Tan›sal ve Giriflimsel Radyoloji (2003) 9:97-99
P E D ‹ A T R ‹ K R A D Y O L O J ‹
T a n › s a l v e G i r i fl i m s e l R a d y o l o j i
q
97
O L G U B ‹ L D ‹ R ‹ S ‹
K
ompleks kompozit odontoma (KKO), nadir görülen benign
odontojenik tümörlerdendir. Genellikle çenede radyolojik ince-
leme s›ras›nda tesadüfen saptan›rlar (1,2). Hastalar çenede ağr›
ve şişlik yak›nmalar›yla da gelebilirler (2). Direkt radyografide, perife-
rinde radyolüsen bir bölge, santralinde radyodens amorf kitlenin izlen-
diği iyi s›n›rl› lezyon olarak karş›m›za ç›karlar (1,3,4). Kompleks kom-
pozit odontoma, yap›s›nda tüm dental dokular›n izlendiği, enükleas-
yondan sonra nüks etmeyen bir malformasyondur (1,3,5). En s›k 10-19
yaş grubu aras›nda, kal›c› dişlerin gelişmeye başlad›ğ› ve geliştiği dö-
nemde ortaya ç›kmaktad›r (2). Primer dişlerin geliştiği dönemde nadi-
ren görülmektedir (5). Yaşla birlikte lezyon hacminde art›ş olduğu bil-
dirilmiştir (4). Bu yaz›da, KKO’lu olgunun klinik, direkt radyografi,
bilgisayarl› tomografi (BT) ve histopatolojik bulgular› sunulmaktad›r.
Olgu bildirisi
Alt› yaş›nda erkek hasta, çenesinin sol taraf›nda giderek artan şişlik
ve ağr› yak›nmas› nedeniyle radyolojik değerlendirme için bölümümü-
ze gönderildi. Fiziksel muayenede angulus mandibula lokalizasyonun-
da şişlik ve hassasiyet mevcuttu. Direkt radyografide, solda, angulus
mandibula, korpus mandibula posterioru ve ramus mandibula lokali-
zasyonunda subkondiler bölgeye uzanan, kortekste incelme ve ekspan-
siyona neden olan kitle lezyonu izlendi. Lezyonun periferinde geniş
radyolüsen alan, santralinde ise amorf, non-homojen, kalsifiye oluşum
mevcuttu. Ayr›ca lezyon içerisinde, posteroinferior kesiminde yerleş-
miş, ç›kmam›ş 2. molar diş izlenmekteydi (Resim 1). Yap›lan BT ince-
lemesinde, lezyonun diffüz ekspansiyona yol açt›ğ›, korteks bütünlüğü-
nün posteromedialde bozulduğu görüldü (Resim 2 A,B). Lezyon boyut-
lar› 4,5x4x3 (kranyokaudal xön-arkaxtransvers) cm ve lezyon içerisin-
deki amorf kalsifiye alan›n boyutlar› yaklaş›k 4x3x2 kranyokaudal
xön-arkaxtransvers) cm olarak ölçüldü. Üç boyutlu görüntülerle, lez-
yon farkl› aç›lardan değerlendirildi (Resim 3). Lezyonun total eksizyo-
nundan sonra yap›lan histopatolojik incelemede dentin, sement ve os-
teosement tipinde kalsifiye alanlar ile enamelden arta kalan boşluklar-
dan oluştuğu saptanarak kompleks kompozit odontoma tan›s› konuldu
(Resim 4). Olgumuzun genel fiziksel muayenesi ve laboratuar testleri
normal s›n›rlar içerisindeydi.
Kompleks kompozit odontoma: düz radyografi
ve BT bulgular›
Hasan Yerli, Öznur Leman Konufl, Mehmet Araç, Derya Çiçek
H. Yerli (
E
), Ö. L. Konufl, M. Araç, D. Çiçek
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Radyoloji Ana Bilim Dal›,
Ankara
Gelifli: 24.12.2001 / Kabulü: 18.10.2002
98
q
M a r t 2 0 0 3
Tart›flma
Odontomalar alan›nda mineralize
dental dokular›n izlendiği benign ha-
martomlard›r. Klinik ve histolojik tip-
lerine göre WHO taraf›ndan üç tip
odontoma tan›mlanm›şt›r (6):
1. Kompound odontoma, diş benze-
ri yap›lar›n üretildiği fakat morfolojik
olarak normal dişin saptanamad›ğ› or-
ganize dental dokudan oluşur.
2. Kompleks odontoma (ya da
kompleks kompozit odontoma), diş
benzeri yap›lar›n bulunmad›ğ› disor-
ganize dental doku kitlesidir.
3. Ameloblastik fibroodontoma:
Bunun kompleks odontoman›n imma-
tür prekürsöru olduğu san›lmaktad›r.
Ameloblastik fibromaya benzer dental
papilla benzeri dokular ve dental doku
içerir.
Radyolojik özelliklerine göre iki tip
odontoma tan›mlanabilir. Kompound
tip, radyolüsen alan içerisinde multipl,
diş benzeri radyoopasiteler içerir.
Kompleks tip ise radyolüsen aral›k
içerisinde non-spesifik, amorf kitle ya
da kitleler şeklindedir. Her iki formun
özelliklerini gösteren olgular, mikst
odontoma başl›ğ› alt›nda toplanm›şt›r
(3).
Kompound odontoma, Bat› popü-
lasyonunda, odontomalar›n yaklaş›k
üçte ikisini oluştururken, kompleks
odontoma yaklaş›k üçte birini oluştu-
rur (3). Ameloblastik fibroodontoma
ise çok nadir görülür (7). Baz› pato-
loglar, kompleks ve kompound tipteki
tüm odontomalar›n normal odontoge-
nez ve diş ç›kmas› dönemi boyunca
geliştiğine inan›rlar (8-10). Lezyonun
etyolojisi bilinmemektedir. Travma,
enfeksiyon ve genetik kontrol meka-
nizmalar›nda bozulma, ileri sürülen
teorilerdir (11). Kompleks odontoma,
yayg›n olarak ikinci ve üçüncü dekat-
larda görülür. Çin popülasyonunda
yap›lan bir araşt›rmada, kompleks
odontoman›n ortalama görülme yaş›
24.6 olarak bulunmuştur. Bu çal›şma-
da periapikal radyografilerde, lezyo-
nun kaplad›ğ› ortalama alan 1.36 cm
2
olarak hesaplanm›ş ve bu alan›n yaşla
birlikte art›ş gösterdiği saptanm›şt›r
(4). Bat› popülasyonunda yap›lan bir
araşt›rmada ise lezyonun pik yapt›ğ›
yaş grubunun 11 ile 15 yaş aras› oldu-
ğu saptanm›şt›r. Bu çal›şmada cinsi-
yete göre dağ›l›mda anlaml› farkl›l›k
saptanmam›şt›r (3).
KKO’lar nadiren subkondiler bölge-
de ve maksiller sinüslerde bulunabilir-
ler (1,7,11). Ancak en s›k görüldüğü
lokalizasyonlar, anterior maksilla ile
mandibular molar ve premolar alan-
lard›r (2-4). Olgular çoğunlukla insi-
dental olarak saptan›rlar. Bazen yüzde
ağr› ve şişlik yak›nmas›yla başvurur-
lar ve genellikle ekspansiyon görül-
mez. Primer dişleri nadiren tutarlar.
Olgumuzda ilginç olarak, lezyon pri-
mer dişlerin geliştiği dönemde görül-
müş olup boyutu, literatür bilgilerine
ve kendi yaş grubuna göre oldukça
büyüktü. Odontomalar, diş ç›kmas›n›
önlerler. Olgular›n %47.6’s› ile %51’i
aras›nda ç›kmam›ş diş saptan›r (2,3).
Olgumuzda 2. molar dişin ç›kmad›ğ›,
lezyonun posteroinferior kesiminde
yer ald›ğ› izlendi.
Odontomalar›n sürekli büyüme ola-
s›l›klar› vard›r. Bu nedenle semptom-
lar başlamadan önce erken evrede sap-
tanmalar› önemlidir. Odontomalar›n
iki tipini birbirinden ay›rmak klinik
aç›dan önemli değildir. Gorlin ve ar-
kadaşlar›n›n yorumuna göre, bir tipten
diğerine geçiş yayg›n görülür. Rad-
yografik olarak görülen periferik rad-
yolüsen alan, histolojik incelemede
fibröz kapsüle karş›l›k gelir (5).
Kompleks odontoma, periferinde rad-
yolüsen alan, santralinde soliter dens
radyoopasite görülmesiyle semento-
ma gibi matür fibro-osseöz lezyonlar-
la kar›şabilir (5). Ancak kompleks
odontomada izlenen radyoopasite ma-
Resim 1. Lateral radyografide, lezyonun
periferinde genifl radyolüsen alan,
santralinde ise amorf, non-homojen
kalsifiye alan izleniyor. Ayr›ca lezyon
içerisinde, posteroinferior kesiminde
yerleflmifl, ç›kmam›fl 2. molar difl
görülüyor (ok).
Resim 2. A. BT kesitinde, lezyonun diffüz ekspansiyona yol açt›¤›, korteks bütünlü¤ünün posteromedialde
bozuldu¤u görülüyor (ok) . B. Lezyonun alt düzeyinden geçen kesitte lezyonun posteroinferior kesiminde
yerleflmifl, ç›kmam›fl ikinci molar difl görülüyor.
T a n › s a l v e G i r i fl i m s e l R a d y o l o j i
q
99
Kaynaklar
1. Shatz A, Calderon S. Complex odontoma
in the maxillary sinüs. An unusual presen-
tation. Ann Dent 1987; 46:38-40.
2. Kaugars GE, Miller ME, Abbey LM.
Odontomas. Oral Surg Oral Med Oral Pat-
hol 1989; 67:172-176.
3. Katz RW. An analysis of compound and
complex odontomas. ASDC J Dent Child
1989; 56:445-449.
4. MacDonald-Jankowski DS. Odontoma in a
Chinese population. Dentomaxillofac Ra-
diol 1996; 25:186-192.
5. Piatelli A, Perfetti G, CarraroA. Complex
odontoma as a periapical and interradicular
radioopacity in a primary molar. J Endod
1996; 22:561-563.
6. Pindborg JJ, Kramer IRH, Torloni H. His-
tological typing of odontogenic tumors.
Jaw cysts and allied lesions. In: Internati-
onal Histological Classification of Tumors.
World Health Organization, Geneva
1971:29-30.
7. Clausen FP. In: Pathology of the Dental
Hard Tissues. Copenhagen: J. J. Pindborg,
1970; 396.
8. Shafer WG, Hine MK, Levy BM. A text
book of oral pathology. 4th ed. Philadelp-
hia: W.B.Saunders Co., 1983: 308-311.
9. Baden E. Odontogenic tumors. Pathol An-
nu 1971; 6:475-568.
10. Gardner DG. The concept of hamartomas:
its relevance to the pathogenesis of odonto-
genic lesions. Oral Surg 1978; 45:884-886.
11. Hitchin AD. The etiology of the calcified
composite odontomas. British Dental Jour-
nal 1971; 94:107-110.
12. Gorlin RJ, Chaudhry AP, Pindborg JJ.
Odontogenic tumors: classification, histo-
pathology and clinical behavior in man and
domesticated animals. Cancer 1961; 14:73-
101.
13. Frame JW, Surgical excision of a large
complex composite odontome of the man-
dible. Brit J Oral Maxillofac Surg 1986;
24:47-51.
CASE REPORT: COMPLEX COMPOSITE ODONTOMA: PLAIN RADIOGRAPHY AND
COMPUTED TOMOGRAPHY FINDINGS
Complex composite odontoma is a rare benign odontogenic hamartoma seen in as-
sociation with a primary tooth. Although it is seen most frequently between 10-19
years of age, here we present a lesion of unusual size in the mandible of a 6-year-
old boy and report its clinical, radiographic, CT and histologic findings. Also, we dis-
cuss the value of three dimensional images.
Key words:
q
mandible
q
odontoma
q
radiography; tomography, X-ray computed
TURK J DIAGN INTERVENT RADIOL 2003; 9:97-99
Resim 3. 3B görüntü mandibula yerleflimli lezyonu bütünüyle de¤erlendirmemize
olanak sa¤l›yor.
Resim 4. Histopatolojik kesitlerde dentin, sement ve osteosement tipinde kalsifiye
alanlar ile enamelden artakalan boflluklar izleniyor (x40, HE). Pembe boyal› olarak
izlenen alanlar dentine karfl›l›k gelmektedir.
tür sementomadaki gibi homojen de-
ğildir. Enamel, dentin, sementum ve
pulpa dokusu içermelerinden dolay›
heterojendirler (5). Ayr›ca kompleks
odontoma büyümeye eğilimlidir. Se-
mentoma genellikle otuz ve daha ileri
yaşlarda izlenirken kompleks odonto-
ma daha genç yaşta izlenir. Eğer
kompleks odontoma periapikal bölge-
de lokalizeyse ve küçükse, idyopatik
periapikal osteosklerozisten ay›rmak
güç olabilir. Bu iki tip lezyonu ayr›m-
da kullan›lan kriterler şunlard›r:
Odontomadaki periferal radyolüsen
alan ve santralinde homojen olmayan
radyoopasite (13).
Kompleks odontomal› olgular yay-
g›n olarak 11-15 yaşlar› aras›nda ope-
re olurlar. Rekürrensi önlemek için
cerrahi tedavi yeterlidir. Kistik deje-
nerasyon gelişme olas›l›ğ›n› önlemek
için lezyon etraf›ndaki yumuşak do-
kunun eksizyonu önerilir (2). Cerrahi
tedavi, ayr›ca, lezyonun içerebileceği
neoplastik elementlerin varl›ğ›n› d›ş-
lamak ve çenede gelişebilecek fraktür
riskini önlemek için de gereklidir
(3,13).