O’zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw ministrligi no’kis ma’mleketlik pedagogikaliq instituti baslawish ta’lim fakulteti kafedrası «Pedagogikalıq texnologiyanın’ mazmunı. İnteraktiv oqıtıw usılları» temasında ashıq sabaq



Yüklə 445 b.
tarix05.03.2018
ölçüsü445 b.
#29832


  • O’ZBEKSTAN RESPUBLIKASI XALIQ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI NO’KIS MA’MLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI Baslawish ta’lim fakulteti kafedrası «Pedagogikalıq texnologiyanın’ mazmunı. İnteraktiv oqıtıw usılları» temasında ashıq sabaq

  • Lektor: assistent oqıtıwshı G.Zarimbetova


Tema: «Pedagogikalık texnologiyanın mazmunı. İnteraktiv okıtıu usılları»

  • Temanın` makseti: Pedagogikalık texnologiyanın mazmunın ashıp beriu. İnteraktiv usıllar menen jaqınnan tanıstırıw. Ta`limdegi interaktiv oqıtıw usıllardın` formaları ha`m tu`rleri boyınsha song`ı ilimiy mag`lıwmatlar ha`m bilimlerdi beriw.

  • Lektsiya sabag`ındag`ı jan`a pedtexnologiyalar: Ko`rgizbeli qurallar – tablitsalar, sxemalar, tarqatpa materiallar, jana adebiyatlar,kitaplar

  • Oqıtıw metodları - tu`sindiriw, mashqalalı, soraw-juwap, a`meliy h.b.

  • Lektsiya sabag`ındag`ı jan`a axborot texnologiyaları: Slaydlar, videoproektor, İnternet materialları, elektron sabaqlıqlar h.b.



JOBA:

  • 1.Pedagogikalık texnologiyanın mazmunı,taripleri

  • 2.İnteraktiv oqıtıw usılına sıpatlama

  • 3. İnteraktiv metodlardın` strukturalıq komponentleri

  • 4. İnteraktiv metodlardın` formaları

  • 5. İsbilermenlik oyınları, miyge hu`jim, mashqalalı jag`daylar ha`m mashqalalı ma`seleler, insert, ekige bo`lingen da`pter, esse, klaster h.t.b. metodlar ha`m olardan sabaq protsessinde paydalanıw



TAYANISH TU`SİNİKLER:

  • Sho`lkemlestiriwshi (reproduktiv, da`stu`riy) metodları: tu`sindiriw, ko`rgizbeli, a`meliy oqıtıw metodları; rawajlandırıwshı (produktiv, zamanagoy) metodları: mashqalalı, kreativ, evristikalıq, izleniw, interaktiv metodları; kontrollawshı metodlar: awızsha yamasa jazba tu`rde tekseriw usılları; interaktiv oqıtıw usılı; interaktiv metodlardın` strukturalıq komponentleri; interaktiv metodlardın` formaları; isbilermenlik oyınları, miyge hu`jim, mashqalalı jag`daylar ha`m mashqalalı ma`seleler, insert, ekige bo`lingen da`pter, esse, klaster h.t.b. metodlar ha`m olardan sabaq protsessinde paydalanıw; interaktiv texnologiyalar (treningler) tu`rleri.



1. İnteraktiv oqıtıw usılına sıpatlama

  • Ma`lim bolg`anınday, didaktika oqıtıw metodlarının` u`sh toparın ajratıp shıg`aradı:



  • 3. Joqarıdag`ı protsesslerdin` ha`m de ulıwma okıw xızmettin` effektivligin kontrollawshı metodlar. Bug`an o`zlestirilgen bilimlerdin`, ko`nlikpeler ha`m uqıplardın` awızsha yamasa jazba tu`rde tekseriw usılları kiredi.



Bul lektsiyada biz tiykarınan ekinshi toparg`a tiyisli oqıtıwdın` mashqalalı, yag`nıy rawajlandırıwshı metodları haqqında so`z etemiz. Sebebi bul zamanago`y interaktiv metodlardın` ha`mmesinin` tiykarında qandayda bir mashqala jatadı ha`mde onı sheshiw jolları izlenedi. Sol sebepli biz aldı menen mashqalalı okıtıw haqqında tu`sinik beremiz.

  • Bul lektsiyada biz tiykarınan ekinshi toparg`a tiyisli oqıtıwdın` mashqalalı, yag`nıy rawajlandırıwshı metodları haqqında so`z etemiz. Sebebi bul zamanago`y interaktiv metodlardın` ha`mmesinin` tiykarında qandayda bir mashqala jatadı ha`mde onı sheshiw jolları izlenedi. Sol sebepli biz aldı menen mashqalalı okıtıw haqqında tu`sinik beremiz.

  • Mashqalalı oqıtıwdın` baslı maqseti – oqıtıwshı tamanınan usınıs etilgen, arnawlı bilim arttırıwg`a xızmet etetug`ın ma`sele-mashqalanı oqıwshılar o`z aqıl-parasatı menen sheshiwden ibarat. Mashqalalı oqıtıw metodikasında oqıtıwshı oqıwshılardı ma`seleni sheshiw jollarına bag`darlaydı.



Mashqalalı oqıtıw bul jetilisken oqıtılıw texnologiyası. Bu`gingi joqarı mekteptegi na`tiyjeli oqıtıw texnologiyası – bul a`yne sol mashqalalı oqıtıw. Onın` wazıypası - talabalardı aktiv biliw protsessine shaqırıw ha`m oylawdag`ı ilimiy izertlew usılın qa`liplestiriw. Mashqalalı oqıtıw do`retiwshi, aktiv shaxs ta`rbiyası maqsetlerine de mas keledi.

  • Mashqalalı oqıtıw bul jetilisken oqıtılıw texnologiyası. Bu`gingi joqarı mekteptegi na`tiyjeli oqıtıw texnologiyası – bul a`yne sol mashqalalı oqıtıw. Onın` wazıypası - talabalardı aktiv biliw protsessine shaqırıw ha`m oylawdag`ı ilimiy izertlew usılın qa`liplestiriw. Mashqalalı oqıtıw do`retiwshi, aktiv shaxs ta`rbiyası maqsetlerine de mas keledi.

  • Mashqalalı oqıtıw protsessinde talabanın` erkinligi oqıtıwdın` reproduktiv tu`rlerine salıstırg`anda a`dewir asıp baradı. Mashqalalı jag`day belgili pedagogikalıq qurallarda maqsetke muwapıq sho`lkemlestiriletug`ın o`zine ta`n oqıtıw sharayatında ju`zege keledi. Sonday-aq, u`yreniletug`ın temalar o`zgesheliklerinen kelip shıqqan halda bunday jag`daylardı jaratılıwının` arnawlı usılların islep shıg`ıw za`ru`r.



Solay etip, oqıtıwdag`ı mashqalalı jag`day tek g`ana «Pikir jolındag`ı ku`tilmegen tosıq» penen baylanısqan aqlıy mashaqatlı jag`day emes. Ol biliw maqsetlerin arnawlı tu`rde talap etetug`ın aqlıy oylaw jag`dayı. Bunday jag`day negizinde en` aweli o`zlestirilgen bilim izleri ha`m ju`zege kelgen jen`il wazıypanı sheshiw ushın aqlıy ha`m a`meliy ha`reket usılları jatadı. Bunda xa`r qanday ma`sele mashqalalı jag`day menen baylanıslı bola bermesligin atap o`tiw orınlı boladı. Jen`il bilimler aldın`g`ı bilimler menen baylanıspasa, aqlıy ma`sele mashqalalı bolmaydı. Bunday ma`sele aqlıy izleniwge kepillik bere almaydı. Mashqalalı jag`day ha`r qanday pikirlew ma`selelerinen parıq qılıp, onda talaba ma`seleni talap qılgan ob`ekt (tu`sinik, fakt)tin` aldın`g`ı ha`m a`yne waqıtta juwapker bolg`an wazıypa ma`sele boyınsha ishki, jasırın baylanısların an`lap jetedi.

  • Solay etip, oqıtıwdag`ı mashqalalı jag`day tek g`ana «Pikir jolındag`ı ku`tilmegen tosıq» penen baylanısqan aqlıy mashaqatlı jag`day emes. Ol biliw maqsetlerin arnawlı tu`rde talap etetug`ın aqlıy oylaw jag`dayı. Bunday jag`day negizinde en` aweli o`zlestirilgen bilim izleri ha`m ju`zege kelgen jen`il wazıypanı sheshiw ushın aqlıy ha`m a`meliy ha`reket usılları jatadı. Bunda xa`r qanday ma`sele mashqalalı jag`day menen baylanıslı bola bermesligin atap o`tiw orınlı boladı. Jen`il bilimler aldın`g`ı bilimler menen baylanıspasa, aqlıy ma`sele mashqalalı bolmaydı. Bunday ma`sele aqlıy izleniwge kepillik bere almaydı. Mashqalalı jag`day ha`r qanday pikirlew ma`selelerinen parıq qılıp, onda talaba ma`seleni talap qılgan ob`ekt (tu`sinik, fakt)tin` aldın`g`ı ha`m a`yne waqıtta juwapker bolg`an wazıypa ma`sele boyınsha ishki, jasırın baylanısların an`lap jetedi.



Solay etip, mashqalalı jag`daydın` mazmunı sonnan ibarat, ol talabag`a tanıs bolg`an mag`lıwmatlar ha`m jen`il faktler, ha`diyseler ortasındag`ı qarama-qarsılıq bolıp tabıladı. Bul qarama-qarsılıq bolsa bilimlerdi do`retiwshilik penen o`zlestiriw ushın ha`reketlendiriwshi ku`sh. Mashqalalı jag`daydın` belgileri to`mendegishe:

  • Solay etip, mashqalalı jag`daydın` mazmunı sonnan ibarat, ol talabag`a tanıs bolg`an mag`lıwmatlar ha`m jen`il faktler, ha`diyseler ortasındag`ı qarama-qarsılıq bolıp tabıladı. Bul qarama-qarsılıq bolsa bilimlerdi do`retiwshilik penen o`zlestiriw ushın ha`reketlendiriwshi ku`sh. Mashqalalı jag`daydın` belgileri to`mendegishe:

  • - talaba ushın biytanıs fakttin` bar bolıuı.

  • - wazıypalardı orınlaw ushın talabalarg`a beriletug`ın ko`rsetpeler, ju`zege kelgen bilim ma`selesin sheshiwde olardın` shaxsiy qızıg`ıwshılıg`ının`, ma`plerinin` barlıg`ı.



2. İnteraktiv metodlardın` strukturalıq komponentleri

  • İnteraktiv metodlardın` strukturalıq bo`limleri, yag`nıy du`zilisi bir qansha komponentlerden ibarat. Mısalı: metodtın` mazmunı, a`hmiyeti, maqseti, wazıypaları, o`tkeriliw ta`rtibi, yag`nıy basqıshları, esletpeleri, ku`tiletug`ın na`tiyjeleri, juwmag`ı. Siz bunı to`mende usınıs etiletug`ın interaktiv metodlardın` du`zilislerinen bilsen`iz boladı.



3. İnteraktiv metodlardın` formaları

  • İnteraktiv metodlardı ta`lim protsessinde qollanılıwı ha`r qıylı formalarda boladı. Atap aytqanda, oyın, do`n`gelek stol, diskussiya, evristikalıq soraw-juwap, sa`wbet, trening, jeke jazba jumısı formaları, jup ha`m kishi toparlarda islesiw formalarında ha`m o`tkeriwge boladı. Biz to`mende olardın` birazları menen jaqınnan tanısıp shıg`amız.





4. İsbilermenlik oyınları, miyge hu`jim, mashqalalı jag`daylar ha`m mashqalalı ma`seleler, insert, ekige bo`lingen da`pter, esse, klaster h.t.b. metodlar ha`m olardan sabaq protsessinde paydalanıw

  • 1. «İsbilermenlik oyınları» metodı

  • rolli oyınlar

  • imitatsiyalıq oyınlar

  • oqıw oyınları

  • situatsiyalıq oyınlar

  • sho`lkemlestiriwshi-ha`reketli oyınlar





İsbilermenlik oyını (delovaya igra) – bul ha`r qıylı jag`daylardı (situatsiyalardı) jasalma tu`rinde modellestiriw. Onın` maqseti - talabalardı baskarıwdın` ha`r qıylı usıllarına u`yretiw, ha`r qıylı jag`daylarda ha`reketlerdin` optimal variantların izlep tabıw h.b. Mısalı: bizin` ta`jriybemizdegi

  • İsbilermenlik oyını (delovaya igra) – bul ha`r qıylı jag`daylardı (situatsiyalardı) jasalma tu`rinde modellestiriw. Onın` maqseti - talabalardı baskarıwdın` ha`r qıylı usıllarına u`yretiw, ha`r qıylı jag`daylarda ha`reketlerdin` optimal variantların izlep tabıw h.b. Mısalı: bizin` ta`jriybemizdegi

  • Pedagogikalıq – psixologiyalıq konsilium (PPK)» rolli oyını «Psixologiya» kursında a`meliy sabaq tu`rinde o`tiledi deymiz.

  • Barlıq topar talabaları PPK haqqındag`ı teoriyalıq bilimlerdi, onın` a`hmiyeti ha`m maqsetin teren` o`zlestirgennen keyin olar menen rolli oyın o`tkeriw usınıs etiledi.



Oyın maqseti – xulqtag`ı unamsız o`zgerisler mazmunın ilimiy ta`repten tusindiriw, bul unamsız o`zgerislerdin` aldın alıw, sheshiw menen baylanıslı bolg`an ko`nligiw ha`m uqıplardı ka`liplestiriw.

  • Oyın maqseti – xulqtag`ı unamsız o`zgerisler mazmunın ilimiy ta`repten tusindiriw, bul unamsız o`zgerislerdin` aldın alıw, sheshiw menen baylanıslı bolg`an ko`nligiw ha`m uqıplardı ka`liplestiriw.

  • Oyınnın` wazıypaları:

  • -psixologiya ha`m pedagogikadan aldınan bilimlerdi bekkemlew;

  • -«Tarbiyası qıyın» oqıwshılar menen islesiw usıllardı u`yreniw;

  • -xulqtag`ı unamsız o`zgerislerdi ilimiy tamannan bahalawg`a u`yretiw;

  • - zamanago`y ta`rbiya metodların turmısqa engiziwdi u`yretiw.



Oyındı o`tkeriw ushın barlıq talabalar o`zleri a`meliyatta bolg`an mektep oqıwshısına, yamasa o`zinin` gruppalasına psixologiyalıq xarakteristika jazıp keledi. Sabaqtın` birinshi yarımında bul xarakteristikalar, olardın` kemshilikleri, jetiskenlikleri dodalanadı (dodalaw ushın 3-4 jeterli). Keyin talabalar o`z-ara rollerdi («Ta`rbiyası qıyın» oqıwshı, onın` a`kesi, anası, jaqın dostı, klass basshısı, kolledj basshısı, vrach h.b.) bo`lip aladı.

  • Oyındı o`tkeriw ushın barlıq talabalar o`zleri a`meliyatta bolg`an mektep oqıwshısına, yamasa o`zinin` gruppalasına psixologiyalıq xarakteristika jazıp keledi. Sabaqtın` birinshi yarımında bul xarakteristikalar, olardın` kemshilikleri, jetiskenlikleri dodalanadı (dodalaw ushın 3-4 jeterli). Keyin talabalar o`z-ara rollerdi («Ta`rbiyası qıyın» oqıwshı, onın` a`kesi, anası, jaqın dostı, klass basshısı, kolledj basshısı, vrach h.b.) bo`lip aladı.

  • Ha`r bir talabag`a onın` wazıypası tu`sindiriledi. Qalg`an talabalar bolsa ekspertlik wazıypasın atqaradı. Olar oyın dawamında jiberilgen qa`telerdi jazıp baradı. Ma`selen: «Oqıushıg`a», «Ata-anag`a» durıs soraw berildime, durıs diagnoz qoyıldıma, «Oqıwshının`» xulqı durıs bahalandıma, usınıs etilgen isler maqsetke muwapıqba ha`m t.b.



Oyın dawamında psixologiya pa`ninen alıng`an bilimlerdi ken` qollanıwg`a erisiw kerek. Shaxs, temperament, xarakter, o`spirimler psixologiyasına baylanıslı temalardı a`melde qollay alıw lazım. Topar talabalarının` qızıg`ıwshılıqların, imkaniyatların esapqa alg`an halda oyın tu`rli forma ha`m variantlarda o`tkiziliwi mu`mkin.

  • Oyın dawamında psixologiya pa`ninen alıng`an bilimlerdi ken` qollanıwg`a erisiw kerek. Shaxs, temperament, xarakter, o`spirimler psixologiyasına baylanıslı temalardı a`melde qollay alıw lazım. Topar talabalarının` qızıg`ıwshılıqların, imkaniyatların esapqa alg`an halda oyın tu`rli forma ha`m variantlarda o`tkiziliwi mu`mkin.

  • PPK tomendegishe o`tiwi mu`mkin (qısqasha bayan etemiz). PPK o`tkeriw ushın talabalar o`z-ara rollerdi bo`lisip aladı ha`m tayarlanadı.

  • Ken`esti «Basshılıq etiwshi» ashıp beredi. Ol ken`eske neshe o`spirim ha`m ne ushın shaqırılg`anın, shaqırılıwg`a za`ru`r bolg`an isler haqqında mag`lıwmat beredi. Ken`es ag`zaları menen tanıstırıp shıg`adı (eger jan`a adamlar bolsa). Keyin «Klass basshısına» so`z beredi. «Klass basshısı» aldınan tayarlang`an xarakteristikag`a tiykarlanıp, okıwshının` xulqı, xarakteri, temperamenti, qızıg`ıwshılıqları, oqıwg`a bolg`an qatnası, u`yde o`zin tutıwı, sabaqta ha`m sabaqtan bos waqıtların kim menen qay jerde o`tkeriwi ha`m basqalar haqqında tolıq mag`lıwmat beredi. «Klass basshısı» ilaji barınsha «O`z oqıwshısın» tolıq ta`riyplewge, xulqtag`ı unamsız o`zgerislerdi keltirip shıg`arıwshı sebeplerdi ashıp beriwge ha`reket qılıwı lazım.



Keyin ken`eske oqıwshının` «Ata-anası» mira`t etiledi. Ken`es ag`zaları olarg`a mulayımlılıq, a`deplilik penen, ju`da abaylı bolg`an halda sorawlar beredi. Olar balanın` rawajlanıwı qalay o`tkenin basqıshpa-basqısh dodalaydı. Ma`selen: tuwılıw waqtında, yamasa keyinirek jaraxatlanıw, za`ha`rleniw uqsag`an jag`daylar bolg`anba? Shan`araqta neshe perzent bar? Bala apaları, ag`aları, u`keleri menen qanday mu`na`sebette? Ata-anaları menen mu`na`sebeti qanday?

  • Keyin ken`eske oqıwshının` «Ata-anası» mira`t etiledi. Ken`es ag`zaları olarg`a mulayımlılıq, a`deplilik penen, ju`da abaylı bolg`an halda sorawlar beredi. Olar balanın` rawajlanıwı qalay o`tkenin basqıshpa-basqısh dodalaydı. Ma`selen: tuwılıw waqtında, yamasa keyinirek jaraxatlanıw, za`ha`rleniw uqsag`an jag`daylar bolg`anba? Shan`araqta neshe perzent bar? Bala apaları, ag`aları, u`keleri menen qanday mu`na`sebette? Ata-anaları menen mu`na`sebeti qanday?

  • Usı ta`rtipte ha`mme konsilium ag`zalarının` pikirleri tın`lanadı ha`m joqarıda ko`rsetilgen teoriyalıq bilimlerden paydalanıp, usınıslar islep shıg`ıladı.



2. «Miyge hu`jim» («Breynshtorming», «mozgovoy shturm») metodı.

  • Bul metodtın` avtorı amerikalı psixolog A.Osborn. Bul metod 40-jılları ilimge kiritilgen. «Miyge hu`jim» - oylap tabıw sheshimlerdin` ha`m jan`a ideyalardı izlewdin` kollektivlik metodı bolıp tabıladı. Bul metodtın` baslı o`zgesheligi ondag`ı qatnasıwshılardı sınshıllarg`a (kritiklerge) ha`m «Generatorlarg`a» bo`liwden, sonday-aq, pikirlerdin` generatsiya ha`m kritika protsessin waqıt ishinde bo`liwden ibarat. Sonın` menen birge, «Miyge hu`jim» bir qatar qag`ıydalardı orınlawdı talap etedi;



– Usınıs etiletug`ın pikirlerdi sıng`a tu`siriw ha`mde basekelesiw menen talqılaw qadag`an etiledi;

  • – Usınıs etiletug`ın pikirlerdi sıng`a tu`siriw ha`mde basekelesiw menen talqılaw qadag`an etiledi;

  • – Qalegen pikirler, sonın` ishinde fantastikalıq ideyalar ha`m xoshametlenedi. Jaman pikir-ideyalar joq;

  • – O`zge, basqa pikirlerdi, ideyalardı rawajlandırıw, jetilistiriw ha`m kombinatsiyalaw xoshametlenedi;

  • – Pikirlerdi qısqa etip bayanlaw kerek, pikirlerdin` izbe-izligin u`zbew tiyis;

  • Baslı maqset – mumkinshiligi barınsha ideyalardı ha`m pikirlerdi ko`p etip alıw.



«Miyge hu`jim»di o`tkeriwdegi tiykarg`ı sha`rtleri bul psixologiyalıq inertsiya ha`m sıng`a tu`siwden, jeke pikirin aytıwga qorqıudı joq etiw ushın qolaylı sharayatlardı jaratıw. «Miyge hu`jim» oqıtıwdın` og`ada universal ha`m effektiv metodı bolıp esaplanadı. Bul metodtın` a`piwayı bir ko`rinisi ha`mmege belgili bolg`an «Zakovat» ha`mde «Chto? Gde? Kogda? « intellektual oyınları.

  • «Miyge hu`jim»di o`tkeriwdegi tiykarg`ı sha`rtleri bul psixologiyalıq inertsiya ha`m sıng`a tu`siwden, jeke pikirin aytıwga qorqıudı joq etiw ushın qolaylı sharayatlardı jaratıw. «Miyge hu`jim» oqıtıwdın` og`ada universal ha`m effektiv metodı bolıp esaplanadı. Bul metodtın` a`piwayı bir ko`rinisi ha`mmege belgili bolg`an «Zakovat» ha`mde «Chto? Gde? Kogda? « intellektual oyınları.

  • Xar bir pandi okıtıuda «Miyge hu`jim» metodının` ha`r qıylı modifikatsiyaları ken`nen qollanıladı. Mısalı: barlıq 1-kurslarda «Ulıwma psixologiya» pa`ninin` «Kirisiw» lektsiyasında: «Turmısta biz» «Janım ashıdı», «Janıma tiyme», «Janım shıg`ıp ketti», «Janım», «Jansızday» degen ga`plerdi ko`p qollanamız. «Jan» degenimiz ne? Ol bar na`rse me, joq na`rse me? Ol adamnın` qay jerinde boladı? h.b. Degen mashqalanı ortag`a taslap «Miyge hu`jim» metodın` o`tkeriwge boladı. Bunda talabalar qızıg`ıwshılıq penen temag`a kirisip ketkenin` ha`mde o`zleri sol mashqalanı sheshiwge ha`reket etip atırg`anın da sezbey qaladı. Talabalardın` pikirleri doskag`a ha`m da`pterlerge jazıladı. Barlıq pikirlerden son ulıwma bir juwmaq shıg`arıladı.



3. «Mashqalalı jag`daylar ha`m mashqalalı ma`seleler» metodı.

  • Mashqalalı jag`day, (situatsiya) – bul bilim alıw maqsetinde arnawlı tu`rde jaratılg`an aqlıy xızmet jag`dayı. Bunday wazıyat tiykarında aldın o`zlestirgen bilimlerdin` yadta qalg`anlıg`ı ha`m jan`a payda bolg`an ma`seleni sheshiw ushın aqlıy yamasa a`meliy islew usılı jatadı. Bul metodtın` tiykarında turmıslıq, yamasa a`meliy qarama-qarsılıq jatadı. Bul metodtın` bir modifikatsiyası bolıp «Konflikt» metodı ha`m boladı. Psixologiyanı oqıtıw kursında bul metodtan biz ta`jriybemizde kennen qollanamız.

  • Mısalı, «O`spirim psixologiyası» bo`limdi u`yreniw barısında talabalarg`a to`mendegi mashqalalı jag`daylar usınıs etiledi:



«6-klasstın` er balaları 8-MART ku`ni qızlardı qutlıqlawdan bas tartadı. Bunı olar 14-YaNVAR` «Uatan qorg`awshıları ku`ni» menen qızlardın` olardı qutlıqlamag`anların sebep etip ko`rsetedi. Siz klass basshısı sıpatında bul jag`dayda qanday is tutasız?»

  • «6-klasstın` er balaları 8-MART ku`ni qızlardı qutlıqlawdan bas tartadı. Bunı olar 14-YaNVAR` «Uatan qorg`awshıları ku`ni» menen qızlardın` olardı qutlıqlamag`anların sebep etip ko`rsetedi. Siz klass basshısı sıpatında bul jag`dayda qanday is tutasız?»

  • «Oqıtıwshı sabag`ında oqıwshılardın` biri arnawlı tu`rde berilgen tapsırmanı orınlamay otırg`anın` ko`redi. Bunday jag`dayda ol qanday is tutıw kerek?»



«Oqıwshı ne ushın sabaqqa kelmegenligin tu`sindiriwshi xat alıp keldi. «Sen shınnan ha`m kesel bolıp qaldınba?» - dep soraydı onnan Oqıtıwshı. Bala indemey turadı. «Xosh, bul xattı shınnan ha`m senin anan jazıp berdime?» -dep soraydı ja`ne Oqıtıwshı. Bala juwap bermeydi. «Xosh, onda bul xattı kim jazdı?» - dep sorawın dawam etedi Oqıtıwshı. «Xesh kim!»-dep keskin baqırıp juwap beredi bala. Sizin` pikirin`izshe, bala ne ushın Oqıtıwshıg`a bunday juwap berdi? Oqıtıwshının` ornında Siz bolg`anın`ızda qanday ha`reket qılg`an bolar edin`iz?»

  • «Oqıwshı ne ushın sabaqqa kelmegenligin tu`sindiriwshi xat alıp keldi. «Sen shınnan ha`m kesel bolıp qaldınba?» - dep soraydı onnan Oqıtıwshı. Bala indemey turadı. «Xosh, bul xattı shınnan ha`m senin anan jazıp berdime?» -dep soraydı ja`ne Oqıtıwshı. Bala juwap bermeydi. «Xosh, onda bul xattı kim jazdı?» - dep sorawın dawam etedi Oqıtıwshı. «Xesh kim!»-dep keskin baqırıp juwap beredi bala. Sizin` pikirin`izshe, bala ne ushın Oqıtıwshıg`a bunday juwap berdi? Oqıtıwshının` ornında Siz bolg`anın`ızda qanday ha`reket qılg`an bolar edin`iz?»

  • Mısalı, «Psixikalıq protsessler» bo`limin u`yreniw barısında talabalarg`a to`mendegi mashqalalı ma`seleler usınıs etiledi:



– «Ne ushın oqıwshılardın` da`pterin mug`allim qızıl sıya menen tekseredi?» (bul adamda kabıl etiuge baylanıslı bolıp, ol studentlerdi teoriyalıq alg`an bilimin a`meliyat penen baylanıstırıw uqıbın rawajlandıradı);

  • – «Ne ushın oqıwshılardın` da`pterin mug`allim qızıl sıya menen tekseredi?» (bul adamda kabıl etiuge baylanıslı bolıp, ol studentlerdi teoriyalıq alg`an bilimin a`meliyat penen baylanıstırıw uqıbın rawajlandıradı);

  • – «Ne ushın pıshıq basqa ku`shli seslerge qarag`anda tıshqannın` tısırlısın jaqsı sezedi?», yamasa «Ne ushın «telefon shıng`ırladı» degende biz telefonnın` dawısın esitpesek de, sog`an qaray jug`ıramız?» (bul adamda miy protsesindegi «Sha`rtli refleksler» ge baylanıslı soraw);

  • – «Ne ushın qala ko`shelerindegi svetli reklamalar keshte birese o`ship, birese janıp turadı?» (bul adamnın dıqqatına,itibarına baylanıslı sorau) h.t. b.



4. «İnsert» metodı

  • İnsert (angl.til. – belgi qoyıw). Bul metodtın` maqseti - talabalardı oqıg`an informatsiyasın jeke xalda tu`siniw menen birge materialdın` qasına interaktiv belgiler sistemasın qollanıwdı u`yretiwden ibarat.

  • Ol neni rawajlandıradı?

  • - tekst penen effektiv islew ko`nlikpesin,

  • - aktiv, oylanıp oqıwdı,

  • - burıng`ı tanıs bolg`an materialdı jan`a tanıs

  • emes material menen baylanıstırıw uqıbın,

  • - temanı izertlewge dawam ettiriwshi jag`day ha`m

  • jiger(stimul) tuwdırtadı.



Ol qalay alıp barıladı?

  • «V» - belgisi, eger oqıg`an na`rsen`iz Siz bilgen na`rsenizge mas, yag`nıy tuwrı kelse;

  • «-» (minus) belgisi, eger oqıg`an na`rsen`iz Sizin` bilimlerin`izge qayshı kelse;

  • «+» (plyus) belgisi, eger oqıg`an na`rsen`iz Siz ushın jan`a na`rse bolıp kelse;

  • «?» (soraw) belgisi, eger oqıg`an na`rsen`iz Siz ushın tu`siniksiz, yag`nıy qosımsha mag`lıwmattı talap etetug`ın bolıp kelse.

  • «İNSERT» tablitsası



6. «Esse» metodı

  • Esse (frants. tilinen insha, bayan) degen ma`nisti bildiredi. Mashqalalı oqıtıwda esse usılın kennen qollanıwg`a boladı. Ol da ju`da` a`piwayı ha`m universal metodlardın` biri bolıp tabıladı. Bunda auditoriyag`a tiykarınan tema boyınsha soraw usınıs etiledi. Og`an jazba tu`rde juwap qaytarılıwı kerek. Sabaq barısında esse usılının ha`r qıylı tu`rlerin o`tkeriwge boladı.

  • Mısalı, lektsiya sabag`ında 5-minutlıq esse, al a`meliy sabaqlarda – 10-minutlıq esselerdi o`tkeriwge boladı. Bizin` ta`jriybemizdegi tiykarg`ı qural so`z ha`m til haqqındag`ı mag`lıwmattan son onın` a`hmiyetin ashıp beriwdi esse usılı ja`rdeminde ko`rsetemiz.



Bunın` ushın talabalarg`a Ezop haqqındag`ı bir apsana keltiriledi:

  • Bunın` ushın talabalarg`a Ezop haqqındag`ı bir apsana keltiriledi:

  • «A`yyemgi Gretsiyada bir bay adamnın` Ezop atlı qulı bolg`an. Ol ju`da` aqıllı ha`m dana adam dep tanılg`an. Bay adam Ezop penen ku`nde gurrinlesip o`tırıwdı, og`an ha`r qıylı sorawlardı beriwdi ju`da` jaqsı ko`rer eken. Bir ku`ni ol Ezopg`a: «Mag`an bazardan du`n`yadag`ı en` jaqsı ha`m shiyrin na`rseni alıp kel»,- dep buyrıq beredi. Ezop bazardan aylanıp tostaqanda til alıp kelgen. Bay adam xayran qalıp sorag`an: «Ne ushın endi du`n`yadag`ı en` jaqsı ha`m shiyrin na`rse bul til eken?». Ezop bug`an bılay dep juwap qaytarg`an… (Bul jerde talabalar esse usılında Ezoptın` juwabın o`zleri da`pterlerine jazadı. Bug`an 2-3 minut beriledi. Son olardın` juwapları oqılıp, ulıwmalastırılıp, doskag`a jazıladı).

  • Mug`allim apsananı dawam etedi: «Ertenine bay adam Ezoptı ja`ne shaqırıp: «Endi mag`an bazardan du`n`yadag`ı en` jaman ha`m ashshı na`rseni alıp kel»,- dep buyrıq beredi. Ezop bazardan aylanıp tostaqanda ja`ne tildi alıp keledi. Bay adam beter xayran qalıp soraydı: «Ne ushın endi du`n`yadag`ı en` jaman ha`m ashshı na`rse bul til eken?».. Ezop bug`an bılay dep juwap qaytaradı…(Bul jerde talabalar esse usılında Ezoptın` ekinshi juwabın o`zleri da`pterlerine jazadı. Bug`an da 2-3 minut beriledi. Son olardın` juwapları oqılıp, ulıwmalastırılıp, doskag`a jazıladı.)

  • Solay etip, tildin` adamlar arasındag`ı qarım-qatnastın` baslı quralı sıpatındag`ı a`hmiyeti esse usılı arqalı ashılıp ko`rsetiledi. Bul metod ja`rdeminde sabaqtın` ha`m oqıtıw ha`m ta`rbiyalıq maqseti iske asırıladı.



7. «Klaster» metodı

  • «KLASTER» (TARMAQLAR) (frants. tilinen tarmaq, gu`jim, degen ma`nisti bildiredi) metodı – talabalardı logikalıq pikirlew, olardın` ulıwma pikir shen`berin ken`eytiriw, mustaqil ra`wishte a`debiyatlardan paydalanıwdı u`yretiwge qaratılg`an.

  • Pikirlerdin` tarmaqlanıwı - bul pedagogikalıq strategiya bolıp, ol talabalardı qandaydur bir temanı teren` u`yreniwine ja`rdem berip, olardı temag`a baylanıslı tu`sinik ha`m anıq pikirdi erkin ha`m ashıq ra`wishte izbe-izlilik menen tıg`ız baylanısqan halda tarmaqlasıwg`a u`yretedi.



Bul metod qandayda bir temanı teren` u`yreniwden aldın oqıwshılardın` pikirlew xızmetin jedellestiriw ha`mde keneyttiriw ushın xızmet etiwi mumkin. Sonday-aq, o`tilgen temanı bekkemlew, jaqsı o`zlestiriw, ulıwmalastırıw ha`mde talabalardın` sol tema boyınsha tu`siniklerin` sızıw formasında su`wretlewge u`yretedi. To`mende biz u`lgi sıpatında bir mısal keltiremiz.

  • Bul metod qandayda bir temanı teren` u`yreniwden aldın oqıwshılardın` pikirlew xızmetin jedellestiriw ha`mde keneyttiriw ushın xızmet etiwi mumkin. Sonday-aq, o`tilgen temanı bekkemlew, jaqsı o`zlestiriw, ulıwmalastırıw ha`mde talabalardın` sol tema boyınsha tu`siniklerin` sızıw formasında su`wretlewge u`yretedi. To`mende biz u`lgi sıpatında bir mısal keltiremiz.



8. İnteraktiv texnologiyalar, treningler

  • Zamanagoy interaktiv usıllar toparına oqıtıwdın` na`tiyjesin asırıwg`a ja`rdem beriwshi texnologiyalar, yag`nıy treningler ha`m kiredi. Olar talabalarda logikalıq, do`retiwshilik, kritikalıq, erkin pikirlewin qa`liplestiriwge, uqıplılıqların rawajlandırıwg`a, basekelesetug`ın jetik qa`niyge bolıwlarına ha`mde qa`niygege kerekli bolg`an ka`siplik pazıyletlerdi ta`rbiyalawg`a ja`rdem beredi.

  • Oqıw protsessin sho`lkemlestiriw ushın usınıs etiletug`ın bul texnologiyalardı (treninglerdi) tap sol ta`rtipte o`tkiziw sha`rt emes, ha`r bir Oqıtıwshı bul treninglerdin` ulıwma formasın alg`an halda o`zlerinin` sabaq texnologiyaların jaratıwları, berilgen treninglerdi tolıq yamasa olardın` ayırım bir basqıshların, elementlerin isletiwleri mu`mkin.

  • Biz oqıtıw protsessinde qollanılıwı mu`mkin bolg`an to`mendegi ayırım bir treninglerge (texnologiyalarg`a) sıpatlama berip, ayırımlarının` o`tkeriw ta`rtibi tuwrısında metodikalıq ko`rsetpeler berip o`temiz.



“İNTERV`Yu” texnologiyası – talabanı soraw beriw, tın`lay alıw, durıs juwap beriw, sorawdı durıs du`ziwdi u`yretiwge qaratılg`an.

  • “İNTERV`Yu” texnologiyası – talabanı soraw beriw, tın`lay alıw, durıs juwap beriw, sorawdı durıs du`ziwdi u`yretiwge qaratılg`an.

  • “İERARXİYa” texnologiyası – apiuayıdan kuramalılıkka, quramalılıqtan a`piwayıg`a o`tiw usılların qollanıw arqalı olardı logikalıq, kritikalıq, do`retiwshilik pikirlewge u`yretiwge qaratılg`an.

  • “BUMERANG” texnologiyası – talabalardı sabaq protsessinde, sabaqtan tıs waqıtlarında tu`rli a`debiyatlar, tekstler menen islew, u`yrenilgen materiallardı yadda saqlap qalıw, so`zlep bere alıw, pikirdi erkin halda bayan ete alıw ha`mde bir sabaq dawamında ba`rshe talabalardı bahalay alıwg`a qaratılg`an.

  • “TALABA” treningi – talabalar menen individual halda islew, Oqıtıwshı ha`m talaba ortasındag`ı tosıqtı joq qılıw, birgelikte islesiw jolların u`yretiwge qaratılg`an.

  • “OQITIWShI ShAXSI” treningi - Oqıtıwshının` innovatsiyalıq xızmetin ashıp beriwshi “Oqıtıwshı shaxsına qoyılatug`ın talaplar” temasındag`ı mustaqil pikirleuge, do`retiwshilik insha jazıw arqalı bayan etiuge qaratılg`an.

  • “MULOQAT” texnologiyası - Oqıtıwshılardı auditoriya dıqqatın o`zine qarata alıw, sabaq protsessinde birgelikte xızmet ko`rsetiwdi, onı sho`lkemlestiriwdi u`yretiwge qaratılg`an.

  • “BASQARIW” texnologiyası - Oqıtıwshılardı auditoriyanı basqarıwdag`ı usıllar ha`mde talabalardı jumıs protsessinde basqarıw usıllar menen tanıstırıwshı ha`m sogan u`yretiwge qaratılg`an.



Juwmaq retinde sonı atap o`tiwimiz za`ru`r, «Kadrlardı tayarlaw milliy dastu`ri» O`zbekistan Respublikasındag`ı ta`lim tiziminde a`melge asırılıp atırg`an reformalar mazmunın o`zinde sa`wlelendirgen a`hmiyetli yuridikalıq hu`jjet bola turıp, keleshek ushın alg`an jollama bolıp esaplanadı.

  • Juwmaq retinde sonı atap o`tiwimiz za`ru`r, «Kadrlardı tayarlaw milliy dastu`ri» O`zbekistan Respublikasındag`ı ta`lim tiziminde a`melge asırılıp atırg`an reformalar mazmunın o`zinde sa`wlelendirgen a`hmiyetli yuridikalıq hu`jjet bola turıp, keleshek ushın alg`an jollama bolıp esaplanadı.

  • «Kadrlardı tayarlaw milliy dastu`ri»nde ayrıqsha atap o`tilgen milliy model` O`zbekistan Respublikasının` milliy-jergilikli o`zgesheliklerin inabatqa alg`an halda ha`mde aldın`g`ı ilim, texnika ha`m texnologiya jetiskenlikleri tiykarında tayarlang`an kadr (qaniyge) – ka`mil insan ha`m jetik qa`niyge kelbetin o`zinde tolıq sa`wlelendiriwshi u`lgi bolıp tabıladı.

  • «Kadrlardı tayarlaw milliy da`stu`ri» ideyalarının` a`meliyatqa engiziliwi O`zbekistan Respublikasının` ja`miyetlik turmısı ushın a`hmiyetli sanalg`an bir qatar jag`daylardın orınlanıwına alıp keledi.

  • O`zbekistan Respublikasının` «Ta`lim haqqında»g`ı Nızamı ha`mde «Kadrlardı tayyarlaw milliy da`stu`ri» ideyaların a`melge asırıw protsessinde Oqıtıwshı kadrlar a`hmiyetli rol`di oynaydı. Ka`mil insan ha`m joqarı mag`lıwmatlı qa`niyge arnawlı sho`lkemlestirilgen pedagogikalıq xızmet protsessinde ta`rbiyalanar eken, bul protsesstegi Oqıtıwshılardın` pedagogikalıq-psixologiyalıq tayyarlıg`ı ayrıqsha a`hmiyetke iye bolıp tabıladı.



Bilim ha`m ko`nlikpelerdi tekseriw.

  • A) Bilimlerdi tekseriw ushın qadag`alaw sorawlar:

  • 1. Oqıtıw metodikası tu`siningi?

  • 2. Metod, metodika ha`m metodologiya mazmunı.

  • 3. Pedagogikalıq texnologiyalar ha`mde oqıtıw metodikasının` uqsas tamanları.

  • 4. Pedagogikalıq texnologiyalar ha`mde oqıtıw metodikasının` parıqlı tamanları.

  • 5. Mektepte oqıtıw metodlarının` tiykarg`ı tu`rleri.

  • 6. Da`stu`riy metodlarının` ta`riypi ha`m formaları.

  • 7. İnteraktiv metodlardın` ta`riypi ha`m formaları.



B) Konlikpelerdi tekseriw boyınsha tapsırmalar:

  • Temalar boyınsha arnawlı a`debiyatlardı konspektlew ha`m analizlew.

  • Ta`lim protsessindegi qollanılatug`ın da`stu`riy ha`m interaktiv metodlardı sıng`a tu`siriw.

  • Tarqatpa materiallardı (lektsiya ha`m a`meliy sabaqlardın` islenbelerdi, krossvordlar, testler, ko`rgizbeli qurallardı) tayyarlaw.

  • Mekteptegi pedagogikalıq protsesstin` mazmunın` teren` u`yreniw.

  • İnternet materiallarınan tiyisli mag`lıwmatlardı u`yreniw ha`m paydalanıw.

  • Gazeta ha`m jurnallardag`ı da`stu`riy ha`m interaktiv metodlar haqqındag`ı dereklerdi izertlew ha`mde annotatsiyalar ha`m retsenziyalar jazıw.



A’debiyatlar

  • Uzbekiston Respublikasi «Ta`lim xakida»gi Konuni, T., 1997 y.

  • «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi», T., 1997 y.

  • İ.A.Karimov «Uzbekiston XXI asrga intilmokda», T., 2001 y.

  • İ.A.Karimov «Yuksak ma`naviyat – engilmas kuch», T., 2008 y.

  • A.A.Radugin «Psixologiya i pedagogika», Moskva, 1999 g.

  • V.P.Bespal`ko «Pedagogika i progressivnıe texnologii obucheniya», Moskva, 1996 g.

  • X.İ.İbragimov, Sh.A.Abdullaeva «Pedagogika» (dasrlik), T., 2007 y.

  • Ya.X.Gafforov «Maxsus fanlarni ukitishda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish usullari» (ma`ruzalar tuplami), T., «Universitet», 2008 y.

  • O.Mallaev «Yangi pedagogik texnologiyalar», T., 2000 y.

  • M.Ochilov «Yangi pedagogik texnologiyalar», Karshi, 2000 y.

  • N.Saidaxmedov «Yangi pedagogik texnologiyalar» (nazariya va amaliyot), T., 2003 y.

  • U.Tolipov, M.Usmonboeva «Pedagogik texnologiya: nazariya va amaliyot»,T.,«Fan»,2005 y

  • M.Xoshimova «Pedagogik texnologiyalar va pedagogik maxorat»(ma`r.ma`tni),T.,2008 y.

  • R.J.İshmuha`medov «İnnovatsion texnologiyalar yordamida ta`lim samaradorligini oshirish yullari», T., 2004 y.

  • V.V. Davıdov «Problemı razvivayushego obucheniya», M., 1986 g.

  • K.Kosnazarov,A.Pazılov,A.Tilegenov «PEDAGOGİKA»,Nokis-2010, «Bilim» baspası.



İnternet saytlar:

  • 1. www.bilimdon.uz,

  • 2. www.tatu.uz,

  • 3. www.ziyonet.uz,

  • 4. www.de.uz

  • 5. www.zadarya.freenet.uz.

  • 6. www.vlados.ru.

  • 7. www.psycholodies.ru

  • 8. www.piter.press.ru

  • 9. www.psyedu.ru

  • 10.www.psy.net.ru

  • 11. www.psylib.org.ua.

  • 12. www.psy.piter.com (Psiportal, Stolitsa setevoy psixologii)

  • SD disklar:



DIQQATLARIN`IZ USHIN RAXMET!

  • DIQQATLARIN`IZ USHIN RAXMET!



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə