P 140217 Birgə Su İdarəetməsi (BSİ) modeli



Yüklə 225,07 Kb.
səhifə5/5
tarix20.09.2017
ölçüsü225,07 Kb.
#783
1   2   3   4   5

3.4 İlkin WEAP tətbiqi

Türyançay hövzəsində WEAP tətbiqinin strukturu mövcud məlumatlardan istifadə etməklə hazırlanmışdır (Şəkil 18-20). Daxil edilən elementlər və modelin məhdudiyyətləri Cədvəl 8-də ümumiləşdirilir. Hövzədə heç bir xüsusi su paylama siyasətinin olmadığını fərz edərək, suyun paylanması/ayrılması coğrafi yerləşməyə ("tez gəl, tez götür" prinsipi əsasında - aşağı axarda suya tələbatdan asılı olmayaraq yuxarı axarda suyun götürülməsi) əsaslanmışdır.


Modelin məhdudiyyətləri ilə bağlı olaraq, model ilkin hesab olunur və hələ ki, yeni məlumatlar təqdim edən nəticələr hazırlamır. Modeldə suvarma kanallarının tutumu ilə bağlı məlumatlar yoxdur. Halbuki bu göstərici suvarma üçün təmin edilən suyun miqdarına təsir edir. Bununla belə, struktur qurulmuşdur və əlavə məlumatlar əldə edildikcə, boşluqlar doldurula bilər.

Cədvəl 7: Türyançay hövzəsində WEAP tətbiqinə əlavə olunmuş elementlər və modelin məhdudiyyətləri.



Kateqoriya

WEAP-a əlavə olunmuş

Məhdudiyyət

Su ehtiyatları

Çaylar

Bütün əsas qollar Şəkil 1-də göstərildiyi kimi

Aşağıdakı axınlar daxil edilir:

  • Tikanlıçay, Bum və Həmzəli çayları üçün əlavə olunmuş şərti modelləşdirilmiş axın,

  • Qaraçay və Dəmiraparançay çayları üçün ölçülmüş axın

Tikanlıçayla qovuşmadan yuxarıda Türyançay çayının yuxarı axını yoxdur



Sulu laylar

Bütün sistemlər Cədvəl 3-də sadalandığı kimi

Bütün sulu lay sistemlərinin heç bir xarakteristikası yoxdur.

Suya tələbat

Suvarma

Bütün suvarma sugötürücü qurğuları Cədvəl 3-də sadalandığı kimi

Türyançay çayı boyunca, Türyançay hövzəsinin orta hissəsində suvarılan sahələrin olmaması mümkündür.

Domestic Water

  • Bütün tələbatlar (≥ 0.1 milyon m3/il)

  • 11 yaşayış məntəqəsi daxil olmaqla, ümumi tələbat - 2.8 milyon m3/il.

  • Səpələnmiş tələbatlar (< 0.1 milyon m3/il) nəzərə alınmır).

  • 41 yaşayış məntəqəsi daxil olmaqla, ümumi tələbat 1.5 milyon m3/il.

Ekoloji axın

Tikanlıda suvarma suyunun götürüldüyü məntəqələrin aşağı axarında Tikanlıçay üçün axın tələbatı

Bum və Həmzəli çaylar üçün axın tələbatı (ölçülmüş axın məlumatları tələb olunur).



Şəkil 17: Türyanchay hövzəsində WEAP-ın ilkin tətbiqinin sxemi – bütün hövzə.



Şəkil 18: Türyançay hövzəsində WEAP-ın ilkin tətbiqinin sxemi – hövzənin qərb tərəfinə köklənməklə. Tikanlıdakı suvarma üçün sugötürmə məntəqələrindən aşağı axarda Tikanlıçayda ekoloji axına (bənövşəyi) diqqət yetirin


Şəkil 19: Türyançay hövzəsində WEAP-ın ilkin tətbiqinin sxemi – hövzənin şərq tərəfinə köklənməklə.



4. Gələcək işlər

Türyançay hövzəsi üçün hazırlanmış WEAP modeli ilkin səviyyədədir. Cədvəl 9 göstərildiyi kimi məlumatlar yoxdur. Xüsusilə:




  • Türyançay hövzəsinin qollarının əksəri üzrə ölçülmüş axın məlumatları (bax Şəkil 1),

  • müəyyən edilmiş suvarılan ərazilərə (bax: Cədvəl 3) su təmin edən sulu lay sistemlərinin (bulaqların) xüsusiyyətləri,

  • Türyançay boyunca, xüsusilə Türyançay hövzəsinin orta hissəsində suvarılan ərazilərin müəyyən edilməsi (Bax: Şəkil 14),

  • Məhsul növləri əsasında suvarmaya tələbatı qiymətləndirmək üçün Cədvəl 3-də müəyyən edilmiş icmaların hər birində suvarılan ərazi (hektarla)

  • suvarma üçün təmin edilən suya məhdudiyyət kimi, suvarma kanalının tutumu

Cədvəl 8: WEAP tətbiqini tamamlamaq üçün Türyançay hövzəsi üzrə çatışmayan məlumatlar.



Hidrologiyanın simulyasiyası (Qar əriməsi ilə Torpağın nəmliyi metodunun istifadəsi)

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Bulud örtüyü

Tələb olunur

Mümkün olduqda suayrıcıda oroqrafik təsirləri nəzərə almaq üçün müxtəlif yerlərdə və hündürlüklərdə

Torpaqdan istifadə

Tələb olunur

3-cü Cədvəldə qeyd edilən suvarılan sahələr daxil olmaqla

Məhsuldarlıq əmsalı

Tələb olunur

Əgər olmasa, ədəbiyyatda olan səciyyəvi göstəriciləri istifadə edə bilərik

Yeraltı suların xüsusiyyətəri (Spesifik debit, dərinlik)

Könüllü

Çox zaman kalibrasiya zamanı bu parametrləri uyğunlaşdırırıq




Yeraltı suların təsviri üçün ilkin məlumatlar

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Saxlama potensialı

Tələb olunur

Sulu lay sisteminin tutumu

Yeraltı suların qidalanması

Tələb olunur

Əgər yerüstü sularla yeraltı sular arasındakı qarşılıqlı əlaqəni simulyasiya etməsək, nəzərə alınmaya bilər. Bu halda, fərziyyə əsas götürülməli və təqribi qidalanma göstəricisi daxil edilməlidir.

Maksimum sugötürmə (istismar ehtiyatı)

Könüllü

Sulu laydan götürülə bilən maksimum (məlum və ya fərz ediləN)




Anbarın təsviri üçün ilkin məlumatlar

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Saxlama potensialı

Tələb olunur




Həcm-yüksəklik əyrisi

Tələb olunur (əgər hidroenergetikanı simulyasiya etmək istəyiriksə)




Anbardan buxarlanma

Könüllü

Olmasa, hesablana bilər

Yeraltı sulara gedən itkilər

Könüllü




Anbarın istismar qaydaları (məs. daşqına nəzarət, buraxılış, bufer zona)

Könüllü




Qeyr-fəal /ölü zona

Tələb olunur






Bənd daxilində su elektrik stansiyasının təsviri

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Turbinin gücü

Tələb olunur




Aşağı byefin səviyyəsi

Tələb olunur

Bənddən aşağıda çayda suyun yüksəkliyi

Stansiya əmsalı

Tələb olunur

Stansiyanın faktiki olaraq işlədiyi (əməliyyat, nasazlıq, texniki xidmət və s. -lə bağlı) vaxt faizlə

Elektrik enerjisi yaratma səmərəliliyi

Tələb olunur

Qravitasiya enerjisinin elektrik enerjisinə çevrilməsinin səmərəliliyi

Elektrik enerjisi istehsalına qoyulan hədəf

Könüllü







Çay axını üzərində su elektrik stansiyasının təsviri

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Turbinin gücü

Tələb olunur




Sabit su səviyyəsi

Tələb olunur

Hidroenerji istehsalı üçün hesablanmış su təzyiqinin hündürlüyü

Stansiya əmsalı

Tələb olunur

Stansiyanın faktiki olaraq işlədiyi (əməliyyat, nasazlıq, texniki xidmət və s. -lə bağlı) vaxt faizlə

Elektrik enerjisi yaratma səmərəliliyi

Tələb olunur

Qravitasiya enerjisinin elektrik enerjisinə çevrilməsinin səmərəliliyi

Elektrik enerjisi istehsalına qoyulan hədəf

Könüllü







Kanal/tunel/boru kəmərinin təsviri

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Axın qabiliyyəti

Tələb olunur







Suya olan tələbatlar

Məlumatlar

Tələb olunur/Könüllü?

Qeydlər

Sənaye/mədən

Könüllü



Əlavə məlumatlar əldə edildikcə, Türyançay hövzəsi üzrə WEAP tətbiqini iş yerində yerli ekspertlərlə təlim çərçivəsində tamamlamaq tövsiyə edilir.




1 Stefan Siebert, Verena Henrich, Karen Frenken və Jacob Burke (2013). Suvarılan ərazilərin qlobal xəritəsinin 5-ci versiyası. Rheinische Friedrich-Wilhelms-University, Bonn, Almaniya / BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı, Roma, Italiya

2 AR Dövlət Statistika Komitəsi, http://www.stat.gov.az

3 Məişətdə adambaşına suya tələbat (EECCA CSI 9) –Qiymətləndirmə May 2007

4 Abbasov, R.K., Smakhtin, V.U. (2009) Kür çayı hövzəsində dağ çaylarında sugötürmənin idarə edilməsində ekoloji normaların tətbiq edilməsi, Hidroloji Tədqiqatlar jurnalı, 54:6, 1068-1078


Yüklə 225,07 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə