Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil



Yüklə 3,12 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/94
tarix14.09.2018
ölçüsü3,12 Mb.
#68173
növüDərs
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94

 
 
20 
 
Sənədləşdirilmiş keyfiyyət sistemlərinin inkişafı tari-
xində  beş  mərhələni  ayırmaq  olar  ki,  bu  da  keyfiyyəti 
beşulduzlu nişan ilə təqdim olunur. 
Birinci  m ərhələ  sistem i  –  Teylor  sisteminin 
(1905-ci il) yaranması zamanı idarə olunmaya sistemli ya-
naşmanın  ilkin  vəzifələrinə  müvafiqdir.  Təşkilati  nöqteyi 
nəzərdən  o,  mütəxəssislər  və  mühəndislər  tərəfindən  tex-
niki  və  istehsalat  normalarının  yaradılmasını  nəzərdə  tu-
turdu,  fəhlələr  isə  yalnız  onları  yerinə  yetirməyə  borclu 
idilər.  Bu  sistem  məmulatların  (detalların)  keyfiyyətinə 
buraxılış sahələri şəklində tələblər qoyurdu və buraxılışla-
rın yuxarı və aşağı hüdudlarına köklənmiş müəyyən qəlib-
lər – keçici və qeyri-keçici ölçülər daxil edirdi. Teylor sis-
teminin uğurlu işləməsini təmin etmək üçün keyfiyyət sa-
həsində  ilk  peşəkarlar  –  müfəttişlər  (texniki  nəzarətçilər) 
cəlb olunmuşdur. Motivasiya sistemi qüsurlu və zay məh-
sullar  üçün  cərimələri,  həmçinin  işdən  xaric  olunmaları 
nəzərdə tutmuşdur.  
Təhsil  sistemi  peşəkar  təhsildən,  ölçmə  və  nəzarət 
avadanlığı  ilə  işləməyi  öyrətməkdən  ibarət  idi.  Təchizat-
çılar və istehlakçılar arasındakı qarşılıqlı münasibətlər tex-
niki şərtlərdə (TŞ) qoyulmuş tələblərin əsasında qurulurdu 
və bunların icrası qəbul nəzarətində (giriş və çıxış) yoxla-
nılırdı. 
Teylor  sisteminin  yuxarıda  göstərilən  xüsusiyyətləri 
onu hər bir ayrıca götürülmüş məmulatın (detalın) keyfiy-
yətinin sistemli idarə olunmasını təmin edir. 
İkinci  mərhələ  -  Teylor  sistemi  hər  bir  konkret 
məmulatın,  (detalın  yığma  vahidinin)  keyfiyyətinin  idarə 
olunmasının  əla  mexanizmini  vermişdi.  Lakin  məhsul  is-
tehsal  proseslərinin  həyata  keçirilməsinin  nəticəsidir  və 
tezliklə aydın oldu ki, prosesləri idarə etmək lazımdır. 
1924-cü ildə "Bell Telephone Labarotories" - də indi 


 
 
21 
 
(AT&T  korporasiyası)  R.Y.Consunun  rəhbərliyi  altında 
keyfiyyətin  statistik  idarə  edilməsinin  əsaslarını  qoymuş 
qrup yaradılmışdı. Bunlar V.Şuart tərəfindən nəzarət xəri-
tələrinin  işlənilməsini  yerinə  yetirmiş,  H.Dodc  və  H.Ro-
minq  tərəfindən  keyfiyyətin  idarə  edilməsinin  statistik 
üsullarının  əvvəlinə  çevirilmiş keyfiyyətin seçkiləri  nəza-
rətinin  ilk  anlayışları  və  cədvəlləri  işlənilmişdir.  Bu  da 
sonradan E.Deminqin sayəsində Yaponiyada çox geniş ya-
yılmışdı  və  burada  iqtisadi  inqilaba  çox  əhəmiyyətli  təsir 
göstərmişdi. Deminq tapşırıqların və işlərin yerinə yetiril-
mə nəticələrinin qiymətləndirilməsinin ləğvi ideyasını irəli 
sürür,  belə  ki,  onun  fikrincə  onlar  qorxu  mühiti  yaradır, 
uzunmüddətli  tapşırıqlara  fikir  verməyərək  işə  qısamüdd-
ətli qoyuluş şəraiti yaradır və komandalarda işi dağıdırlar. 
E.Deminqin  nəzər  nöqtəsinə  söykənərək  və  onu  inkişaf 
etdirərək C.Curan əhəmiyyətli dərəcədə istehlakçıların tə-
ləblərinə istiqamətlənmiş "İstehlakçının tələblərinə müva-
fiq" ruhda keyfiyyət termini göstərdi və keyfiyyət nəzarə-
tinin  statistik  üsullarını,  keyfiyyət  problemlərinin  həllinin 
sistematik metodları ilə doldurdu.   
Üçüncü  mərhələ.  1950-ci  illərdə  keyfiyyətin 
ümumi nəzarəti konsepsiyası  –  TQC (Total Quality Con-
trol) irəli sürülmüşdü. Onun müəllifi 1957-ci ildə "Keyfiy-
yətin  kompleks  idarə  edilməsi"  məqaləsi  dərc  olunmuş 
Amerika alimi A.Feyqenbaumdur. TQC-nin əsas vəzifələ-
rinə konstruktor işlənilməsi mərhələsində məhsulda poten-
sial  uyğunsuzluqların  aradan  qaldırılması,  çıxarılan  məh-
sulun, komplektlərin və materialların keyfiyyətlərin yoxla-
nılması, həmçinin istehsalatın idarə olunması, servis qullu-
ğu xidmətinin inkişaf və keyfiyyətə verilmiş tələblərin uy-
ğunluğuna  riayət  edilməsi  üzərində  nəzarət  aiddir.  Fey-
qenbaum  uyğunzusluqların  səbəblərinin  öyrənilməsi  mə-
sələlərinə diqqət  yetirməyə çağırmış və ilk olaraq keyfiy-


 
 
22 
 
yətə xərclərin hesabatı sisteminin əhəmiyyətini göstərmişdir. 
Bu mərhələdə yalnız keyfiyyət xidməti mütəxəssislə-
rinin deyil, keyfiyyət sahəsində müəssisənin bütün rəhbər-
liyinin  məsuliyyət  və  vəzifələrini,  həmçinin  də  qarşılıqlı 
fəaliyyətini  müəyyən edən  sənədləşdirilmiş keyfiyyət sis-
temləri  meydana  gəlmişdi.  Motivasiya  sistemləri  insan 
amili  istiqamətinə  doğru  yönəlməyə  başlamışdı.  Maddi 
stimullaşdırma  azalırdı,  mənəvi  isə  artırdı.  Keyfiyyətli 
əməyin  əsas  motivləri  kollektivdə  işləmək,  vəzifələrin 
həmkarlar və rəhbərlik tərəfindən tanınması, şirkətin işçi-
sinin  gələcəyi  haqqında  qayğı  göstərilməsi,  onun  sığorta-
lanması və ailəsinə köməklik edilməsidir. 
Qeyd etmək lazımdır ki, keyfiyyətin sistemli, komp-
leks idarə edilməsinin inkişaf mərhələsi Sovet İttifaqından 
da  yan  ötməmiş,  çoxlu  yerli  sistemlər  yaranmışdır.  Məh-
sulun  qüsursuz  hazırlanmasının  Saratov  sistemini  (BİP); 
keyfiyyət,  etibarlılıq,  ilk  məmulatlardan  resurs  -  Qorskiy 
sistemini (KANARSPİ) buna misal göstərmək olar. 
BİP  sistemi  əsasında  əməyə  bilavasitə  icraçının  özü 
tərəfindən nəzarət edilməsi nəzərdə tutulur. 
Ən yaxşı sistemlərdən biri olan KANARSPİ (keyfiy-
yət,  etibarlılıq,  ilk  məmulatlardan  resurs)  açıq-aşkar  qa-
baqlayırdı. Sistemə,  yüksək keyfiyyətli və etibarlı  məhsul 
buraxılışını  təmin  edən  mühəndis-texniki  və  təşkilati  təd-
birlər daxil idi. KANAR – SPİ-nin xarakterik xüsusiyyət-
ləri aşağıdakılar idi: 
-
 
məhsulun  keyfiyyətinin  təminatı  məsələrinin  kom-
plektliliyi; 
-
 
məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsinə və müəssi-
sənin konstruktor, texnoloji və sınaq xidmətlərinin inkişa-
fına istiqamətlənmiş tədqiqatların hərtərəfəli inkişafını nə-
zərdə tutan sistemin axtarış xarakterliliyi; 
-
 
buraxılan məmulatların keyfiyyəti haqqında obyek-


Yüklə 3,12 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə