P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

barpo etish 
yoki 
sintez 
va 
parchalanish 
yo k i 
destruksiya 
uzluksiz d av o m e tib tu ra d i. 
M illio n lab y illar davom ida bu ikki o 'z a ro q a ra m a -q a rsh i 
jarayonlar muvozanatlashgan tarzda yuz berib kelmoqda. Bu 
jarayonlarni vujudga keltiruvchi kuch quyosh nuri energiyasidir. 
Yerga yetib keladigan quyosh energiyasining 99 foizi tabiatda 
kechadigan turli fizik-kimyoviy jarayonlarga sarf bo'ladi, qolgan

---

bor-yo‘g ‘i bir foizigina o'sim liklar tom onidan o'zlashtiriladi. 
0 ‘sim liklarda amalga oshadigan fotosintez jarayonida quyosh 
energiyasi faqat sarflanib qolm asdan, balki to'planadi, qayta 
taqsim lanadi va uzoq vaqtlargacha zaxiraga aylanishi mumkin. 
T o 'p la n g a n energiya yerdagi h a y o t va ta b ia td a g i bo sh q a 
ja ra y o n la r uchun asosiy om il b o 'lib xizm at qiladi. Y ashil 
o ‘sim liklarning b a rg larid a jo y la sh g a n x lorofil d o n a c h ala ri 
quyosh energiyasi ta ’sirida fotosintez jarayonini amalga oshirib, 
k a rb o n a t angidridi, suv va boshqa noo rgan ik m odd alardan 
organik m oddalarni sintez qiladilar. Bu jarayonlarda m a ’lum 
m iqdordagi energiyani ham jam laydilar. Bu jarayonni oddiyroq 
tarzda quyidagicha ifodalash mumkin:
hn6 C 0 J+ 6 H 2o ------------------ > c 6H 12o 6 6 0 , 
—
Fotosintez jarayo ni faqat yashil o ‘sim liklarga xos hodisa 
bo'lib, yerdagi m avjud organik m oddalar ham da kislorodning 
m anbai, hayotning asosini tashkil etadi. Shuning uchun ham
f o to s in te z b io s fe ra d a g i eng m u h im j a r a y o n la r d a n biri 
hisoblanadi. O 'sim liklarning umumsayyoraviy funksiyalaridan 
biri ham m ana shu jarayon bilan belgilanadi.
Biosferada m oddalarning aylanm a h arakati ayrim kimyoviy 
m odda va elementlarning aylanma harakatlaridan tashkil topadi.
T abiatda asosan quyosh energiyasi t a ’sirida