Devlet kýtaplari üÇÜNCÜ baski

57
ONTOLOJİ
Varlık Bilim
.....................................................................
Fizik Ötesi
Metafizik, kelime anlamı “fizikten sonra gelen” ya da “fizik ötesi” anlamına gelir. Aristoteles'in
yazılarını düzenleyen öğrencileri, fizikle ilgili yazılardan sonra gelenlere meta ta physika” adını vermişlerdi.
Daha sonra bu yazılar felsefenin ana alanlarından biri olan “metafiziği” ifade etmek için kullanılmıştır.
Aristoteles, metafiziğin konusunu “varlığın ilk nedenleri yani varlığın temel ilkeleri'' olarak belirlemiştir.
Klasik metafiziğin konuları Tanrı, ruh, evren ve bunlara ait sorular üzerinedir.
Metafiziğin varlıkla ilgili en önemli sorularını şu şekilde sıralayabiliriz:
Bu ve buna benzer sorular insan zihnini devamlı meşgul eder. İnsan bu soruları salt aklıyla ne
çözebilmekte ne de göz ardı edebilmektedir. Ontoloji ise Yunanca bir kavramdır. Bu kavramı felsefede ilk
kullanan 17. yüzyılda Christian Wolff' tur. Varlığı, var olanları bir bütün olarak ele alıp inceleyen felsefe konusuna
Ontoloji (varlık bilim) denilir. Ontolojik anlamda varlık bir tek şeydir; yani cevherdir. Cevher var olmak
bakımından diğer var olanlar tarafından da paylaşılan bir özelliğe sahiptir. Var olan varlığın içindeki birçok şeyi
işaret eder. Örneğin taş, ağaç, masa, insan, varlığın içindeki birçok şeydir; varlık ise felsefe açısından taş, ağaç,
masa, insan vb. gibi birçok şeyi kapsayan tek bir şeydir.
Bazı düşünürlere göre ontolojik alanda varlığın kendisi en son şeydir. Var olanın arkasında metafizik bir
temel yoktur. Bu konuda 18. yy da
; Tanrı, evren, ruh, ölümsüzlük gibi deney alanlarını aşan soyut
nesnelere sentetik apriori önermeler açısından kesin bir cevabın verilemeyeceğini ifade ederek klasik anlamda
metafizik kavramları kabul etmez. Kant'a göre anlama yetisinin kavramları ancak deney ile geçerlidir. Metafizik
bize sağlam bilgiler vermediğinden olgusal değildir ve metafizik kavramlar deneylenemez.
bu tavrı
metafiziğin “bilgi değeri” üzerine olumsuz yaklaştığını göstermektedir.
Bazı düşünürler ise son noktadaki esas varlığın metafizik unsurlar içerdiğini
ileri sürmektedirler.18. yy.da olumsuz bir anlam kazanan metafizik 19. yy.da yeniden
felsefe sahnesine çıkmıştır.
(Fihte,1762–1814),
(Şeling,1775–1854),
gibi Alman
idealistleri metafizik sistemlerini kurmuşlardır. Hegel, metafiziği aklın nesnelere
bakış biçimi, aklın dünyayı yorumlaması olarak görür. 20. yy’da
(Nikolay Hartman), “yeni ontoloji” adıyla yeni bir varlık felsefesi ortaya
koyarak klasik metafiziği sona erdirmeye çalışmıştır.
Ruh nedir? Ölüm ötesi yaşam
var mıdır? Evrenin bir başı ve sonu var mıdır? İçinde yaşadığımız evren kendiliğinden mi oluşmuştur
yoksa bir yaratıcısı var mıdır? Evrenin başı ve sonu varsa evren olmadan önce ne vardı? Evren yok olunca
ne olacak?
Immanuel Kant
Kant'ın
Fıchte
W. Schelling
George Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)
Nicolai
Hartman
VARLIK FELSEFESİ
.............................
Logos
Meta
.....................................

---

58
…
Bundan başka her töz bütün bir evren gibidir; Tanrı'nın yahut bütün bir evrenin aynası gibidir. Bir şehir,
ona başka başka yerden bakmakla nasıl türlü türlü tasvir edilmiş olursa tözlerin her biri de Tanrı veya evreni
kendine göre ifade eder. Böylece evren bir bakıma kaç tane töz varsa o kadar defa çoğalmıştır, denebilir. Hatta
denilebilir ki her töz bir bakıma Tanrı'nın sonsuz bilgeliğinin, sınırsız kudretinin karakterini taşır ve onu elinden
geldiği ölçüde taklit eder. Çünkü karışık olmakla beraber, evrende şimdi ve gelecekte ne olup biterse hepsini
ifade eder. Bunun da sonsuz bir algı yahut bilgiyle bir benzerliği vardır; bütün öteki tözler de sırayla bunu ifade
ettiklerinden ve kendilerini buna uydurduklarından, denilebilir ki bu töz, yaratanın sınırsız kudretinin taklidi
olarak kudretini bütün ötekiler üzerine yayar.
W. Leibniz,
Töz ve Evren
Metafizik Üzerine Konuşma,
Metafizikle ontoloji arasındaki ilişki keskin sınırlarla birbirinden ayrılamayan bir ilişkidir.konusu itibarıyla
metafizik ontolojiden daha kapsamlıdır. Metafizik hem fiziksel evreni (onun ilkesini açıklamak bağlamında) hem de
fizikötesini kendisine inceleme konusu olarak alırken, ontoloji kendisini sadece varolanla sınırlandırır. Bu açıdan
doğa ve beşeri bilimler araştırma konuları itibarıyla daha çok ontolojiyle ilgiliyken, felsefe en azından konuları
itibarıyla metafiziği görmezden gelemez. Felsefe sorduğu sorular bağlamında metafizik ve ontolojiyi birlikte
değerlendirir. Bu değerlendirmenin filozoflara, felsefe okullarına göre değiştiği gözden uzak tutulmamalıdır.
Ontoloji, doğası gereği kendisini var olanla sınırlayan bilimlerle ilişkilidir.

---

59
Hazırlanalım
Aşağıdaki görselleri  ve metni inceleyerek soruları cevaplayınız.
B. VARLIĞA İKİ FARKLI YAKLAŞIM
Bir filozof “Evren nedir?”, “Varlık
nedir?”, “Canlılık ne demektir?”, “İnsan
nedir?” diye sorar. Bir bilim insanı olan
biyolog ise örneğin “Farelerin yaşam
alanları nerelerdir?”, “Genetik yapıları
nasıldır?” gibi daha özel alanlarla ilgili
sorular sorar.
l
l
l
l
Bir biyolog hangi olguları hangi yöntemle araştırır?
Diğer bilim dallarına örnekler vererek hangi konuları araştırdıklarını söyleyiniz.
Felsefeci ile bilim insanın ortak araştırma konuları neler olabilir?
Sizce bir filozof ile bir bilim insanının varlığı ele alış tarzlarındaki en önemli fark nedir?
SORULAR

---