Parlament üzvləri üçün vəsait

16
və on  la  rın eti  bar et  dik  lə  ri şəxs  lər tə  rə  fin  dən tö  rə  di  lir. Sek  sual xa -
rak  ter  li hə  rə  kət  lə  rin 80%-i bu kon  tekst  də baş ve  rir. Bu cür təc  rü -
bə  lə  ri söz ilə ifa  də et  mək uşaq  lar üçün çox çə  tin  dir. Cin  səl  lik və 
sek  sual xa  rak  ter  li hə  rə  kət  lər ba  rə  də da  nış  maq həm şəx  sən uşaq -
lar  da, həm də on  la  rın ailə  lə  rin  də utanc his  si  ni ar  tı  rır. Adə  tən uşaq -
lar tə  ca  vüz  ka  rın psi  xo  lo  ji nə  za  rə  ti sə  bə  bi ilə və onun qi  sas ala  ca  ğı 
qor  xu  sun  dan hə  rə  kət  siz qa  lır və sa  kit  cə iz  ti  rab çə  kir  lər. Uşaq  lar bu 
cür hə  rə  kət  lə  ri tö  rə  dən şəxs ilə ya  xın mü  na  si  bət  də ol  duq  da və ya 
ya  şa  maq üçün on  lar  dan ası  lı və  ziy  yət  də ol  duq  da, bu hə  rə  kət  lə  ri 
if  şa et  mək uşaq  lar üçün xü  su  si  lə çə  tin olur. Bə  zən isə, qur  ban  lar 
bu əməl  lər ba  rə  də mə  lu  mat ver  mək üçün əl  lə  rin  də olan im  kan 
və va  si  tə  lə  ri bil  mir  lər və ya inam  sız olur  lar və bun  la  rın nə  ti  cə  siz 
qa  la  ca  ğı  nı dü  şü  nür  lər. Cin  si is  tis  mar və uşaq  la  ra qar  şı sek  sual xa -
rak  ter  li hə  rə  kət  lə  rin göz yu  mul  ma  sı  nın di  gər bir sə  bə  bi də bu cür 
əməl  lə  rin  han  sı  şə  rait  də  tö  rə  dil  mə  si  fak  tın  da  dır  (uşaq  fa  hi  şə  li  yi 
və in  san al  ve  ri  nin giz  li şə  bə  kə  si, ta  bu  la  rı olan qa  pa  lı ailə çev  rə -
si, uşaq  la  rın ri  fa  hı, yu  ve  nal əd  liy  yə sis  te  mi və ye  tim uşaq  lar üçün 
nə  zər  də tu  tul  muş müəs  si  sə mü  hi  ti, ən  gəl  li və ya psi  xi xəs  tə olan 
uşaq  lar üçün müəs  si  sə  lər, kü  çə  də ya  şa  yan uşaq  lar və sair). 
Uşaq  la  rın yaş  la  rın  dan və bə  zən isə, et  nik mən  şə, əlil  lik və ya so  sial 
sta  tus, həm  çi  nin, yet  kin  lik ya  şı  na çat  mış şəxs  lər  dən ası  lı və  ziy  yət -
də ol  ma  la  rı sə  bə  bi ilə həs  sas ol  ma  la  rın  dan qay  naq  la  nan  özü  nə -
məx  sus tə  biət  lə  ri nə  zə  rə alın  maq  la, sek  sual xa  rak  ter  li hə  rə  kət  lə  rə 
mə  ruz qal  mış uşaq  lar xü  su  si qay  ğı və mü  da  fiə ilə tə  min edil  mə -
li  dir  lər. Uşaq  la  rın təh  lü  kə  siz  li  yi və ma  raq  la  rı əsa  sən on  lar ilə bağ  lı 
si  ya  si mü  za  ki  rə və qə  rar  lar  da, uşaq  lar  la və uşaq  lar üçün iş  lə  yən 
şəxs  lə  rə ke  çi  ri  lən tə  lim  lər  də öz ək  si  ni tap  ma  lı  dır. Uşaq  la  rın mə  ruz 
qal  dıq  la  rı cin  si zo  ra  kı  lı  ğa in  san hü  quq  la  rı, ic  ti  mai sağ  lam  lıq, təh -
sil sis  te  mi, əd  liy  yə sis  te  mi və iz  ti  rab içə  ri  sin  də ke  çən uşaq hə  ya  tı 
ki  mi bir çox as  pekt  dən bax  maq olar. Sek  sual xa  rak  ter  li hə  rə  kət  lə -
rin qur  ban  la  rı  na və bu hə  rə  kət  lə  ri tö  rə  dən  lə  rə gös  tə  ri  lən tib  bi və 
psi  xo  lo  ji yar  dım  la  rı və ci  na  yət əd  liy  yə sis  te  mi, so  sial ri  fah təş  ki  lat -
la  rı  nın və sairin bu  nun  la bağ  lı fəaliy  yə  ti  ni nə  zə  rə al  saq, bu hə  rə -
kət  lə  rin ne  qa  tiv nə  ti  cə  lə  ri cə  miy  yə  ti bö  yük xərc  lə  rə mə  ruz qo  yur. 

---

17
Cin  si zo  ra  kı  lı  ğa qar  şı uğur  la mü  ba  ri  zə apar  maq üçün, üzv döv  lət -
lər  dən hər bi  ri öz möv  cud qa  nun  ve  ri  ci  li  yi  ni təh  lil et  mə  li və bu  nun 
st  ruk  tur boş  luq  la  rı  nı müəy  yən et  mə  li, risk fak  tor  la  rı  nı öy  rən  mək 
və mə  lu  mat  lan  dır  ma, qa  baq  la  yı  cı kam  pa  ni  ya  lar, təd  ris və pe  şə  kar 
tə  lim st  ra  te  gi  ya  la  rı, qur  ban  la  ra ve  ri  lən dəs  tək və təz  mi  nat la  yi  hə -
lə  ri, uşaq  lar ilə ya  xın mü  na  si  bət  lə  rin in  ki  şaf et  di  ril  mə  si və uşaq  la -
rın eti  ba  rı  nın ar  tı  rıl  ma  sı, elə  cə də, qey  ri-zo  ra  kı mü  na  si  bə  tin in  ki  şaf 
et  di  ril  mə  si yo  lu ilə və  ziy  yə  ti də  yiş  dir  mək üçün ki  fa  yət qə  dər re -
surs ayır  ma  lı  dır  lar.  Uşaq  la  rın ya  şa  maq, lə  ya  qət, fi  zi  ki to  xu  nul  maz -
lıq  və  in  ki  şaf  hü  quq  la  rı  na  tə  mi  nat  ver  mək  üçün  döv  lət  lər  in  san 
hə  ya  tı  nın ən özəl sa  hə  lə  ri  nə mü  da  xi  lə et  mə  li  dir.  
Hət  ta,  ar  tıq  yük  sək  sə  viy  yə  də  maarifl  ən  dir  mə  apa  rıl  mış  və  si  ya  si 
proq  ram  lar hə  ya  ta ke  çi  ril  miş öl  kə  lər  də be  lə, hə  lə də fəaliy  yət gös -
tər  mək üçün  müm  kün olan bü  tün va  si  tə  lər müəy  yən edil  mə  miş 
və ya bun  lar  dan is  ti  fa  də edil  mə  miş  dir. Bu  na gö  rə də, müs  bət təc -
rü  bə  lə  rin mü  ba  di  lə  si məq  sə  di  lə bey  nəl  xalq və Av  ro  pa əmək  daş  lı  ğı 
əsas va  si  tə ola  raq qa  lır. Bun  dan əla  və, trans  mil  li sə  viy  yə  də baş ve -
rən bu ci  na  yət əməl  lə  ri  nə qar  şı ef  fekt  li mü  ba  ri  zə  nin baş  la  ma  sı üçün 
döv  lət  lər ara  sın  da və Av  ro  pol və İn  ter  pol ilə bey  nəl  xalq əmək  daş  lıq 
çox mü  hüm  dür.  Uşaq  la  rı cin  si cə  hət  dən is  tis  mar edən və on  la  ra 
qar  şı sek  sual xa  rak  ter  li hə  rə  kət  lər edən şəxs  lər öz əməl  lə  ri  ni hə  ya  ta 
ke  çir  mək üçün ye  ni üsul  lar ya  ra  dıb  lar və in  ter  net, mo  bil te  le  fon  lar 
ye  ni nə  sil müasir tex  no  lo  gi  ya  lar  dan is  ti  fa  də edir  lər. Uşaq  la  rın cin  si 
is  tis  ma  rı  nın get-ge  də təş  ki  lat  lan  mış for  ma  da və kom  mer  si  ya məq -
səd  lə  ri üçün hə  ya  ta ke  çi  ril  mə  si xü  su  si  lə qor  xu  du  cu amil  dir.
Bu sahədə mövcud olan əsas beynəlxalq standartlar
Uşaq  hü quq la rı nın  qo run ma sı  ilə  bağ lı  ola raq  bey nəl xalq  ic ti-
maiy yət bir ne çə sə nəd qə bul et miş dir:
 
X
2009-cu  ilin  no yabr  ayın da  öz  20-ci  il dö nü mü nü  qeyd  edən  
Bir ləş miş Mil lət lər Təş ki la tı nın Uşaq hü quq la rı haq qın da Kon-
ven si ya sı  (1989).  Kon ven si ya nın  34-cü  mad də si  döv lət lər dən 

---