O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi s amarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

Marganes. Davriy jadvaldagi o’rni, atom tuzilishi, ayrim xossalari.

7	Zichligi	7,44 g/sm^3
8	Suyuqlanish harorati	1244 ^oC
9	Qaynash harorati	2080 ^oC
10	Yer po’stlog’idagi ulushi	0,1 %
11	Tabiatda uchrashi	MnO2 – pirolyuzit, Mn3O4 – gausmanit Mn2O3 – braunit
12	Kash etgan olim	K. Sheele, 1774 yil

Olinishi: Marganaes oksidini elektr pechlarida kremniy bilan qaytarib yoki alyuminotermiya

usuli bilan marganes olinadi.
Mn₃O₄ + 2Si → 3 Mn + 3SiO₂ 3Mn₃O₄ + 8Al → 9 Mn + 4Al₂O₃
MnSO₄ tuzini elektroliz qilish orqali ham olinadi
Fizik xossalari: Marganes kumushsimon oq rangli metal. Ba’zi fizik xossalari bilan yuqorida tanishdik
Kimyoviy xossalari: Marganes metallining sirti yupqa oksid parda bilan ( Mn₂O₃) qoplangan.Shu sababli, hatto qizdirilganda ham havoda oksidlanmaydi.
Marganes qizdirilganda kislorod bilan haroratningo’zgarishiga qarab MnO, MnO₂, Mn₂O₃, Mn₃O₄ larni hosil qiladi:
4Mn + 3O₂ = 2 Mn₂O₃
Suv bilan qizdirilganda:
4Mn + H₂O = Mn(OH)₂ + H₂ ↑
Metallmaslar bilan:
Mn + Cl₂ = MnCl₂
Mn + S = MnS
3Mn + N₂ = Mn₃N₂
Suyultirilgan kislotalar bilan:
Mn + 2HCl = MnCl₂ + H₂ ↑
Mn + H₂SO₄ = MnSO₄ + + H₂ ↑
Konsentrlangan sulfat va nitrat kislotalar bilan:
Mn + 2H₂SO₄ = MnSO₄ + SO₂ + 2H₂O
Mn + 2H₂SO₄ = Mn(NO₃ )₂ + 2NO₂ + 2 H₂O
Birikmalari: Marganaesning 5 xil oksidi ma’lum.
MnO - Marganes ( II ) - oksid .Asoslai oksid.
Mn₂O₃ - Marganes (III) - oksid .Asoslai oksid
MnO₂ - Marganaes ( IV ) - oksid .Amfoter oksid
Mn₂O₇ - Marganaes ( VII ) - oksid.Kkislotali oksid
Mn₃O₄ - aralash oksid. Marganes ( II ) va marganes (III) – oksidlarning aralashmasi.
Amaliyotda marganesning ( IV ) – oksidi ( kuchli oksidlovchi) va Mn₂O₇ oksidiga mos keluvchi tuzlari ko’p ishlatilad.
Mn₂O₇ marganes (VII) – oksidi yog’simon suyuqlik, kaliy permanganatdan olinadi:
KMnO₄ + + H₂SO₄ = K₂SO4 + Mn₂O₇ + H₂O
Mn₂O₇ qizdirilganda parchalanib ketadi:
2Mn₂O₇ = 2 MnO₂ + 3 O₂
KMnO₄ - kaliy permanganate.
Kaliy permanganat – to’q qizil rangli kristall modda bo’lib, suvda yaxshi eriydi. Tibbiyotda ishlatiladi. Kuchli oksidlovchilik xossasiga ega.Uning oksidlovchilik xossasi eritmaning muhitiga qarab turlicha:
Kislotali muhitda:
2KMnO₄ + 10KCl + 8H₂SO₄ = 6 K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 5Cl₂ + 8H₂O
Ishqoriy muhitda:
2KMnO₄ + 2KOH + K₂SO₃ = K₂SO₄ + K₂ MnO₄ + H₂O
Neytral muhitda:
2KMnO₄ + H₂O + 3K₂SO₃ = 3K₂SO₄ + MnO₂ + 2KOH
Ishlatilishi: Marganes va uning birikmalarining xalq xo’jaligida ishlatiladi. Po’lat ishlab chiqarishda, qotishmalar tayyorlashda, metal buyumlarni sirtini qoplashda , katalizatorlar sifatida ishlatiladi.

Birikmalari:Marganesning 5 xil oksidlari ma`lum.

MnO-marganes (II) oksid
Mn₂O₃- marganes (III) oksid
Mn ni
oksidlari MnO₂- marganes (IV) oksid
Mn₂O₇- marganes (VII) oksid
Mn₂O₃- marganes (II) va (III) oksidlarning aralashmasi.

Kaliy permanganat –toq-qizil rangli kristal modda bo`lib, suvda yaxshi eriydi.

2KmnO₄+8H₂SO₄+10KCL=6K₂SO₄+2MnSO₄+5Cl₂+8H₂O
Ishlatilishi:Mn va uning birikmalarining xalq xo`jaligidagi ishlatilishi:
Po`lat ishlab chiqarishda
Qotishmalar tayyorlashda
Mn Katalizatorlar sifatida.
Mineral o`g`itlar
Oksidlavchilar
Tibbiyotda