O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)

Dehqonlar va ular xo‘jaligidagi hayot.
Qabila boshliqlari, 
ishboshilar o‘zla 
ri 
ga tegishli yer maydonlarini sug‘orish 
tarmoqlarining yuqori qismi dan, ayniqsa, to‘g‘on boshi atrofidan 
ajratib olganlar. Bu yo‘l bilan ular suvdan dehqonchilikda 
bemalol foydalanish, suv taqsimotini nazoratga olib, qishloq 
aholisi ustidan o‘z ta’sirini o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘l-
ganlar. Shu tariqa, ular ziroatkor aholi ustidan hukmronlik qila 
boshlaganlar. O‘sha davrda ular 
dehqonlar 
deb atal gan.
Dehqonlar shaharlarda hashamatli qasr va saroylarga, 
savdo va hunarmandchilik do‘kon-u rastalaridan iborat kat-
ta 
gina xo‘jalikka ham ega bo‘lganlar. Qishloqlarda esa 
ekinzor paykal lardan tashqari, ularning ko‘shk va istehkomli 
qo‘rg‘onlari, tegirmonlari bo‘lgan. Ko‘pdan ko‘p xizmatkorlar 
dehqonlarning xo‘jaligida qishin-yozin mehnat qilganlar. Har 
bir katta yer egasining 30–40, 50–100 va ba’zan undan or-
tiq maxsus askarlar guruhi – 
chokarlari 
bo‘lgan. Chokarlar
 
baquvvat va abjir hamda o‘z xojasiga sadoqatli o‘spirinlardan 
tanlab olingan. Bunday sodiq va jangovar cho 
kar 
lari bilan 
dehqonlar yov hujumi paytlarida dushmanga qar 
shi harbiy 
yurishlarda qatnashgan. Boshqa vaqtlarda ular dehqon xo‘ja-
ligidagi tartibga qarab turganlar.
Qishloqlarda dehqonlarning mavqeyi ortib, katta-katta yer-
larga ega bo‘lib oldilar. Bu esa o‘z navbatida mamlakatning 
ijtimoiy hayotiga ta’sir o‘tkazdi. Yer egaligining tarkib topishi 
oqibatida mamlakatning ij ti moiy hayotida keskin o‘zgarishlar 
sodir bo‘ldi. Qishloq jamoalari yerli mulk dor 
dehqon 
va unga 
qaram bo‘lgan yersiz va erksiz 
kadivar 
larga ajralib borgan. 
Qishloq jamoalari yerlarida yashab yer va suvdan ibo 
rat 
umumiy mulkka ega bo‘lgan erkin ziroatchilar tabaqasi