Paradoks nediR

PARADOKS NEDiR

 

Binlerce yillik geçmisi olan paradokslar, insanlarin kafasini devamli mesgul etmistir. Aslinda dogru gibi görülen bir önerme veya fikir, tamamen yanlis olarak çikar karsimiza. Tam tersi de mümkündür; yillarca yanlis zannettigimiz olaylarin, fikirlerin, hesaplamalarin, dogru oldugunu görmek, bizi saskinliga ve hayrete düsürür. ileride bolca misal verecegimiz paradokslarin, yapilmis birkaç tanimini aktaralim:

'Çok mantiksiz görünen, aslinda çok mantikli bir degis'

'iki dogrunun veya yanlisin çeliskisi'

'Soyut muhakemenin sona erdigi tezat'

'Kagit-kalem veya mantik ilüzyonu' (Galiba en güzel tanim bu!)

Paradokslar ilginçtir, eglencelidir, ögreticidir, sasirticidir, zihni açar... 
Tarihte bilinen ilk paradoks örneklerini Epimenides vermistir. Giritli olan Epimenides:

-'Bütün giritliler yalancidir!' diyerek bizi çeliskiye götürür. söyle ki :

Eger gerçekten giritliler yalanci ise kendisi de giritli olduguna göre o da yalancidir. Yani söyledikleri yalandir(mesela yukaridaki cümlesi). Bu cümle yalan olduguna göre dogrusu su olmali:

-'Bütün giritliler dogrucudur, dogru söyler.' 

O halde söyledigi dogrudur. Yani 'bütün giritliler yalancidir......'

Örnekler:

'Bu cümleyi okumayin!'

Yukaridaki cümleyi okudugunuza göre paradoksa ugramis oldunuz.

 

' Tek kelime dahi türkçe bilmiyorum!'

 

- Beni duyabiliyor musun? 

- Hayir. Sesin gelmiyor (!)

 

- Niçin her soruma soru ile cevap veriyorsun? 

- Niçin vermeyeyim ki !?

 

Memleketimizde bazi yer adlari, kendisi ile çelisir:

Bakirköy: Adi "köy" olmasina ragmen ilçedir. Hem de yaklasik 50 vilayetten bile büyük bir ilçe.
Viransehir: "sehir" degil, s.urfa'nin bir ilçesidir. 
Kusadasi: "Ada" degildir.
Denizli: Denizli'de deniz yoktur.
Elmadag, Kadifekale, Akdeniz, Gümüshane...vs.

 

-"Söyledigin hersey dogru mu?"

-"Hayir!"

Bu adam güvenilir biri midir? Önce fikir yürütelim:

"Hayir" dedigine göre arada bir yanlis(yalan) söylüyor demektir. Arada bir yanlis konusuyorsa "hayir" dedigi de yanlis veya yalan olabilir. O zaman "hayir", "evet" olur. Bu sefer de "evet" diyorsa, her söyledigi dogru oldugundan "hayir" da dogrudur... iyisi mi bu adama pek itimat etmeyelim...

 

Bir otobüs ilani:

-"Okuma-yazma ögrenmek isteyenlere müjde! Hemen asagidaki adrese basvurun..." 
Okuma-yazma bilmeyen bir insan nasil bu ilani okuyacak! Okusa zaten o adrese basvurmasi gerekmez...

 

Bir adam, saçlari döküldügü için doktora gider. doktor, teshisi koyar: Stres!

Ama adam saçlari döküldügü için strese girmektedir. Strese girdikçe daha da fazla dökülmektedir. Daha da fazla döküldükçe de, stresi ayni hizla artmaktadir...

 

Ben her zaman yalan söylerim. EMRE TURUNCU'dan

 

BU CÜMLEDEKi HARF SAYISI OTUZYEDi DEÐiLDiR. (37 Harf var)

 

Alaaddin'in sihirli lambasindan çikan cini herkes bilir. Cin diyor ki:

-Dile benden ne dilersen. Unutma ki sadece 'bir' dilek hakkin var ve mutlaka yerine gelecek. 
Siz olsaniz ne isterdiniz? Alaaddin öyle bir istekte bulunuyor ki cin ne yapacagini sasiriyor:
-Benim tüm dileklerimi yerine getir!

 

SOCRATES'ten:

"Bildigim tek sey var; o da hiç bir sey bilmedigim."

 

Bazi hayvan isimleri, insanlar için sifat olarak kullanildiklarinda iltifat kabul edilir:

Aslanim benim!
Koç gibi masallah!
Tilki gibisin abi!

Bazi hayvan isimleri ise hakaret anlamina gelir:

Çok inek bir arkadas!
Ayi misin be birader! (Ayi, bazi ülkelerde iltifattir)
Öküz öküz bakma!

Sonuçta hayvan, hayvandir:)

FiZiK PARADOKSLARI

Olbers Paradoksu

Bu paradoks, biraz da asrtronomi ile ilgili.

Olbers, arastirmalari neticesinde, su fikirlere vardi:

a) Kâinatin (uzayin), baslangici ve sonu yoktur.
b) Kâinatin bir siniri yoktur. 
c) Kâinattaki yildizlar, düzenli bir sekilde dagilmistir. 
d) Kâinatin büyüklügü sabittir. 
e) Diger yildizlardan gelen isigi engelleyici bir faktör yoktur.

Bütün bunlara dayanarak, Olbers'e göre gece gökyüzünün çok parlak olmasi gerekir. Çünkü sonsuz adet isik kaynagi yani yildiz mevcuttur. Gece, karanlik olduguna göre yanlis olan birseyler var. Yapilan arastirmalar, kâinatin bir baslangici oldugunu ispatlamistir. Kâinatin saniyede 60 bin km. hizla genisledigi de ilmî bir gerçektir. Yildizlardan gelen isigi engelleyen bir faktör mevcut olsa idi, bu faktörün isinmasi ve daha sonra da isik kaynagina dönüsmesi gerekirdi. O halde gökyüzü gece parlak degilse bunun birkaç sebebi vardir:

a) Kâinatin mutlaka bir baslangici vardir.
b) Kâinatin büyüklügü sabit degildir. Yani genisliyor. 
c) Yildiz sayisi sinirlidir. 
d) Yildizlar kâinatta düzenli olarak dagilmamistir.

 

Aristodan:

Kabul edelim ki esit agirlikta ve özellikte iki cismi belli bir yükseklikten attigimizda ikisi de ayni zamanda yere düser. Simdi bu iki cismi birbirine baglayip tekrar atalim. Aristo'ya göre bu cisimler daha hizli düsmelidir. Çünkü artik agirliklarin iki kati olan tek bir nesne olmuslardir. Ya da olayi bir de söyle düsünelim:
Agirliklari A ve a olan iki cisim düsünelim. Aristo'ya göre daha agir olan A, daha hizli düser. Hizlarina da B ve b diyelim. Bu iki cismi birbirine bagladigimizda, A, a'yi kendine yani asagi dogru çekecek; a da A'yi yukari dogru çekecektir. Bu cisimler, yere B ve b arasinda bir hizla yere düsmelidir. Ama Aristo der ki:

-" Cisimleri birbirine bagladigimizda agir olandan daha agir bir cisim elde etmis oluruz. O halde A'dan daha hizli düsmeliler."

 

Amperler:

Üç fazli dagitimda, 2 amper ile 2 amper, dört amper etmez. Yani üçgen baglama motorda:

2 amp + 2 amp = 3.4641 amp olur.

 

Ikizler:

Fizikte en önemli paradokslardan biride ikizler paradoksudur.

Buna göre ikiz olan kardeslerden biri isik hizi ile uzaya firlatilsa ve 50 sene sonra dünyaya tekrar gelse dünyada kalan ikizin yasi "x+50", uzaydan gelenin yasi ise "x+50>gelen" olacaktir. Yani biri yasli biri genç ama bir çok bilim çevresi zamanda böyle bir yolculugun isik hizina dahi çikilsa mümkün olmayacagini iddia eder. Çünkü eger böyle olsa idi isik sürekli geçmise yol alir. Evrende sürekli yer degistirmeyen isik bütün evreni aydinlatirdi.Fakat atmosferimize çarpan mezonlarin 1sn lik ani, 10 dk gibi geçirdikleri ispatlanmistir"

 

 

Akan Su

Bir muslugu biraz açip gözleyelim. Seri halde akan su, asagi dogru indikçe inceliyor. Neden?

Ipucu: Yerçekimi ve hiz

 

Yagmur

Çok siddetli bir yagmur yagiyor. Gidecegimiz yere islanmadan ulasmak için kosmak iyi bir fikir mi, Yoksa yürümeli miyiz? Süre ve mesafe, islanmayi nasil etkiler?

Ipucu: Meselâ 10 metrelik bir mesafeyi ve 10 dakikalik süreyi ayri ayri düsünün.