni irsiy omili DNK yoki RNK asosida bо‘ladi.  



Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə