Apple II kompyuteri uchun ishlab chiqilgan va ko’p jixatdan uning bozorda ommabobligi
aniqlangan.1981 yili IBM PS kompyuteri paydo bo’lishi bilan bu tipdagi kompyuterlar
uchun elektron jadvallar ishlab chiqila boshlandi.Visicals va Supercals dasturlarining yangi
ko’rinishlari paydo bo’ldi, shu bilan birgalikda Microsoft - Multiplan
firmasining birinchi
amaliy dasturi paydo bo’ldi va u elektron jadvallar yangi avlodining yorqin yulduziga
aylandi.
Хisoblashlar natijalarini ko’rgazmaliroq tasvirlash uchun joylashtirilgan grafik rejimlarining
paydo bo’lishi bu elektron jadval rivojlanishining navbatdagi qadami b’ldi. 1983 yil LOTUS
firmasining 1-2-3 paketlari chiqib, kutilgandan xam ziyodrok muvaffakiyatga erishdi.
Ammo 1997 yil Microsoft firmasi tomonidan
EXCEL
dasturi taqdim etildi, u xozirgi kunda
xam o’z sinfidagi eng quvvatli dastur xisoblanadi. Bu dastur ixtiyoriy axborotni (matnlar,
sonlar, sana va hokazolarni) qayta ishlab chiqish va saqlash imkonini beribgina
qolmasdan, balki qilgan ishingiz natijasini bezash, ko’rgazmaliroq ko’rsatish va chop etish
imkoniyatini beradi.Bunda Win Word dasturidagi taxrirlash vositalardan foydalanish
mumkin.
EXCEL
ning ommaviy imkoniyatlarini o’zlashtirish qiyin emas,ammo dasturning
murakkabligi va imkoniyatlarining juda kengligi sababli , ular bilan tanishish uzoq davom
etishi mumkin, binobarin, aynan ish jarayonida uning yangi-yangi imkoniyatlarini ko’rish
mumkin.
EXCEL
bugungi kunda mashhur elektron dasturlash jadvallaridan biridir. Undan
ishbilarmonlar,o’qimishli kishilar,xisobchilar va jurnalistlar foydalanadilar.
U yordamida
turli xildagi ro’yxatlar, kataloglar,
jadvallar
, moliyaviy va statik otchyotlar,jamoa fikrini
xisobga olish biznes korxonalarni rejalashtirish, ilmiy eksperimentlar natijasini ishlab
chiqish, prezentatsion materiallar tayyorlash mumkin. Хullas,
YeХSEL
qulay
elektron
jadvaldir. Jadvallarni jihozlash turli xil bo’ladi, formatlashda berilgan imkoniyatlar
xuddi yaxshi tekst protsessordek, shriftlarni o’zgartirish mum-kin, rasm chizishni, qatorlar
ajratishni, qatorli yoki aloxida yacheykalardagi tekstni rang bilan ko’pincha agar sizda
rangli printer bo’lsa, ramkali va chiziqli, oblastlarni ranglash, berilgan jadvallarda grafik
va diagramalar ko’rish, jadvallarda kartinkalar qo’ya bilish va hokazolarni bajarish
mumkin. Shuni aytish lozimki, bu dastur xaddan tashqari kuchli,imkoniyatlari juda ko’p,
ko’pincha oxirgi versiyalar (5.0 va 7.0 WINDOWS 95 uchun) mikesida berilgan. Biz, albatta
o’zimizga kerakli bo’lgan tushunchalarni ko’rib chiqamiz, shuningdek,
uning ishlash
prinsipini xam, boshqa qolgan juda ko’p ma’lumotlarni kerakli vaqtda biz kengaytirilgan
xolatdagi
EXCEL
sistemasidan qidirishimiz mumkin.
Mikroprotsessor
(MP) shaxsiy kompyuter (SHK)ning markaziy bloki bo’lib,
u mashinaning barcha bloklari ishini boshqarish hamda axborot ustida arifmetik va
mantiqiy amallarni bajarish uchun mo’ljallangan. Mikroprotsessor tarkibiga
quyidagi qurilmalar kiradi.
Boshqarish qurilmasi
(BQ): mashinani hamma bloklariga kerakli vaqtda aniq
boshqarish signallarini shakllantiradi va uzatadi (boshqaruvchi impulslarni), bu
signallar bajarilayotgan amal xususiyati va oldingi amallar natijalari bilan
belgilanadi; bajarilayotgan amal ishlatadigan xotira yacheykalari adreslarini
shakllantiradi va bu adreslarni EHM ni mos bloklariga uzatadi; boshqarish qurilmasi
impulslarning tayanchli ketma-ketligini taktli impulslar generatoridan oladi.
Arifmetik-mantiqny qurilma
(AMK) — sonli va belgili axborot ustida barcha
arifmetik va mantiqiy amallarni bajarish uchun mo’ljallangan (SHK larning ba’zi
modellarida amallarni bajarilishini tezlashtirish uchun qo’shimcha matematik
soprocessor ulanadi).
Mikroprotsessorli xotira
(MPX) — mashina
ishlashining eng yaqin
taktlaridagi hisoblashlarda bevosita ishlatiladigan axborotni qisqa vaqt saqlash,
yozish va uzatish uchun mo’ljallangan; MPX registrlar asosida quriladi va
mashinaning yuqori tezkorligini ta’minlash uchun ishlatiladi, negaki asosiy xotira
(AX) tez ishlovchi mikroprotsessorning samarali ishlashi uchun kerak bo’lgan
ma’lumotni yozish, qidirish va o’qish tezligini har doim ham ta’minlayvermaydi.
Registrlar — turli xil uzunlikdagi xotiraning tez ishlovchi yacheykalari (1 bayt
standart uzunlikka ega bo’lgan va tezkorligi nisbatan pastroq AX yacheykalaridan
farqli o’laroq).
Mikroprotsessorning interfeysli tizimi SHKning boshqa qurilmalari bilan ulash
va aloqa qilish uchun mo’ljallangan, u o’z
ichiga MPning ichki interfeysi, buferli
eslab qolish registrlari va kiritish-chiqarish portlarini (KCHP), boshqarish sxemalari
va tizimli shinani oladi.
Interfeys
(interface) — kompyuter qurilmalarini o’zaro moslash va aloqa
qurilmalari to’plami bo’lib, ularning o’zaro samarali ishlashini ta’minlaydi.
Kiritish-chiqarish porti
(I/O port) — ulash texnik aviyurasi bo’lib,
mikroprotsessorga boshqa qurilmalarni ulash imkonini beradi.
Taktli impulslar generatori chastotasi shaxsiy kompyuterning asosiy
tavsiflaridan biri hisoblanadi va ko’p jihatdan uning ishlash tezligini aniqlaydi,
negaki mashinadagi har bir amal ma’lum taktlar soni davonida bajariladi.
Tizimli shina
— kompyuterning asosiy interfeysli tizimi bo’lib, u
kompyuterning barcha qurilmalari orasidagi o’zaro ulanishni va aloqani ta’minlaydi.
Tizimli shina quyidagilarni o’z ichiga oladi:
• qiymatlarning kodli shinasi (AQSH), u operand sonli kodining (mashina
so’zi) hamma razryadlarini parallel uzatish uchun simlar va ulash sxemalarini o’z
ichiga oladi;
• adresning kodli shinasi (AQSH), u asosiy xotira yacheykalarining va tashqi
qurilma kiritish-chiqarish portlarining adreslari kodining hamma razryadlarini
parallel uzatish uchun simlar va ulanish sxemalarini o’z ichiga oladi;
• ko’rsatmalarning kodli shinasi (KKSH), u mashinaning
hamma bloklariga
ko’rsatmalarni (boshqaruvchi signallarni, impulslarni) uzatish uchun simlar va
ulanish sxemalarini o’z ichiga oladi;
• ta’minot (tok) shinasi, u energo ta’minot tizimiga SHKning bloklarini ulash
uchun simlar va ulanish sxemalarini o’z ichiga oladi.
Mikroprotsessorlar haqida gapirar ekanmiz asosiy muhim tushinchalarga
to’xtalib utishimiz lozim bo’ladi. Mirkoprotsessorga nisbatan amal bajaruvchi har
qanday tashqi qurilma
periferiya deb
atash mumkin.
Registr-
qurilmalarning o’ziga xos tengliklar birlashmasini anglatadi,
ularning vazifasi ma’lumotlarni saqlash hamda ma’lumotlarga tezkor murojat qilish
imkoniyatini beradi. Ushbu qurilmalar integral sxemada triggerlarda foydalaniladi.
Trigger o’z navbatida tranzistor o’tkazgichlarda amalga oshiriladi (ya’ni elektron
kalitlar). N trigger registrda N bit ma’lumotni tushinish mumkin.
Port
–shunday sxemaki odatda o’ziga bir qancha registrlarni qamrab oluvchi
hamda ulanish imkoniyatini
beruvchi vositadir, masalan pereferiya qurilmasi
mirkoprotsessorni tashqi shinasiga ulanishida ko’rishimiz mumkin. Amalda xar
mikrsxema har xil maqsadlar uchun ishlatiladi. SHaxsiy kompyuterda har bir port
o’ziga xos unikal raqamiga ega bo’ladi. SHuni aytib o’tish joyizki portlarni raqami
mohiyatan registrlarning kiritib chiqarish manzili bo’lib xizmat qiladi. SHuningdek
manzil kengligi asosiy xotira va kiritib chiqarish porti bilan kesishmaydi.
Uziliksizlik
–
tushinchasi asinxron jarayonning xabarini anglatadi (ya’ni
protsessor qandaydir asinxron jarayonni tushinadi). Ushbu holatda buyruqlarning
ketma-ketligi to’xtatiladi. Uning o’rniga esa boshqa bir ketma- ketlik amalga
oshiriladi.
Dostları ilə paylaş: