Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
315
Bu ailə “konsert”ləri xüsusi musiqi keyfiyyətlərinə malik olan Asəfə bədii təsir göstərmişdir. Hələ Dərbənddə yaşayarkən Zeynallı, dərs proqramında müəyyən yeri musiqi dərsləri tutan, realnı məktəbinə daxil olur. Burada Asəf trubada çalmağı öyrə- nir və məktəb orkestrində iştirak edir. Ancaq, Zeynallı ailəsinə Dərbənddə yaşamaq çətin olduğun- dan onlar iş axtarmaq üçün 20-ci illərin əvvəllərində Bakıya kö- çürlər. Asəf doqquzillik məktəbdə oxuyub, daha sonra hərbi məktəbə daxil olur, məktəbin nəfəsli alətlər orkestrində çalır. 1923-cü ildə Zeynallını türk musiqi məktəbinə, truba sinfinə qəbul edirlər. Gözəl musiqi istedadı, həssas qavrama qabiliyyəti ilə Asəf müəllimlərin, xüsusən də onun əsas musiqi rəhbəri olan Ü.Hacıbəylinin diqqətini özünə cəlb edir. Tezliklə onu professor Okorokovun violonçel sinfinə keçirir- lər. Bu sahədə də Zeynallı şagird orkestrində iştirak etməklə və dəfələrlə konsertlərdə solist kimi çıxış etməklə böyük uğurlara nail olur. Qeyri-adi istedadını nəzərə alaraq onu musiqi texnikumunun ən yaxşı pedaqoqlarından olan N.V.Jenetskayanın fortepiano sinfinə keçirirlər. Burada o, fortepiano ilə ikinci ixtisas fənni ki- mi məşğul olmağa başlayır. Nəzəri fənləri və Azərbaycan xalq musuqisinin əsaslarını Ü.Hacıbəyli tədris edirdi. Bu isə onun həm bir insan, həm də bəstəkar kimi şəxsiyyətinin formalaşmasına böyük təsir göstərir. 1925-ci ildə türk məktəbinin adını dəyişərək Türk Musiqi Texnikumu adlandırırlar, 1926-cı ildə isə ASSR Narkomprosu- nun qərarına əsasən texnikumu konservatoriya ilə birləşdirirlər. Həmin ildə Asəf konservatoriyaya daxil olur. Burada onun qey- ri-adi istedadı özünü biruzə verir. Tələbəlik illərində Zeynallının hərtərəfli maraq dairəsi və bacarıqları üzə çıxır. O, kontrapunkt sinfindəki məşğələlərə də (prof. Karaqiçevin sinfi), Azərbaycan xalq musiqisinin əsaslarına da (prof. Ü.Hacıbəylinin sinfi) eyni həvəslə, eyni maraqla yaradıcı tərzdə yanaşır. “Asəf kompozisiyaya aid bütün fənləri öyrənməklə yanaşı, “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları” öyrənilməsi sinfinə (prof. Ü.Hacıbəylinin sinfi) həvəslə gedir, lad musiqisinin bəstə- 316
ləmək tapşırıqlarının hamısını səylə yerinə yetirir. Mərhum Asəf ümumiyyətlə, bütün məşğələlərə çox ciddi yanaşar, hərtərəfli musiqi biliyinə malik olmağa, bəstəkarlıq sənətinə dərindən yiyələnməyə çalışardı”. 1
yuxarıda adı çəkilən məruzəsındə qeyd etdiyi kimi, bütün ittifaq üzrə kadrların hazırlanması haqqında şüar irəli sürüləndə, mək- təbin tədris-metodiki həyatını təcrübəyə yönəltməklə onun yeni- dən qurulması zərurəti yaranır. Buna biganə qalmayan A.Zey- nallı Bakı Dram Teatrının bədii hissəsinə rəhbərliyi öz üzərinə götürür. O, teatrın təkcə texniki və inzibati işləri ilə məşğul ol- mur, həm də tamaşalara musiqi yazmağa da xeyli vaxt ayırırdı. O, bütün əsas vokal və kamera-instrumental əsərlərini məhz tə- ləbəlik illərində yazmışdır. Onların içərisində məşhur “Ölkəm”, “Sual” romansları ilə , skripka ilə fortepiano üçün çox incə “Lay- la”sı, Azərbaycan xalq musiqisinin əsaslı surətdə öyrənilməsinin məhsulu olan, skripka ilə fortepiano üçün romantik, temperamentli “Muğamsayağı” əsəri xüsusilə seçilir. Belə əsərlərə orkestrlə xor üçün “Şikəstə”ni və fortepiano üçün “Çahargah”ı da aid etmək olar. Zeynallı 1931-ci ildə konservatoriyada təhsilini başa vurduq- dan sonra paytaxtın musiqi həyatı ilə tanış olmaq məqsədilə Moskva və Leninqrada getməyə qərar verir. Səfərdən sonra o, bir müddət bəzi ideyaların təsiri altına düşərək yanlış mövqedə durur, keçmiş irsi inkar edir, xalq çalğı alətlərinin gərəksizliyini sübut etməyə çalışır. Yəqin ki, bəstəkarın bu nöqsanını onun da- im axtarışlarda olan yaradıcı təbiəti, bol enerjisi, fəal fəaliyyət yanğısı ilə izah etmək olar. Lakin, tezliklə A.Zeynallı öz baxışlarının yanlışlılığını anla- yır, milli incəsənəti layiqincə dəyərləndirərək musiqi mədəniy- yətimizin inkişafı uğrunda mübarizəyə başlayır. Zeynallı Bakı Fəhlə Teatrında işlədiyi vaxt bir çox tamaşala- ra musiqi yazmışdır. Onların arasında Azərbaycan və rus yazıçı- larının pyesləri də var.
1 Hacıbəyli Ü. “Azərbaycan musiqi sənəti haqqında”. Azərb. Dövlət Nəş- riyyatı, Bakı, 1966, s. 119. Bəstəkar Asəf Zeynallının vəfatının ildönümü ilə bağlı məruzə. 317
Bu dövrdə Zeynallı pyeslərinin musiqi materialları əsasında simfonik suita yazır. “Fraqmentlər” adlanan bu süita onun yega- nə böyük simfonik əsəri olmuş və musiqi cəmiyyəti tərəfindən kifayət qədər yüksək qiymətləndirilmişdir. Bu simfonik əsər Leninqradda keçirilən Azərbaycan bəstə- karlarının əsərlərindən ibarət konsertin proqramına daxil edil- mişdi. Leninqrad cəmiyyətini Azərbaycan musiqi sənəti ilə tanış etmək məqsədilə keçirilən bu konsertin fəal təşkilatçıları Asəf Zeynallı və Niyazi idi. Konsertdən əvvəl giriş sözü ilə A.Zeynal- lı da çıxış etmişdi. Leninqrad filarmoniyasında keçirilən gecənin proqramına “Fraqmentlər”dən başqa, həmçinin, A.Zeynallının orkestrlə səs üçün “Dağlar”, “O qara qaşlar”, Ü.Hacıbəylinin “Azərbaycanın sovetləşməsinin 10 illiyinə himn” və Müslim Maqomayevin “Azərbaycan çöllərində” və digər əsərlər daxil edilmişdi. Leninqraddan qayıtdıqdan sonra bəstakarda yeni yaradıcılıq planları yaranır. O, Vətənə həsr edilmiş “Bakı” adlı simfoniya yazmağı düşünür. Bu, xalqın azadlıq uğrunda mübarizəsi haqda, azadlığın əldə edilməsi haqda, yaradıcı əmək haqda simfoniya idi.
Artıq yeni əsərin konturları da nəzərdə tutulmuşdu. İşləmək üçün ona müxtəlif növ materiallar, o cümlədən folklor material- ları lazım idi. Buna görə də Azərbaycanın müxtəlif rayonlarına səfərlər edir. Bundan başqa, 1932-ci ilin yayında Bülbül və Zey- nallı Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının elmi kabinəsinin təşkilatçılığı ilə xalq mahnı və rəqslərini toplamaq üçün Qaraba- ğa ekspedisiyaya yola düşürlər. Onlar xeyli miqdarda material toplayırlar. Lakin onlardan istifadə etmək bəstəkara qismət ol- mur. O, Bakıya qayıdarkən yolda ağır xəstələnir və həmin ilin oktyabrında vəfat edir.
Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|