Ş.Ə.ƏHMƏdov, Ş.İ. MƏMMƏdova



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/36
tarix20.09.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#1054
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36

 
•  sular  (səthi,  yeraltı,  dəniz,  qar  suyu,  axıntı,  atmosfer 
yağıntıları); 
 
• torpaqlar (çirklənmə aspektində); 
 
•  biota  (müxtəlif  dərəcəli  biosistemlərin  kimyəvi  və 
radioaktiv çirklənməsi) (şək. 3, 4). 
 
Nəzarət  edilən  parametrin  təyin  olunma  üsuluna  görə 
EAN-nın  növləri  alət,  alət-laboratoriya,  indikator  və 
hesablanmış  olurlar.  Çirklənmə  səviyyəsinin  ölçülməsi  və 
təhlili  arbitraj  və  ekspress  metodlarla  yerinə  yetirilir.  Birincisi 
böyük  dəqiqliklə  uzun  zaman  müddəti  üçün  yerinə  yetirilir. 
Ekspress-analiz 
təbii 
mühitin 
vəziyyətinin 
gündəlik 
qiymətləndirilməsi və çirklənmə mənbələrinin operativ nəzarəti 
üçün həyata keçirilir. 
 
EAN  sistemində  stasionar  nəzarət  məntəqələri,  səyyar 
laboratoriyalar,  nəzarətin  avtomatlaşdırılmış  sistemləri  və 
qurğuları, analitik laboratoriyalar (mərkəzlər) fəaliyyət göstərir. 
Belə ki, sənaye şəhərlərində atmosfer havasının çirklənməsinin 
nəzarəti üçün müşahidə məntəqəsinin üç növü nəzərdə tutulur: 
stasionar,  marşrut  və  səyyar  (məşəlaltı).  Stasionar  məntəqə 
fasiləsiz  surətdə  çirkləndirici  maddələrin  konsentrasiyasının 
qeyd  edilməsi  və  hava  nümunələrinin  müntəzəm  surətdə 
götürülməsi  və  sonrakı  təhlili  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur 
(ПОСТ-1,  ПОСТ-2  tipli  pavilyonlar).  Marşrut  məntəqəsi 
müəyyən edilmiş müşahidələr qrafikinə uyğun olaraq, rayonun 
qeyd  edilmiş  yerlərində  hava  nümunəsinin  götürülməsi  üçün 
istifadə  edilir.  Səyyar  məntəqə  tüstü  (qaz)  məşəlinin  altında 
nümunələrin  götürülməsi  məqsədini  daşıyır.  Səyyar  və 
məşəlaltı müşahidələr müvafiq cihazlarla təchiz edilmiş xüsusi 
nəqliyyat vasitələri ilə aparılır. 
 
Səth  sularının  çirklənmə  səviyyəsinin  müşahidələri  su 
hövzələrinin  və  axınlarının  suyun  keyfiyyətinə  nəzarətinin 
stasionar 
məntəqələrində 
və 
müvəqqəti 
ekspedisiya 
məntəqələrində  aparılır.  Nümunələrin  analizi  hidrokimyəvi 
laboratoriyalarda  yerinə  yetirilir.  Nümunələrin  seçilməsi  və 


analizi  arasındakı  müddət  bəzi  hallarda  bir  neçə  sutka  təşkil 
edir  ki,  bu  da  su  obyektlərinin  analitik  nəzarət  zəncirinin  ən 
zəif  yeridir.  Onun  aradan  qaldrılmasının  yolu  nəzarət
 
obyektlərində  avtomatlaşdırılımış  nümunə  seçiminin  tətbiq 
edilməsi 
və 
daha 
sonra 
kompüterləşdirilmiş 
analitik 
komplekslər  vasitəsilə  stasionar  laboratoriyalarda  suyun 
keyfiyyətinin analizindən ibarətdir.  
 
 
 
 
 
 
           Şək. 1.3. VEMDS-in strukturu və funksiyaları. 
4000 
müşahidə       
məntəqəsi 
Ətraf mühitin mühafizəsi  
və təbii ehtiyatlar  
nazirliyi  
Dövlət 
hidrometeorologiya  
komitəsi  
Təbii mühitin çirklənməsinin müşahidəsi və nəzarəti  
üzrə ümumdövlət xidməti  
Təbii mühitin  
vəziyyətinin müşahidəsi  
və nəzarəti  
at
m
os
fe

hidrosfer 
quru 
əra
zi
n
in
  

th
 s
u
la

 
d
əni


  
oke
anl
arı
n
 s
ul
arı
 
torpa
ql
ar
 
T
əb

ti
 m
ü
ha
fi

 t
ədb
irl
ər
ini
n
  
effe
k
ti
v
li
y
in
in 
q
iy
m
ət

ndi
ri
lm
əs

T
əb
ii
 m
ü
hi
ti
n
 ko
m
pon
ent

ri
ni
n
 
ke
yfi
yy
ət
in
in
 d
əy

m
ə 
p
roqno
zu
 
T
əş
ki
la

v
ə 
m
ü
əs
si


ri
n
 t
əbi

m
ühi
ti
n
 
eyfi
y
y
ət

ha
q
q
ım
da
 op
era
ti
v
 v
ə 
re
ji
m
 
infor
m
as
iya

 i

 t
əm
in 
ed
il
m
əs

1300  
stansiya  
1750 
müşahidə 
məntqəsi  
1460 
müşahidə 
məntəqəsi
 


BBK, BBS,
 
risk standartı
 
Emissiaya 
mənbələri 
  
Mənbələrin 
keyfiyyətini
 
dəyişən 
tədbirlər
 
Qərarların 
qəbulu 
Tullantı, 
axmalar   
Tullantı və 
axmalara
 
nəzarət
 
 
Tullantı və 
axmaların 
qiymətlən-
rilməsi 
 
Ətraf  
mühitin 
çirklənməsi
 
Çirklənmələrə 
nəzarət
  
(monitorinq)
 
Çirklənmələrin 
qiymətləndir
il-
məsi
 
İqtisadi zərərin
 
qiymətlən-
dirilməsi 
      
MRT

MRA
 
BBT, BBA,
 
BBTY
 
Respiyentlərin 
vəziyyətinin
  
fon normaları 





А 


Ç 
 
Resipiyentlərə 
təsir 
Çirklənmələrin 
nəzarəti 
(bioloji
 
monitorinq)
 
Resipiyentlərə 
təsirin qiymət-
lən
-
dirilməsi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
Şək. 1.4. Ətraf mühitin çirklənməsinin nəzarətinin ümumi sxemi. 1-5 
təsir  və  cavab  vermə  mərhələləri;  A-  proseslər  səviyyəsi;  B-nəzarət  və 
korreksiya  səviyyəsi;  C-  qiymətləndirmə  və  qərar  qəbulu  səviyyəsi;  Ç-
normativlər  səviyyəsi.  Praktiki  tənzimləmənin  səviyyəsi  tünd  oxlarla 
göstərilmişdir.  
 
Şək. 4-də qəbul edilmiş ixtisarlar: 
 
MRT – müvəqqəti razılaşdırılmış tullantı; 
 
MRA – müvəqqəti razılaşdırılmış axıntı; 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə