Lp final Web az
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 91 Şə kil 5.5. Şirvan Milli Parkı və ətraf ərazilərin birləşdirilmiş xəritə-sxemi (şərti işarələrin legendası mətndə verilmişdir) Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 92 Ə traflı tədqiqat nəticəsində (Ağaquliyev, 2000) Şirvan Milli Parkında ali bitgilərin 157 tipi aşkar edilmişdir. Onlar 116 cinsə və 35 ailəyə daxildir. Müəllif 157 tipdən ancaq 7-ni endemik növ kimi ayırmışdır. Tiplərin və biotopların ekoloji qruplarda əhəmiyyətini analiz edən zaman, yerlərdə bitginin rütubətlə təminatını nəzərə almaqla, aşkarlanmaşdı ki, 72 növ və yaxud bütün növlərin 45,9%-i kserofitdir. Đkinci yerdə mezokserofitlər - 30,6%, üçüncü yerdə mezofitlər – 17,8% durur, hudrofitlər isə cəmi 5,7% təşkil edir. Biotoplar xəritəsi (şəkil 5.6) və 5.2 cədvəlindən göründüyü kimi Şirvan Milli Parkının 56543,0 ha ümumi ərazisinin 51931,88 ha-da bitgi yayılmışdır. Onlardan 7946,16 ha-sı (14,05%) qaraşoranlı – xəzərsahili şahsevdili assosasiyası ilə tutulmuşdur. Ətiryovşanlı – dağşorangəli assosiasiya 7054,48 ha (12,48%), dəvəyağılı – ağacabənzər şorangəli – çoxbudaqlı yulğunlu 6872,49 ha (12,15%) və efemerli – ətiryovşanlı 6534,22 ha (11,56%).təşkil edir. Az sahənyə – 4076,90 ha (7,21%) çala-çəmən (qaraçayır – adi dəvə tikanlı) bitgisi malikdir. Sahənin 2967,24 ha- nı (7,21%) yarımsəhra fitosenozlu ağacşəkilli çərənli – Xəzərsahili şahsevdili assosasiya tutur. Bitopların qalan növləri 18124,27 ha (32,05%) sahəni əhatə edir. Cədvəl 5.1. ŞMP və ətraf ərazilərin bitkilərinin təsnifat sxemi Tip Siniflər Qruplar Assosiasiyalar Qaraşoranlı – şahsevdili Qaraşoranlı – Xəzərsahili şahsevdili Sarıbaş Efemerli – Xəzərsarıbaş Çərənli – şahsevdili Ağacşəkilli - Xəzərsahili şahsevdili Ş oran Dağşoranotlu Efemerli – gəngizli Qışotlu Qışotlu I. Səhra Birillik-şorangə Duzlaq çoğanı Avropa duzlaq çoğanı Yovşanlı Efemerli - ətiryovşanı Yovşan Efemerli Qarışıq - ətiryovşan Yovşanlı-şoranotu Ə tiryovşan – erika bənzər şorangəli Yovşanlı – şorangəli – qışotulu Ə tiryovşanlı - erika bənzər şorangəli qışotlu II. Yarım-səhra Yovşanlı – ş oranotlu Ə tirliyovşanlı – şorangəli Ə tiryovşanlı - ağacşəkillişorangəli Qaçan çayırlı – dəvətikanlı Qaraçayır – adi dəvətikanı III.Çala-çəmən Düzən – çəmən Dəvayağılı – şorangəli – yulğunlu Dəvəyağılı – ağacabənzər şorangəli- yulğunlu IV.Su-bataqlıq Qamışlı – bataqlıq Qamışlıq Cənub Qamışlı V.Dəniz sahili qumluq Litoral otsarmaşıqlı Turneforasiya – otsarmaşıqlı Sibir turneforasiyası – iran otarmaşığı Yayılma sahəsinə görə qaraşoranlı – şahsevdili biotop tipləri üstünlük təşkil edir, efemerli – gəngizli növ kiçik əraziləri tutur, şoranlı torpaqlarda rast gəlinir. Öz tip tərkibinə görə bu bitoplar ə sasən qaraşoranlı – xəzərsahili şahsevdili, efemerli – gəngizli və dənli (efemerlər və efemeroidlər), bəzi yerlərdə ceyranlar tərəfindən yaxşı yeyilən və qış mövsumunda sığorta yemi kimi sayılan (xeyli vaxtdır sürülər üçün qış otlaqları kimi istifadə olunan), paxla və müxtəlif otlardan ibarətdir. Bitgi örtüyü rasional istifadə olunmadığından yaxşı yem bitgiləri məhv olur (konflikt hal), yeyilməyən və alaqlı (ziyaverən və zəhərli) bitgilər bol boy atır. Dənizsahili-qumlu fitosenozlarda bakı cuzqunu, hirkan astraqalı kimi endemik və relikt növlər qeyd olunur, onlar az şəkildə bitirlər və antropogen təsir nəticəsində yoxolma həddinə çatmışlar. Belə təsir ceyran və quşlar üçün təhlükə yaradır. Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 93 Kür-Araz çökəkliyi və Cənub-Şərq Şirvanın bütün düzənliklərində yayılmış qələvili boz torpaqlarda Artemisia formasiyası və onun yarımqrupları bitir. Burada Salsola dpp. formasiyasıda müxtəlif növlərdə bitir. Duzluğu az olan boz torpaqlarda bitgi örtüyündə üstünlük Salsola dendriodes formasiyasındadır. S. Şmidtin (2005) fikrincə Şirvan Milli Parkının bütün ərazisini bu və ya digər bitgi formasiyası ilə identikləşdirmək olmaz. ŞMP-nin mərkəzi hissəsini o yarımsəhra kimi müəyyələşdirir və fərz edir ki, digər hissələrin bitgisi isə daha çox çöl bitgisinə oxşayır. Şirvan Milli Parkında səhra növlü bitgilər adətən aşağıdakı assosiasiyalara bölünür: 1. Halocnemetum; 2. Halostachyetum и 3. Salicernietum. Hər üç formasiya şoranlıq və duzlaşmış torpaqlarda bitir. Park və onun ətraf ərazilərində yarımsəhra formasiyaları aşağıdakı assosiasiyalarda təmsil olunur: 1. Suaedetum; 2. Artemisieto-Petrosimonietum; 3. Artemisieto- Ephemeretum; 4. Artemisieto- Salsoletum dendroidis; 5. Psammophytetum; 6. Grasses- Annual Ephemeretum (Əliyev və Hacıyev, 1986). Su ilə yaxşı təmin olunmuş yerlərdə, məsələn Çala gölün və kollektorların ətraflarında, tamarix sp. kolları bitir. Onların otlaq əhəmiyyəti aşağıdır, və ceyranlar onlardan qaçırlar. Amma, bu bitgilər göl və onun ətrafında yaşayan quşlar üçün həyat əhəmiyyəti kəsb edir. Qrunt sularının səviyyəsi hündür olan yerlərdə hidrofil bitgilərə (məsələn, Phragmites sp.) rast gəlinir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|