Pamja e nje sistemi llogarites Detyrat e so

Pamja e nje sistemi llogarites

Detyrat e SO

• Menaxhimi i pajisjeve Hardware

• Krijon nje nderfaqe te thjeshte grafike per perdoruesin

• Jep nje nderfaqe te thjeshte file-oriented

• Eshte nje perkthyes dhe interpretues i instruksioneve ne gjuhen makine

• Fsheh kompleksitetin hardware

• I pavarur nga abjenti ku punon(rrit abstraksionin)

• Ofron nje grup sherbimesh qe mund te kapen me ane te instruksioneve speciale nga programet (thirrjet sistem)

Si mund te shikohet nje S Operativ

• Sistemi operativ si nje extended machine(virtual machine qe jane me te lehta per tu programuar se ato hardware)

• Sistemi operativ si nje Resourse Manager(Menaxhim ne kohe-multiplexing time-printer,CPU[1 ne nje cast t] dhe ne hapsire RAM, HDD[shume ne nje cast t]-me eficente)

• Te dy keto funksione jane te palidhura me njeri tjetrin

Historia e SO

• Gjenerata I (45-55)-tubat me vakum

• Gjenerata II (55-65)-transistori

• Gjenerata III (65-80)-multiprogramimi

• Gjenerata IV (80-95)-PC

• Gjenerata V (95-06)-Sist. Multiprocesore me baza te dhenash te shperndare

Tipet e sistemit

• SO Mainframe(mijra disqe(I/O) dhe mijra GB data) a)Sherbimi Batch,b)Proceset e transaksionit,c)timesharing---OS/390

• SO Server(shume usera ndajne burime te perbashketa---Print service, File service,Web service)---Unix,Windows2000/2003

• SO Multiprocesor(shume CPU->1sistem---Parallel computer,multiprocesor ose multikompjuter(varen nga menyra e lidhjes ose e sharimit))

• SO Personal Computer(Nderfaqe->1user)

• SO Real Time(t ka parameter---sistemet e kontrollit ne proceset industriale[Hard Real Time system dhe Soft Real Time system] VxWorks and QNX)

• SO Embedded ---PDA(Personal Digital Assistant)PalmOS—funksione te thjeshta]

• SO SmartCard-credit card ne nje chip CPU---Java oriented---ROM ne smartcard ka nje interpreter JVM--applet

Procesoret

• PC,SP dhe PSW

• Trap instruction

Memorja

Problemet ne RAM

• Nese ka dy ose me shume programe ne RAM ne te njejten kohe kemi:

• Si te mbrojme programet nga njeri tjetri dhe kernelin nga to

• Si te behet zhvendosja

• Dy aspektet qe rrisin performancen e memorjes jane:

• Cache dhe nr i vogel i rregjistrave MMU

I/O

• Perbehet nga dy pjese: Chipi dhe Pajisja

• Pergjithsisht konrolleri do ti pershtatet pajisjes, psh IDE controller ne IDE disk — Integrated Drive Electronics

• Software qe komunikon me nje kontroller mer dhe jep komanda me te quhet device drivers dhe eshte I ndryshem per cdo chip

3 menyrat e vendosjes se driverave ne kernel

• Rilidhja e kernelit me driverin e ri dhe te ributohet sistemi---UNIX

• Futet nje entry ne fila sistem qe I tregon sistemit se nevojitet nje driver dhe me pas ributon sistemin---Windows

• Pranohet nje driver gjate punes se SO dhe instalohet “on the fly” pa nevojen e ributimit---USB

Device register

• Cdo kontroller ka nje nr te vogel regjistrash

• Ato mund te jene ose jo te futura(mapped) ne adresat e SO

• Komunikimi I/O mund te behet ne tre menyra

• Bussy Waiting---pooling ku nje thirrje sistem kalon ne nje thirrje procedure ne driverin perkates

• Controlleri con nje Interrupt te SO

• DMA (Byte e transferimit,&e fillimit,Drejtimi)

BUSET

• Nga shpejtesia e transmetimit buset ndahen:

• Cache,local,memory,PCI,SCSI,ISA,IDE,USB

• 100MHz,66Mhz-528MB/sek-8B/1s,8.33-16.67MB/sek-2B/1s, 160MB/sek, 1.5MB/sek-kontroll qendror ku 1 root device pyet te gjitha I/O nese ka ose jo trafik cdo 1ms.

• IEEE1394-FireWire-50MB/sek

• BIOS-software ne nivel te ulet I/O---konfigurimi

Proceset

• Procesi eshte aktiv, programi eshte pasiv

• Procesi(address space-core image dhe proces table)

• Proceset komunikojne lokalisht ose remote—SO gjeneron nje sinjal alarm

• UID dhe GID

• Situata ku dy ose me shume procese bllokohen quhet deadlock

• Interferenca midis hapsirave te ndryshme ruhet me ane te disa mekanizmave HW kontrolli

Filat

• Dallimet mes filave dhe proceseve jane:

• 1.Proceset kane thellesi te vogel,2.Proceset kan jete te shkurter(disa minuta),3.Pronesia eshte e limituar

• Filat-root direktory, proceset-working direktory[ndryshohet nga thirrjet sistem],(/Unix dhe \Windows)

• Ne fila nese aksesi eshte i lejuar SO kthen nje file desktiptor(integer)

• Mount dhe filat special-ben qe pajisjet I/O te duken si fila(block special file-HD- dhe character special file-Printer-) Pipe

Siguria, Shell

• Owner,Anetaret,Cdo user

• Rwx*3bit =9bit

• Shell eshte nderfaqja e pare midis userit dhe SO

• Cat file1file2file3Isort>/dev/lp

• Obsolete

Thirrjet sistem

• Thirrjet sistem jane nje nderfaqe midis SO dhe programeve user

• Thirrja procedure ndodhet ne user-mode kurse Thirrja sistem ne kernel mode

• Kur thirrja sistem deshton(parameter invalid, disk error->gjenerohet nje numer gabimi(errno)

• Thirrjet sistem kontrollohen nga programet user

• Thirrje sistem->1 ose disa thirrje procedure

• POSIX ka 100 thirrje procedure

• 4 grupe thirrjesh sistem

Disa thirrje sistem per menaxhim procesesh

Disa thirrje sistem per menaxhim filash

Disa thirrje sistem per menaxhim direktorish

Thirrje sistem te ndryshme

4 Thirrjet sistem

• Fork(prind dhe femi ndajne te njejten memorje,ambjent data,fila),waitpid(-1,statloc),execve(fd,argp,envp), cp file1,file2

• Open me kod O_RDONLY,O_WRONLY,O_RDWR, O_CREAT,ISEEK(fd,f_position,offset relativ)

• Mkdir,rmdir,link,mount(block special file,place in the tree,te drejtat ne filen e montuar)-montimi ne te njejten kohe

• Chmode(fd,0644),chdir,deadline,kill

Thirrjet sistem

• Nje ekzekutim I nje komande ne shell:

• while (TRUE) { /* perseritet pambarim */

• type_prompt( ); /* shfaq prompt */

• read_command (command, parameters) /* fut komandat nga terminali */

• if (fork() != 0) { /* lind nje proces femi */

• /* Parent code */

• waitpid( -1, &status, 0); /* pret qe procesi femi te mbaroje */

• } else {

• /* Child code */

• execve (command, parameters, 0); /* ekzektuton komanden */

• }

• }

Thirrjet sistem

• link(‘/usr/jim/memo”,”/usr/ast/note”); ne kete menyre fila memo ne direktorine Jim eshte perfshire brenda direktorise ast me emrin note

Dallimet midis win dhe unix

• Unix dhe Win ndryshojne ne modelin e programimit, programet ne Unix->thirrjet sistem kryejne sherbime te caktuara, programet ne Win jane even driven, dmth priten disa ngjarje, thirret nje procedure

• Thirrje procedure->Thirrje sist. ~1-1.

• Thirrje procedure->Thirrje sist. E palidhur

• Win32 ka shume thirrje(mija)≠nga POSIX

• Windows e ka te veshtire te dalloj nje thirrje sistem nga nje thirrje librari

• XWindows-user space,1thirrje sistem

• Windows nuk ka hierarki procesesh

• Nderfaqja win32 nuk ka link file, mounted file system,security(win2000/2003),unix nuk ka thirrje ne lidhje me GUI

• Win32 s`ka nje nderfaqe totalisht te qendrueshme dhe uniforme(win3.x)

• Procesi ne unix(X Window) kan nje dritare ku fillon se ekzekutuari, kurse ne windows ai nuk ka por mund ta krijoje nje ose me shume

• Ekzekutimi I nje procesi ne unix kalon ne dy stade(ne menyre qe child te manipuloje fd para execve, kurse ne wind CreateProcess-> krijon dhe ngarkon programin ne procesin e ri

• Ne windows hapsira e adresave prind-femi eshte e ndryshme qe ne fillim,kurse ne Unix adresa e pare e kopje e prindit,por ka dy hapsira te dallushme, ku memorja e shkruajtur e pa sharuar

Te perbashketat midis Unix dhe Windows

• Te dy sistemet mund te kene shume dritare te hapura ne te njejten kohe, ku secila ekzekuton disa procese

• Ne te dy sistemet pasi krijohet nje proces prinderit dhe femija fillimisht kane hapsirat e adresave te tyre

Thirrjet sistem

• Disa thirrje Win32 API

Konceptet e deadlock

• (a) Nje rrezik deadlock. (b) nje deadlock.

Struktura e SO(1)

Struktura e SO(2)

• Konstrukti THE

• Layer 0-procesorin dhe komutimin e proceseve (basic multiprogramimming I CPU-se)

• Layer 1-Menaxhimi I memorjes,512K fjale drum per te ruajtur pjese te proceseve qe nuk mund ne RAM

• Layer 2-Perdor komunikimin midis cdo procesi dhe (op-console)

• Layer 3-Menaxhim I/O dhe buferimit te stream inf ne dhe nga ato

• Layer 4-user program

• Layer 5-operatori

• MULTICS-seri rrethesh qendror te brendshem dhe te jashtems

Makinat virtuale

• Sistemi quhet VM/370s bazohet ne sistemin timesharing:a)multiprogramim dhe b)nje extended machine me nje nderfaqe me te mire se ajo HW-are

• CMS-perdorim timesharing nderaktiv

• Arsyet e perdorimit

• Dy variantet e projektimit te makines virtuale

• JVM(Java Virtual Machine-lundron ne inernet

Modeli klient /server

• Exokernel,dallimet

• Modeli Client/Server-mechanisem and policy

Njesite Metrike