Ş.Ə.ƏHMƏdov, Ş.İ. MƏMMƏdova



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/36
tarix20.09.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#1054
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36

aparılmalıdır  (tərkibinə  və  həcmi  konsentrasiyalarına  görə). 
Tədqiqatların nəticələri nəzarət xidmətlərinin çirkləndiricilərin  
 
Cədvəl 1.3 
Fon monitorinqinin məqsədləri üçün biosfer qoruqlarının 
seçilmə meyarları  
Vacib meyarlar 
İstənilən meyarlar 


1. Ölçüsü. Qoruğun sahəsi 2000 ha-dan 
az  deyil.  Belə  sahə  lokal  təsirləri 
minimuma  endirməyə  və  qoruğun 
“nüvəsi”-ni 
təsirlərdən 
qorumağa 
imkan verir.  
 
1. Mənimsənilməmiş ətraf sahələr.  
Bufer  zonalarının  mövcudluğunu 
təmin  etməlidirlər.  Bu  meyar 
qismən 
qoruğun 
ölçüsü 
ilə 
şərtləndirilir,  ona  görə  də  o, 
vaciblərə  deyil,  istənilənlərə  aid 
edilib.  
2.  Əlverişliyi.  Sahə  anlaq  nöqteyi-
nəzərdən əlverişli olmalıdır, lakin ona 
daxil  məhdud  olmalıdır,  məsələn, 
çoxlu  sayda  avtomobillərin  daxil 
olması.   
2. 
Keçmişdə 
pozuntuların 
olmaması.  Ekosistemlərin  təbii 
xarakteri 
təmin 
olunmalıdır. 
Beləki praktikada çoxlu sayda belə 
qoruqların 
tapılması 
çətin 
olduğundan, 
meyar 
kimi 
pozuntuların minimum olmasıdır. 
3.  Mühafizə.  Qoruq  daimi  olaraq 
hüquqi 
cəhətdən 
mühafizə 
olunmalıdır.   
3. Daimi ştat (6 nəfərdən çox). Ştat 
böyüdükcə, monitorinq məqsədləri 
üçün 
aparılan 
işlərin 
həcmi 
çoxalır. 
4.  Ştat.  İşçilərin  ştatı  daimi  olmalıdır.  
Bu  aşağıdakı  xidmətlərin  mövcudluq 
imkanını  artıracaq:  mühafizə;  elmi 
tədqiqat;    əraziyə  xidmət  edilməsi; 
müşahidələrin 
aparılması 
zamanı 
texniki işlər. 
4. Cari elmi iş.  Üç növ iş nəzərdə 
tutulur:  
1. Çirkləndirici maddələrin  
    monitorinqi. 
2. Fundamental ekoloji tədqiqatlar. 
3. Mühitə təsirin tədqiqi
5  Bitki.  Qoruqdakı  bitkinin  növü 
təxmini  olaraq  yer  kürəsinin  əsas 
biocoğrafi növlərinə uyğun olmalıdır.  
5. 
Verilənlərin 
mövcudluğu. 
Qoruq 
üzrə 
lazım 
olan 
verilənlər: meteoroloji, hidroloji, 
geofiziki,  torpaq,  geohidroloji, 
bioloji. 
 


tərkibinin  analizi  və  konsentrasiyasını  təyin  edən  texniki 
vasitələrlə komplektləşdirilməsi üçün əsas sayılır.  
 
Müfəttiş  xidmətləri  ekoloji  nəzarətin  müxtəlif  metod  və 
vasitələrini  tətbiq  edirlər.  Onların  hamısı  informativlik, 
dəqiqlik və həqiqilik meyarlarına görə eynidirlər. 
 Cədvəl 1.4 
Qurudakı fon stansiyalarında çirkləndirici 
maddələrin miqdarının müşahidə proqramı 
 
Mühit 
Çirkləndirici maddələr və 
göstəriciləri  
Müşahidələrin tezliyi 
Atmosfer 
(yer 
örtüyü  səthindən  2 
m yüksəklikdə) 
Asılmış  hissəciklər,  atmosferin 
aerozol  tutqunluğu,  karbon  oksidi 
(dəm qazı), karbon iki oksidi, azot 
oksidləri,  kükürd  iki  oksidi, 
sulfatlar,  3-4-benz(a)piren,  DDT 
və  digər  üzvi  xlor  birləşmələri, 
qurğuşun, civə, kadmium, arsen    
Hər gün 
Atmosfer 
yağıntıları, 
qar örtüyü  
 
