O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat

Zamonaviy elektronika elementlarini tigel yordamida o‘stirish usullari
O‘stirish usullari ko‘p bo‘lib ulardan asosiylari jumlasiga quyidagilar kiradi.

1. 
   Toza moddalardan va legirlangan kirishmali o‘ta to‘yingan eritmalardan o‘stirish.
   
2. 
   Eritmalardan o‘stirish.
   
3. 
   Bug‘ fazasidan o‘stirish.
   

Stexiometrik tarkibdagi suyuq fazadan kristallarni o‘stirish usullari 2 ga bo‘linadi. Elektronika elementlarida qo‘llaniladigan yarim o‘tkazgichlarni tigel yordamida o‘stirish usullari va tigelsiz usullar. Bu usul bir necha ko‘rinishga bo‘linadi. Jumladan, yo‘naltirilgan kristallizatsiya usuli, «gorizontal» va «vertikal» Bridjmen usuli, sohali eritish usuli va CHoxralskiy usuli.
Bu usullarning asosini issiqlikni yo‘naltirilgan holda uzatish tashkil qiladi. Bunga misol tariqasida 1.1-rasmda CHoxralskiy usuli keltirilgan.
Vertikal pechlar uchun xarakterli narsa “kristallizatsiya” frontini kuzatish mumkin emasligidir. YAna bir kamchilik o‘sayotgan kristallning tigel devorlari bilan doimiy kontaktda bo‘lib turishidir. O‘lchamlari kerakligicha katta monokristallar olish uchun, butun texnologik jarayon davomida kristallanish chegarasi qavariq shaklli bo‘lishi kerak.

Rasm 2.1 . Kristallarni CHoxralskiy usuli bilan o‘stirish qurilmasi.
1 – vakuum yoki inert gaz muhit; 2 – kristallni tortuvchi sterjen; 3- dastlabki o‘stirishni belgilovchi kristall; 4 – o‘sib borayotgan kristall; 5 –platinadan qilingan tigel; 6 – yuqori chastotali induktor; 7 – induksion tok ta’sirida qizdiriluvchi grafit; 8 –silikat kremniy(germaniy) kristalli; 9 – kristallizatsiya fronti; 10 –silikat kremniy (germaniy).
Buning uchun tigel devorlarining harorati suyuq faza haroratidan doimiy yuqori bo‘lishi kerak. Natijada tigel devorlarida parazit kristallanish markazlari hosil bo‘lishining oldi olinadi.
Sohali o‘stirish (2.2-rasmga qarang). Bu usulning CHoxralskiy usulidan farqi shundaki, bu usulda ikkita pech ishlatiladi, biri harorati Ter., ikkinchisi harakatchan konstruksiyali qisqa zonali harorati T>T_er. Bu usulda erigan modda platinali tigl devorlari bilan kamroq kontaktda bo‘lgani uchun o‘stirilayotgan kristall kamroq ifloslanadi. Eriyotgan va erigan soha qalinligini va uning siljish tezligini o‘zgartirish imkoniyati mavjud. SHuning uchun bu usul pe’zoelektrik yarim o‘tkazgichli materiallarni yaxshiroq tozalash imkoniyatini beradi.

Rasm 2.2. Elektronika elementlarida ishlatiladigan monokristallarni eritmalardan o‘stirishning tigelsiz usullari.
a – Varneyl usuli; b – vertikal sohali eritish; v – «tomchidan» tortish usuli; g – «ko‘lmakdan» tortish usuli. 1,5 – shtoklar, 2-kristall manb (namuna), 3-erigan kristall, 4-o‘sayotgan kristall, v¹ va v¹¹- shtoklarning aylanish tezliklari.
CHoxralskiy usuli. Bu usul asosan sanoat ko‘lamida yarim o‘tkazgichli silikat Ge va silikat (Si) ishlab chiqarishda ishlatiladi. 2.1- Rasmda CHoxralskiy usulining prinsipial sxemasi berilgan. YUqoridagi usuldan uning farqlaridan biri bu tigelsiz usul bo‘lib o‘stirilayotgan monokristall o‘lchamini nazorat qilish mumkin, hamda o‘sish sur’atini nazorat qilish imkoniyati mavjud.