1
AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏRKƏZ
Əlyazması hüququnda
Mir Kamal Əli-zadə Qabil oğlu
“Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna investisiya qoyuluşunun
stimullaşdırılması yolları” mövzusunda
MAG STR D SSERTASIYASI
xtisasın ş
ifri və
adı
060401 Dünya iqtisadiyyatı
xtisaslaş
ma
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər
Elmi rə
hbə
r:
Magistr proqramının rəhbəri:
i.e.d., prof. Hacıyev Şəmsəddin Hümmət oğlu i.ü.f.d., dos. Cəmilov Məhəmməd
Rüstəm oğlu
Kafedra müdiri i.e.d., prof. Hacıyev Şəmsəddin Hümmət oğlu
BAKI - 2015
2
MÜNDƏR CAT
Giriş
.................................................................................................................................3
Fə
sil 1. Müasir dünya iqtisadiyyatında investisiya axınları və
investisiya
qoyuluş
larının stimulaş
dırılmasının nə
zə
ri-metodoloji ə
sasları
1.1.
nvestisiyaların milli iqtisadiyyatın inkişafında yeri və rolu.........................7
1.2.
Qlobal investisiya axınlarının müasir meyilləri............................................15
1.3.
nvestisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması prosesi: metodları və
dünyatəcrübəsi.............................................................................................30
Fə
sil 2. Azə
rbaycanda qeyri-neft sektorunun investisiya obyekti kimi inkiş
afının
müasir və
ziyyə
ti
2.1. Qeyri-neft sektorunun əsas sahələri və onların müasir inkişaf
xüsusiyyətləri................................................................................................42
2.2. Qeyri-neft sektoruna investisiya qoyuluşlarının kompleks tədqiqi................55
Fə
sil 3. Azə
rbaycanda qeyri-neft sektoruna investisiya qoyuluş
unun
stimullaş
dırılması strategiyası
3.1.Qeyri-neft sektorunun inkişaf istiqamətləri və investisiya qoyuluşunun
stimullaşdıfrılması strategiyasının əsas hədəfləri..........................................68
3.2. Qeyri-neft sektorunda investisiya mühitinin əlverişliyi və onun yüksəldilməsi
yolları......................................................................................77
3.3. Qeyri-neft sektoruna investisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması
mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri.........................................85
Nəticə və təkliflər...........................................................................................................91
stifadə
edilmiş
ə
də
biyyat siyahısı................................................................................97
Резюме
/Resume.............................................................................................................98
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığ
ı. Hazırdadünya iqtisadiyyatı qeyri-müəyyənliklərin artması, zəif
iqtisadi artım, məzənnələrin qeyri-sabitliyi, enerji qiymətlərinin kəskin aşağı düşməsi, dünya
maliyyə sistemində struktur çatışmamazlıqları, investorlar üçün həlledici olan makroiqtisadi
mühitin pisləşməsi, ciddi siyasi qeyri-müəyyənlik və s. ilə səciyyəvi olmuşdur. Təbiidir ki,
bu proseslərin neqativ təsirləri dünyanın tərkib hissəsi olaraq Azərbaycan iqtisadiyyatından
da yan keçməmişdir. Son dövrlərdə dünya bazarlarında neft qiymətlərinin 4 dəfədən çox
aşağı düşməsi ixracının əsas hissəsini neft və neft məhsulları təşkil edən Azərbaycanda
valyuta daxilolmalarının xeyli azalmasına, bir il ərzində ölkənin milli valyutasının təqribən
98,0 faiz devalvasiyasına, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin azalmasına və s. səbəb olmuşdur.
Belə bir şəraitdə yeni çağırışlara cavab olaraq keçid dövrünü artıq başa çatdırmış Azərbaycan
Respublikasının qarşısında dayanan strateji vəzifələrdən biri neftdən asılılığın minimuma
endirilməsi, daha şaxələndirilmiş, yüksək rəqabət qabiliyyətliliyə, məhsuldarlığa və
səmərəliliyə malik ixrac yönümlü iqtisadiyyata transformasiyanın sürətləndirilməsindən
ibarətdir.Bu vəzifə iqtisadiyyatın strukturunun təkmilləşdirilməsi, elm tutumlu iqtisadiyyatın
formalaşdırılması, makroiqtisadi sabitliyin qorunması, biznes və investisiya mühitinin daha
da yaxşılaşdırılması, özəl sektorun dəstəklənməsi, qabaqcıl texnologiyaların və təcrübənin
tətbiqi, insan kapitalının inkişaf etdirilməsi, xarici ticarət və investisiyaların təşviqini nəzərdə
tutur.
Göründüyü kimi, dünyada iqtisadiyyatında formalaşmış şəraitin özü də Azərbaycanın
dövlətimizin iqtisadi siyasətinin prioritet istiqaməti kimi qeyri-neft sektorunun daha sürətlə və
təxirə salmadan inkişaf etdirilməsini tələb edirvə aktuallığını artırır.Şübhəsizdir ki,
Azərbaycanın gələcək iqtisadi tərəqqisi, xüsusən də qeyri-neft sektorunun inkişafı özəl
bölmənin fəaliyyətindən və investisiya fəallığından çox asılıdır.
Dünyanın bütün ölkələrində investisiya qoyuluşu iqtisadi inkişafın təmin edilməsində
ə
sas amillərdən biridir. Bu baxımdan, müasir dövrdə dövlətin iqtisadi siyasətində investisiya
siyasəti prioritet istiqamətə çevrilib. Keçən əsrin 60-сı illərində ABŞ, Yaponiya, Almaniya,
Fransa, Böyük Britaniya kimi ölkələrin iqtisadi inkişafının əsasını investisiya fəallığı təşkil