12
Ödəmə müddətinə qədər saxlanılan investisiyalar
Ödəmə müddətinə qədər saxlanılan investisiyalar Qrupun ödəmə müddətinə qədər saxlanılacağına
əminliyi və imkanları olan qeyri-derivativ maliyyə aktivləridir ki, bu aktivlər üzrə ödəmələr sabit və ya
müəyyən oluna bilir, eləcə də ödəniş müddəti dəyişməz qalır. Ödəmə müddətinə qədər saxlanılan
investisiyalar hər hansı dəyərsizləşmə çıxıldıqdan sonra effektiv faiz dərəcəsindən istifadə etməklə
amortizasiya olunmuş dəyərdə ölçülür.
Qrup ödəmə müddətinə qədər saxlanılan investisiyaların cüzi bir hissəsindən artıq miqdarını müddət
başa çatmamışdan öncə satmalı və ya yenidən təsnif etməli olduğu hallarda (bəzi xüsusi şəraitlər
istisna edilməklə) bütün kateqoriya təsirə məruz qalmış və nəticə etibarı ilə satıla bilən kimi yenidən
təsnif edilməli olur. Bundan başqa, Qrupa sonrakı iki il ərzində hər hansı maliyyə aktivlərini ödəmə
müddətinə qədər saxlanılan kimi təsnifləşdirmək qadağan edilir.
Satıla bilən maliyyə aktivləri
Satıla bilən maliyyə aktivləri satıla bilməsinə görə müəyyən edilmiş yaxud da (a) verilmiş kreditlər və
debitor borcları, (b) ödəmə müddətinə qədər saxlanılan investisiyalar və ya (c) ədalətli dəyəri mənfəət
və ya zərərdə tanınan maliyyə aktivləri kimi təsnif olunmayan qeyri-derivativlərdir.
Qrupa məxsus olan və aktiv bazarda alınıb-satılan səhmlər və qaytarılabilən istiqrazlar satılabilən
investisiyalar kimi təsnifləşdirilir və ədalətli dəyərlə ölçülür. Ədalətli dəyərin müəyyən edilməsi 30 saylı
Qeyddə izah olunur. Müvvəqəti olmayan dəyərsizləşmə zərəri, effektiv faiz metodu ilə hesablanan faiz
gəliri və xarici valyuta əməliyyatları üzrə mənfəət və zərər istisna olmaqla, ədalətli dəyərin dəyişməsi
üzrə yaranan qazanc və itkilər digər məcmu gəlirdə tanınır. İnvestisiyanın silindiyi və ya dəyərsizləşdiyi
halda investisiya üzrə ehtiyatda yığılmış kumulyativ qazanc və itkilər mənfəət və zərər köçürülür.
Xarici valyutada olan monetar satılabilən investisiyalar həmin valyutada müəyyən edilir və hesabat
tarixinə olan məzənnə ilə ifadə olunur. Mənfəət və zərərdə tanınmış xarici valyuta əməliyyatları üzrə
qazanc və itkilər aktivin amortizasiya olunmuş dəyəri əsasında ölçülür. Digər xarici valyuta əməliyyatları
üzrə qazanc və itkilər digər məcmu gəlirdə tanınır.
Fəal bazarda qiyməti bəyan edilməmiş və ədalətli dəyəri düzgün ölçülə bilməyən satıla bilən
investisiya qiymətli kağızları hər hesabat dövrünün sonunda müəyyən olunmuş hər hansı ehtimal
olunan zərər çıxılmaqla ilkin dəyərində ölçülür.
Müştərilərə verilmiş kreditlər və debitor borcları
Sabit və ya müəyyən oluna bilən ödənişli və fəal bazarda qiyməti bəyan edilməmiş ticarət debitor
borcları, müştərilərə verilmiş kreditlər və digər debitor borcları “müştərilərə verilmiş kreditlər və
debitor borcları” kimi təsnif edilir. Müştərilərə verilmiş kreditlər və debitor borcları effektiv faiz
dərəcəsi metodundan istifadə etməklə dəyərsizləşmə çıxıldıqdan sonra amortizasiya olunmuş
dəyərdə ölçülür. Faiz gəliri, faizin tanınması cüzi əhəmiyyət kəsb etdiyi qısamüddətli kreditlər istisna
edilməklə, effektiv faiz dərəcəsini tətbiq etməklə uçotda tanınır.
Maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi
Ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan maliyyə aktivlərindən başqa digər belə aktivlər
dəyərsizləşmənin müəyyən edilməsi məqsədilə hər hesabat dövrünün sonunda qiymətləndirilir.
Maliyyə aktivinin ilkin tanınmasından sonra baş vermiş bir və ya bir neçə hadisə nəticəsində
investisiyaların gələcək pul hərəkətinin təsirə məruz qaldığına isbat edən obyektiv sübut yaranarsa,
maliyyə aktivləri dəyərsizləşmiş hesab edilir.
Fond birjalarında qeydiyyatdan keçmiş satıla bilən kimi təsnifləşdirilən kapital investisiyalarının
ədalətli dəyərinin balans dəyərindən əhəmiyyətli və ya uzun müddət davam edən azalması
dəyərsizləşmə üçün əsas ola bilər.
Bütün digər maliyyə aktivləri üçün, dəyərsizləşməni göstərən amillərə aşağıdakılar aiddir:
Emitent və ya qarşı tərəfinin əhəmiyyətli maliyyə çətinlikləri; yaxud
Əsas borc məbləği və ya faizlərin vaxtında ödənilməməsi və ya ödəmə öhdəliyinin yerinə
yetirilməməsi halları kimi müqavilə şərtlərinin pozulması
Borcalanın müflisliyə uğrayacağı və ya maliyyə strukturunun yenidən təşkil edəcəyi güman
olunduqda; yaxud da
Maliyyə çətinlikləri səbəbindən qeyd olunan maliyyə aktivinin təqdim edildiyi fəal bazar
məkanlarının yox olması.
13
Verilmiş kreditlər və debitor borcları kimi müəyyən maliyyə aktivi kateqoriyaları halında, ayrı-ayrılıqda
dəyərsizləşməyəcəyi qiymətləndirilən aktivlər, əlavə olaraq, dəyərsizləşmənin müəyyən olunması
məqsədilə kollektiv şəkildə təhlil edilir. Müştərilərə verilmiş kreditlər və debitor borcları portfelinin
dəyərsizləşdiyini göstərən obyektiv sübutlara Şirkətin ödənişlərin yığılması ilə bağlı keçmiş təcrübəsi,
portfeldə vaxtı gecikdirilən ödəmələrin sayının artması, eləcə də borc öhdəliyinin yerinə yetirilməməsi
ilə əlaqələndirilən yerli və ya ölkə iqtisadi şəraitlərdə müşahidə olunan dəyişikliklər aid edilə bilər.
Amortizasiya olunmuş dəyərlə qeyd edilən maliyyə aktivləri halında, hesabatda tanınmış ehtimal
olunan zərərin məbləği aktivin balans dəyəri ilə maliyyə aktivinin ilkin effektiv faiz dərəcəsində
diskontlaşdırılmış təxmin edilən gələcək pul vəsaiti hərəkətinin cari dəyəri arasındakı fərqdən
ibarətdir.
İlkin dəyəri ilə qeyd edilən maliyyə aktivləri halında isə, ehtimal olunan dəyərsizləşmə zərərinin bütün
məbləği aktivin balans dəyəri ilə bənzər maliyyə aktivləri üçün tətbiq olunan cari bazar gəlirlilik
norması dərəcəsində diskontlaşdırılmış təxmin edilən gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin cari dəyəri
arasındakı fərqlə ölçülür. Belə dəyərsizləşmə zərəri sonrakı dövrlərdə əvəzləşdirilmir.
Maliyyə aktivinin balans dəyəri, belə dəyərin ehtiyatlar hesabına azalmasını nəzərdə tutan verilmiş
kreditlər və debitor borcları halı istisna edilməklə, bütün maliyyə aktivləri üçün birbaşa olaraq ehtimal
olunan zərəri məbləğində azaldılır. Müştərilərə verilmiş kreditlər və ya debitor borcu yığıla bilməz
hesab edildikdə, belə məbləğlər ehtiyatlar hesabına qarşı silinir. Əvvəl silinmiş məbləğlər sonradan
toplandığı təqdirdə, belə məbləğlər üzrə ehtiyatlar hesabına kredit yazılışı verilir. Ehtiyatlar hesabının
balans məbləğindəki dəyişikliklər mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.