Qurğuşun, civə,  kadmium, arsen, 
3,  4-benz(a)piren,  DDT  və  digər 
üzvi  xlor  birləşmələri,  pH,  ÜMT 
(ümumdünya 
meteoroloji 
təşkilatı)  proqramı  üzrə  anion  və 
kationlar 
Yağıntılar:  ongünlük,  ay 
üzrə inteqral nümunələr  
Quru  düşmələr:  ay  üzrə 
inteqral nümunə 
Qar  örtüyü:  qar  örtüyünün 
enməsindən 
əvvəl 
onun 
bütün  dərinliyi  üzrə  inteqral 
nümunə  
Səthi, yeraltı sular, 
dib çöküntüləri və 
həll olmuş 
hissəciklər 
 
Qurğuşun, civə, metilcivə, 
kadmium, arsen, 3, 4-
benz(a)piren, DDT və digər üzvi 
xlor birləşmələri, biogen 
elementlər 
 
Su və həll olmuş 
hissəciklər: xarakterik 
hidroloji periodlarda (sel, 
yayın ortasında, daşqınlar) 
Dib çöküntüləri: ildə bir 
dəfə 
Torpaq 
Qurğuşun, civə, kadmium, arsen, 
3, 4-benz(a)piren, DDT və digər 
üzvi xlor birləşmələri, biogen 
elementlər  
İldə bir dəfə  
Bioloji obyektlər  
Qurğuşun, civə, kadmium, arsen, 
3, 4-benz(a)piren, DDT və digər 
üzvi xlor birləşmələri, biogen 
elementlər  
Tezlik obyektin 
biologiyasından asılıdır. 


1.4. İnformasiyanın alınmasının və emalının texniki 
vasitələri 
 
 
Ekoloji monitorinq sistemində yerüstü ölçmə şəbəkəsinin 
aparat vasitələrinin ümumi strukturuna aşağıdakılar daxildir: 
 
1. Monitorinq şəbəkəsinin aşağı səviyyəsi üçün:  
 
• hava və su üzrə stasionar məntəqələr; 
 
• atmosferin, suyun, torpağın, qarın vəziyyəti üzrə səyyar 
və stasionar laboratoriyalar; 
 
• tullantı və atılmaların nəzarəti üzrə səyyar stansiyalar; 
 
• müfəttiş xidmətləri; 
 
• əhalidən məlumatların alınma xidmətləri. 
 
Stasionar  və  səyyar  stansiyaların  və  məntəqələrin  sayı 
aparılmış 
tədqiqatlar 
nəticəsində, 
konkret 
təbii-texniki 
geosistemin (və ya təbii-ərazi kompleksinin) mövcud modelləri 
üzərində  hesablamalar,  həmçinin,  ətraf  mühitə  müşahidələr 
zamanı əldə edilmiş təcrübə əsasında müəyyən edilir.  
 
2. Orta səviyyəli şəbəkə üçün:  
 
• aşağı şəbəkələrdə alınan,  bir-birindən  xüsusiyyətləri  və 
həll 
edilən 
məsələlərin 
mürəkkəbliyi 
ilə 
fərqlənən 
informasiyanın toplanması və emalı mərkəzləri,. 
 
3.  Yüksək səviyyəli şəbəkə üçün:  
 
• 
toplanma 
və 
emal 
mərkəzlərindən 
alınan 
informasiyanın istifadəçiləri. 
 
Məlumatların  bilavasitə  istifadəçiləri  ətraf  mühitin 
mühafizəsi üzrə müfəttişlərdir.  
 
Monitorinq  şəbəkəsinin  əsas  tərkib  hissələrinə  vericilər 
və 
analizatorlar, 
məlumatların 
yüklənmə 
qurğuları; 
məlumatların ötürülmə qurğuları və s.daxildir. 
 
Yerüstü  ölçmələrin  iyerarxik  qurulmuş  şəbəkəsində  
informasiyanın emalının  hesablanma  vasitələri praktiki olaraq, 
şəbəkənin  bütün  səviyyələrində  istifadə  olunur.  Stasionar  və 
səyyar 
məntəqələrdə 
məlumatların 
yükləyicisi 
nəinki 
analizatorların 
işini 
idarə 
edir, 
həmçinin 
toplanmış 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə