48
uyğunlaşdırılmış və bir çox hallarda konkret məktəbin tələbatlarına və ehtiyaclarına cavab
vermir, eləcə də regionun sosial və ya mədəni özünəməxsusluqlarını nəzərə almırdı. İndi
isə hər bir məktəbin öz məktəbini, məktəbin tarixini yaxşı tanıdığı bir şəxsi seçmək imkanı
var və ən əsası, həmin şəxsin məktəbin inkişafına dəstək vermək istəyi vardır. Hər hansı
bir azkontingentli məktəbdə fasilitatoru seçiminin mümkün olmadığı halda, bu funksiyanın
yerinə yetirilməsi üçün ezam edilmiş şəxs verilən regionun və məktəbin özünəməxsusluğunu
çox yaxşı öyrənməli və yalnız bundan sonra öz işini planlaşdırmalıdır.
Məqsədyönlü, diqqət cəmləşdirilmiş peşəkar inkişaf
Fasilitator müəllimə sxemlə müəyyənləşdirilən fəallıqların düzgün planlaşdırılması
və nailiyyətlə həyata keçirilməsində köməklik edir. Fasilitatorun işi mütəmadi, yaxşı
planlaşdırılmış və müəllimin tələbatlarına uyğunlaşdırılmışdır. Belə bir fasilitasiya daha
səmərəlidir, çünki müəllimə həm peşəkar irəliləyişdə, eləcə də, öz problemlərini və onların
həlli yollarını daha yaxşı dərk etməkdə həqiqi köməklik göstərir.
Fasilitator hər zaman müəllimlərlə əməkdaşlıq edir – fərdi və ya qruplarda. Lazım
gəldiyi halda, öz-özünüqiymətləndirmə anketinin doldurulma prosesində öz tələbatlarını
aşkarlamaqda müəllimə yardım edir, sonra fərdi iş planının tərtib edilməsində məsləhət verir,
müvafiq fəallıqların həyata keçirilməsində dəstək verir, eləcə də qiymətləndirmə qrupunun
üzvü kimi, birbaşa dərsin müşahidəsi və peşəkar qovluğun qiymətləndirilməsi vasitəsilə onun
işini qiymətləndirir və ən əsası, ona qarşılıqlı təsir verir. Beləliklə, tam aydındır ki, bu cür
intensiv əməkdaşlıq şansı artır ki, fasilitatorun və ayrı-ayrı müəllimin qarşılıqlı əməkdaşlığı
məhz müəllimin və məktəbin tələbatlarına uyğunlaşdırılmışdır və eyni zamanda, çox aydın və
konkret məqsədlərin əldə edilməsinə yönəlmişdir.
Məktəbdə peşəkar münasibətlərin formalaşdırılması
Fasilitator təsisatının məktəbdə işə başlaması əməkdaşlıq mühitinin yaradılmasına və
həmkarlar arasında həm üfqi və eləcə də şaquli səviyyədə peşəkar əlaqələrin formalaşmasına
dəstək verir. Fasilitator məktəbdə ikitərəfli etimad və hörmətə əsaslanan qarşılıqlı əməkdaşlıq
mühitinin yaradılmasında və saxlanılmasında olduqca böyük rol oynayır. Onun vəzifələrindən
biri odur ki, hamıya köməklik etsin – həm müəllimə və eləcə də sxemə cəlb olunmuş hər bir
şəxsə - peşəkar əlaqələrdə öz rolu və məsuliyyətlərini yaxşı dərk etməkdə.
Məktəbdə peşəkar söhbət və diskussiyalar mədəniyyətinin formalaşdırılması
Peşəkar münasibətlərin daha bir aspekti problemli məsələlər ətrafında diskussiyanın,
söhbətlərin mədəniyyətinin tətbiqi və məktəbdə həvəsləndirilməsidir. Müəllimlərlə
49
məsləhət və yekunlaşdırıcı görüşlərin, eləcə də, onlar üçün tövsiyələrin və inkişafetdirici
qiymətləndirmənin verildiyi zaman fasilitator xüsusi kommunikasiya texnikasından, aktiv
dinləmə və sualların verilməsi strategiyalarından istifadə edir, hansıları o, mütləq yüksək
səviyyədə yaxşı bilməlidir. Bütün bu müsbət, qarşılıqlı əməkdaşlıq mühitinin yaradılmasından
başqa, real olaraq müəllimlərə problemli məsələlərin ayrılmasında, onların dərinlikdən
anlaşılmasında və problemin həlli yollarının axtarışında köməklik edir.
Öz-özünü inkişaf etdirmə
Təbii ki, fasilitator təkcə həmkarların və məktəbin peşəkar inkişafına deyil, eləcə də öz-
özünün inkişafına qayğı göstərməlidir. Fasilitatorluq bunun ən yaxşı imkanını verir, çünki
həmkarlarla əməkdaşlığın ikitərəfli səmərəsi olur. Təcrübənin qarşılıqlı paylaşılması, fikirlərin
və nəzərlərin mübadiləsi yolu ilə həmkarlar öyrənir və peşəkar kimi böyüyürlər. Bununla
yanaşı, iş zamanı fasilitatora yaxşı imkan verilir ki, özünün güclü və zəif tərəflərini aşkarlasın.
Əgər fasilitator görürsə ki, müəyyən istiqamətlərdə öz kompetensiyalarını dərinləşdirməlidir,
o halda Müəllimlərin Peşəkar İnkişafı Milli Mərkəzinə müraciət etməli və mərkəzdən
konsultant yardımını tələb etməlidir.
Eyni zamanda, seçilən kimi müəllimin peşəkar inkişafının fasilitatorluğunun sistematik
hazırlığı planlaşdırılmışdır. Hazırlıq kursu uzunmüddətli olacaq və gələcəkdə aşkarlanmış
tələbatlara əsaslandırılacaqdır.
Məktəbin inkişafı
Sxemin əsasında, müəllimin peşəkar inkişafının fasilitatoru sıx olaraq hər bir müəllimlə,
eləcə də məktəbin administrasiyası ilə əməkdaşlıq edir. Bu, ona imkan verir ki, məktəbdə
ümumi tendensiyaları ayırsın və digər fasilitatorlarla birlikdə (birdən artıq fasilitatoru olan
məktəbdə) məktəbin inkişaf planının işlənib hazırlanmasında administrasiyaya köməklik
göstərsin. Bunun üçün yaxşı olardı ki, ildə bir dəfə, dərs ilinin sonunda məktəbdə fasilitatorların
işgüzar görüşləri keçirilsin,hansında onlaröz işlərini yekunlaşdıracaq, bir-biri ilə öz təcrübələri
ilə paylaşacaq, ümumi problemləri və onların həlli yollarını müzakirə edəcəklər.
Müəllimin peşəkar inkişafı fasilitatorunun funksiyaları nədir və onun işi necə aparılır?
Sxem aydın şəkildə müəllimin peşəkar inkişafı fasilitatorunun funksiyalarını
müəyyənləşdirir. Xüsusilə də, fasilitatora növbəti funksiya-vəzifələrin yerinə yetirlməsi
tapşırılır:
50
Fərdi peşəkar tələbatların ayırd edilməsində müəllimə köməkliyin göstərilməsi
Sxemə əsasən, dərs ilinin əvvəlində hər bir müəllimin həyata keçirdiyi birinci fəallıq
öz-özünüqiymətləndirmə anketi formasının doldurulmasıdır. Forma elektron sistemdə,
onun şəxsi profilində yerləşdirilmişdir və dərs ilinin sonunda isə yenə ona qayıdır və bir il
ərzində həyata keçirdiyi işi analiz edir və bunun əsasında növbəti ildə onu doldurur və öz
peşəkar fəaliyyətini planlaşdırır. Belə ki, öz-özünüqiymətləndirmə anketi müəllimin peşəkar
inkişafının çox güclü vasitəsidir
8
. Buna görə də müəllim tərəfindən dərin və əsaslı şəkildə
onun hər bir bəndinin başa düşülməsi və şəxsi təcrübəsinin müəllimin peşəkar stadartının
tələblərinə nə dərəcədə uyğun olduğunu obyektiv dəyərləndirməsi olduqca vacibdir. Məhz
bunun üçün bu fəallığı həyata keçirdikdə, xüsusilə də sxemin fəaliyyətə başladığı birinci ildə,
fasilitator tərəfindən müəllimlər üçün göstərilmiş dəstək çox dəyərli olacaqdır. Bu dəstəyin
başlıca məsələsi öz-özünüqiymətləndirmənin obyektivlik səviyyəsinin təmin edilməsi və
müəllimin öz-özünürefleksiya bacarığının lazımi şəkildə işlənib hazırlanmasıdır.
Öz-özünüqiymətləndirmə anketini doldurduqda fasilitatorun yardım forması əsasən
fərdidir, xüsusilə də sxemin işə başladığı birinci ildə. Əgər onun peşəkar nəzarəti altında olan
müəllimlərə öz-özünüqiymətləndirmə anketini necə doldurmaq üçün ümumi təlimatların
lazım gəldiyini hesab edərsə, o zaman əvvəlcədən bu müəllimlərlə qrup görüşünü keçirə bilər.
Növbəti illərdə, müəllimlərin bu işdə lazımi şəkildə məharətləndiklərində, onlar öz-özünü
qiymətləndirmə anketini müstəqil şəkildə doldurmağı və analiz etməyi bacarmalıdırlar.
Peşəkar inkişafın fərdi iş planının tərtib edilməsində müəllimə köməkliyin göstərilməsi
Müəllim öz-özünü qiymətləndirmə anketini doldurduqdan sonra minimal olaraq birillik
iş planını tərtib edir ki, öz təcrübəsində nöqsanları düzəltsin və peşəkarlıq baxımından inkişaf
etsin. Bu mərhələ olduqca məsuliyyətlidir, çünki peşəkar inkişaf məqsədilə düzgün seçilmiş
və planlaşdırılmış fəallıqlar müəllimin nailiyyətinə və müvafiq olaraq, şagirdlərin nəticələrinin
yaxşılaşdırılmasına səbəb olacaqdır. Məhz buna görə də bu fəaliyyətdə müəllimin fasilitatorla
əməkdaşlığı, onun təcrübəsinin, məsləhətlərinin nəzərə alınması çox mühümdür.
Fəaliyyət planının tərtib edilməsi, təbii ki, məqsəd deyil. Onun məqsədi öz-
özünüqiymətləndirmə nəticəsində peşəkar işdə ayırd edilən nöqsanların qarşısının
alınması və ümumiyyətlə, öz peşəkarlığının kamilləşməsi üçün vacib, konkret işlərin
müəyyənləşdirilməsidir. Bunun üçün də iş planını ardıcıllıq və səylə yerinə yetirmək lazımdır.
8
Öz-özünüqiymətləndirmə anketi haqqında qarşıdakı məlumat kitabçasının IV fəslində ətraflı tanış ola
bilərsiniz, Müəllimin öz-özünü qiymətləndirməsi.
Dostları ilə paylaş: |