Satıla bilən maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi zamanı digər məcmu gəlirlər olaraq tanınmış
kumulativ gəlir və zərərlər dövr üzrə mənfəət və zərər şəklində yenidən təsnifləşdirilir.
Amortizasiya olunmuş dəyərlə ölçülən aktivlər halında, sonrakı dövrdə ehtimal olunan zərəri azalarsa
və bu azalmanın dəyərsizləşmənin uçotda tanındığı andan sonra baş vermiş hadisə ilə obyektiv
şəkildə əlaqələndirilə bilərsə, bundan qabaq uçotda tanınmış ehtimal olunan zərəri mənfəət və zərər
hesabına əvəzləşdirilir bu şərtlə ki, dəyərsizləşmənin əvəzləşdirildiyi tarixdə investisiyanın balans
məbləği dəyərsizləşmə uçotda tanınmadığı təqdirdə amortizasiya dəyərindən artıq olmasın.
Satılabilən kapital qiymətli kağızlarına gəldikdə, əvvəllər mənfəət və zərər müddəalarında tanınmış
dəyərsizləşmə üzrə zərər mənfəət və zərər hesabında əvəzləşdirilmir. Dəyərsizləşmə üzrə zərərdən
sonra ədalətli dəyərdə baş vermiş hər hansı artım digər məcmu gəlirlər hesabatında tanınır və
investisiyaların yenidən qiymətləndirilməsi üzrə ehtiyatlar başlığı altında toplanılır. SB borc qiymətli
kağızlar halında isə, investisiyaların ədalətli dəyərindəki artım dəyərsizləşmənin tanındığı andan
sonra baş vermiş hadisə ilə obyektiv şəkildə əlaqələndirildikdə, dəyərsizləşmə üzrə zərər mənfəət və
zərər hesabına əvəzləşdirilir.
Şərtləri təkrar razılaşdırılmış kreditlər
Mümkün olan hallarda bank girova sahib çıxmaq əvəzinə kredit şərtlərinin təkrar razılaşdırılması
məqsədini güdür. Bu, ödəniş müddətinin uzadılması və yeni kredit şərtlərinin razılaşdırılmasını
nəzərdə tuta bilər. Şərtlər yenidən razılaşdırıldıqda, hər hansı dəyərsizləşmə şərtlərdə dəyişikliklərin
edilməsindən əvvəl hesablanmış ilkin effektiv faiz dərəcəsindən istifadə etməklə ölçülür və kredit
vaxtı ötmüş hesab edilmir. Rəhbərlik bütün meyarlar üzrə tələblərin yerinə yetirildiyini və gələcək
ödənişlərin baş tutacağını təmin etmək məqsədilə şərtləri təkrar razılaşdırılmış kreditləri nəzərdən
keçirir. Kreditlərin ilkin effektiv faiz dərəcəsindən istifadə etməklə hesablanan fərdi və ya birgə
dəyərsizləşmə qiymətləndirilməsinin obyekti olmaqda davam edir.
Kreditlərin və avansların silinməsi
Kreditlər və avanslar yığılması mümkün olmadıqda ehtimal olunan zərər üçün ehtiyatlara qarşı
hesabdan silinir. Rəhbərlik Qrupa ödənilməli olan borcların yığılması üçün bütün mümkün
vasitələrdən istifadə etdikdən və Qrup saxladığı bütün girov vəsaitlərini satdıqdan sonra kreditlər və
avanslar hesabdan silinir. Əvvəllər hesabdan silinmiş məbləğlərin sonradan bərpa edilməsi
ödənişlərin qaytarılması dövründə məcmu gəlirlər haqqında konsolidə edilmiş hesabatda maliyyə
aktivlərinin dəyərsizləşməsi məbləğinə qarşı əvəzləşdirilir.