n atijasid a o ch ilib qolgan 4 m ln .gek tar tu zli sahro kuchli
deflyatsiya o ‘ch og‘iga aylanib qoldi. U yerdan shamol ta ’sirida
yiliga 72 mln.tonnagacha tuzli chang atmosferaga k o ‘tarilib, 500
km radiusida tevarak-atrofidagi yerlarga tarqalib o g ‘ir ekologik
m uam m olam i tug'dirmoqda.
T u p r o q la r n in g e k o lo g ik h o la tin i o g 'ir la s h tir u v c h i
ja r a y o n la rd a n yana biri s h o ‘rlan ish d ir.
Sho‘rlanish
deb
tu p roq n in g o 'sim lik la r o ‘sad igan yu qori q atla m larid a
(2
metrgacha) ekinlar va boshqa organizmlarga zararli b o ig a n oson
eruvchan tuzlam i m e’yoridan ortiqcha to ‘planishiga aytiladi.
Tuproq sho'rlanishining asosiy tabiiy sabablari issiq, quruq iqlim,
y o g ‘in -s o c h in
m iq d o rin in g
b u g ia n is h d a n
k a m lig i,
minerallashgan (sho'r) sizot (grunt) suvlarni yer yuzasiga yaqin(<
3m) joylashganligi va oqibchiqib ketishi qiyinligi kabilardir. Ba’zi
hollarda shamol orqali tuzlaming uchirib kelinishi va tuproq hosil
qiluvchi jinslar tarkibini oson eruvchan tuzlarga boyligi kabilar
ham sabab b o iis h i mumkin.
Tuproqni sho'rlantiruvchi tuzlar tarkibini k o ‘pincha natriy,
kalsiy, magniy elementlarining sulfatli, xlorli, karbonatli tuzlari
ta sh k il eta d i. K o ‘pchilik ek in larga n atriy x lo rid , natriy
bikarbonat, natriy karbonat, magniy xlorid, kalsiy xlorid tuzlari
kuchli zaharli ta ’sir ko'rsatadilar. Sho'rlantiruvchi tuzlarning
tarkibi va m iqdoriga qarab tuproq sh o'rlanish in ing turi va
darajasi belgilanadi. Sho'rlanish tufayli tuproqning bir qator
xususiyatlari yom onlashadi, jumladan, ekinlarning hosildorligi
Dostları ilə paylaş: |
