О‘zbekiston respublikasi



Yüklə 0,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/22
tarix17.01.2018
ölçüsü0,64 Mb.
#21535
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   22

1420" 

Purkinye  (Purkinje)    protoplazma  deb  xujayrani  barcha  tashkil  etuvchi  qisimlarini  

nomlab uni tiriklik qismi deb, uni devori emas balki uni ichki tanasi tashkil etadi  deb tushuntirdi. 

Keyinchalik  xujayra  tanasi  sitopazma  deb  ataldi.  YA’ni  sitoplazmadan        yadro  birgalikda 

protoplazma deb ataldi.   

1325

 

 -  Virxov (Virchow) barcha xujayralar bо‘linib kо‘payadi,ya’ni xujayra xujayradan paydo   



bо‘ladi deb kо‘rsatib berdi.  

1426 - 


Gekkel (Haeckel) barcha irsiy, nasliy belgilar yadroda saqlanadi va nasldan-naslga   

о‘tqazib amalga oshiradi deb kо‘rsatib berdi.   

1346-1348   Xujayra bо‘linishi sinchiklab о‘rganildi va xromasoma tavsiflandi.  

1350- 1353  Plastida aniqlandi, chunonchi xloroplast ta’riflandi.    

1450 -   Mitoxondriyalar aniqlandi. 

1328 -   Goldji apparati aniqlandi. 

1 217-2030    Mikroskop yanada mukammallashtirildi.Tо‘qimalarni fiksatsiyasi,ranglar bilan 

bо‘yash va kesmalar tayyorlash usullari murakkablashib Sitologiya fani eksperimental tajribalar 

bilan rivojlana boshladi. Sitogenetika sohasi paydo bо‘ldi.      

1900  - 


 Mendelni  (Mendel),    1865  y.  qilingan  kashfiyoti  qaytadan  kashf  etildi  va   

sitogenetika fanini yanada rivojlanishiga olib kelib yorug‘lik mikroskopini nazariy  

 fan imkoniyatlari cheklandi.                     

1930-1433g.  Elektron mikroskop i kashf etildi va keng ommalashishiga olib keldi

.      

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



Поглощение или секреция у 

основания микроворсинок 

 



 

 

                                                                                                                                        7.2-ilova 



Hayvon va о‘simlik xujayrasini tuzilishi. 

 

                            

Sitoplazmaning umumiy tavsifi          

Sitoplazma protoplastning bir qismi bо‘lib, hujayra qobig‘idan membrana - plazmalemma 

bilan  vakuoladan  ikkinchi  membrana  -  tonaplast  bilan  chegaralangan.  U  tiniq,  rangsiz  kolloid 

holidagi modda hisoblanadi. Sitoplazma gialoplazmasida maxsus vazifalarni bajaruvchi plastidlar, 

Goldji  apparati,  endoplazmatik  tо‘r,  mitoxondriyalar  va  boshqa  organoidlar  (yunon.  -  organon  - 

a’zo,  eidos  -  tо‘r)  joylashgan.  Sitoplazmaning  negizini  tashkil  etgan  biologik  membrana  zich 

yupqa  parda  holatida  bо‘lib,  fosfolipidlar  va  oqsillar  -  lipoproteinlardan  tuzilgan. 

Biomembranalarning  asosiy  xususiyatlaridan  biri  ularning  yarim  о‘tkazuvchanligi  bо‘lib, 

moddalarni  tanlab  о‘tkazadi.  Ba’zi  moddalar  juda  tez  oson,  ba’zilari  esa  sekin  qiyinchilik  bilan 

о‘tadi.  Bunday  holatda  sitoplazma  va  organoidlarning  kimyoviy  tarkibi  katta  ahamiyatga  ega 

bо‘ladi. 

                                              

 

 

 

 

 

                                                                

                                                                                                               

7.3-ilova 

 

                     Hujayra orgonoidlarini tuzilishi va vazifalari. 

 

Ribosomalar. Ribosomalar asosan gialoplazmada har doim uchrab turadigan baravar 

miqdordagi oqsil va RNK dan tashkil topgan 17-23 nm diametrga ega bо‘lgan mayda 

donachalardir. 

                          7.1-илова 



Ядрышко 

Гетерохроматин ~| 



> Хроматин 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Эухроматин 


Endoplazmatik tо‘r. Endoplazmatik tо‘r – (yunon. endo - ichki) sitoplazmaning 

ichkariroq qismida joylashgan bо‘lib, bitta membrana bilan chegeralangan vakuollar va 

kanalchalar sistemasidan tashkil topgan organoiddir. 

Goldji apparati uni kashf etgan italiyalik olim K. Goldji nomi bilan ataladi. Goldji 

apparati ayrim diktiosomlar (yunon. diktion - tur, soma - tana) Goldji tana va  Goldji 

pufakchalaridan iborat. 

Mitoxondriyalar sitoplazmadagi mitoxondriyaning shakli va о‘lchami soni hujayralar 

tipiga va rivojlanish fazasiga qarab doimo о‘zgarib turadi. Ularning о‘lchami 1 mkm dan 

oshmasdan shakli donador, tayoqcha va ipsimon bо‘lib, tinimsiz harakatda bо‘ladi. 

Plastidlar. Bu organoidlar faqat о‘simliklar hujayralari uchungina xos bо‘lib, rangiga va 

bajaradigan vazifasiga qarab uch tipga bо‘linadi: xloroplastlar - yashil, xromoplastlar - qizil, tо‘q 

sariq, sariq. Leykoplastlar – rangsiz. 

Xloroplastlar (yunon. chloros - yashil) yarim avtonom  organoidlar bо‘lib, ularda 

fotosintez jarayoni ketadigan xlorofill pigmenti mavjud.  Xloroplastlarning shakli doimo 

linzasimon bо‘ladi, lekin ba’zi hujayralarda  shakli о‘zgarishi ham mumkin. 

 

Xromoplastlar (yunon. chroma-rang) - sariq, tо‘q sariq, qizil pigmentlar saqlab, ularning 

rangi ksantofill (S

40

 N



56

 O

2



), karotin (S

40

 N



56

) va boshqa karotinoidlar gruhidagi kimyoviy tarkibi 

jihatidan karotinga yaqin 50 dan ortiq pigmentlarga bog‘liq bо‘ladi 

Leykoplastlar (yunon. leykos-oq) - boshqa plastidlardan maydaroq bо‘lib, ikki  

membranali va  о‘zida pigmentlar saqlamaydi. Ular yorug‘lik tushmaydigan о‘simlik 

organlarining hujayralarida – ildiz, ildizpoya, tugunak va urug‘larda uchraydi. 

 

Yadro  yirik  organoid  bо‘lib,  eukariot  organizmlar  hujayralarining  muhim  tarkibiy 

qismidir.  Yadro  –  yadro  qobig‘i,  xromatin,  yadro  shirasi  va  bir  yoki  bir  nechta  yadrochalardan 

tashkil topgan. 

 

 

                                                                                                                               

       7.4-ilova 



                                                  

            Amitoz,mitoz,meyoz. 



 

              

 Xayotiy  sikl  deb,  metoz  bо‘linishdan  hosil  bо‘lgan  qiz  xujayrani  ma’lum  bir 

funksiyani  bajarib  о‘limi  bilan  tugaydigan  davrga  aytiladi.Turli  organizmdagi 

xujayralarni  yashash  muddati  bor.  Organizmdagi  yuqori  darajada  rivojlanish  organlarni 

xujayralari  turli  muddat  davomida  faoliyat  kо‘rsatadi.Masalan:  qon  elektrotsitlari  120 

kun  yashaydi.  Buyurak  epiteli  xujayralari  30  kun  yashaydi,  jigar  xujayralari  250  kun 

yashaydi. Xayotiy siklni tugatgan xujayra о‘lgndan sо‘ng, uning о‘rniga yangisi amitoz 

yoki metoz usulda xujayralarni bо‘linishi yordamida ularni о‘rni tiklanadi.  

 

Regenratsiya  deb  xujayrani    tо‘gima  va  organlarni  yо‘qolgan  qismini  tiklash 

jarayoniga aytiladi. Degenratsiya deb regenratsiyaga qarama-qarshi jarayonga aytiladi. 

 

Metotik  sikl  deb  metoz  bо‘linishdan  hosil  bо‘lgan  xujayralarni    qaytadan  Yana 

metoz bо‘linish davriga aytiladi.  

 

 

 



Mitoz 5 ta bosqichdan iborat , uzog‘i bilan 2 soat davom etadi. 

                                             

                                             1.Profaza.  

                                             2.Prometafaza.  




Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə