Buxoro davlat universiteti

2.1

.

Hujayradagi DNK ning miqdori 

 

 DNK-dezoksiribonuklein kislota barcha tirik organizmlar hujayrasida, hatto 

ayrim viruslarda genetik modda sifatida keng  tarqalgan. Uning hujayradagi asosiy 

qismi  yadro  xromosomalarida,  qisman  sitoplazmada  (0.1-0.2%)  bo`ladi.  Sitoplaz-

matik  DNK  yoki  setelit  (sayyor  )  DNK  yirik    organoidlar  –  mitoxondriy, 

---

 

23 

xloroplast,  kinetoplast  (bir  hujayrali  organizmlarda)  va  boshqalarda  uchraydi. 

Lekin  u  plazmatik  membranada    ham  juda    oz  miqdorda    bo`lishi    keyingi 

tekshirishlarda  aniqlangan. DNKning hujayradagi umumiy miqdori organizmning  

evolyutsion  pog`onada  rivojlanganlik  darajasiga    bog`liq,  ya’ni    organizm  qancha 

sodda  tuzilgan  bo`lsa,  ularda  DNK  miqdori    oz,  qncha  murakkab  tuzilgan  bo`lsa, 

aksincha,  ko`p  bo`ladi.  Uning  ayrim  orgazmlar  hujayrasidagi  (xromosomalarning 

gaploid to’plami  bo`yicha)    jadvalda keltirilgan. Lekin shuni  eslab o`tish kerakki, 

ayrim sodda tuzilgan qadimgi organizmlarda  (masalan, ikki yoqlama nafas oluvchi 

baliqlarda,  amfibiyalarda)  DNK  miqdori  sut  emizuvchilardagiga  nisbatan    bir 

necha marta ko`p bo`lishi aniqlangan . 

1-jadval 

Ayrim organizmlar hujayrasidagi DNK miqdori(gaploid to`plami bo`yicha ) 

  Oganizmlar  

  DNK miqdori 10

-12

 g 

Ichak tayoqchasi(bakteriya)  

Bulutlar 

Kovakichlilar 

Baliqlar 

Amfibiyalar  

Toshbaqalar  

Qushlar 

Ignatanlilar 

Sut emizuvchilar

 

0.01 

0.06 

0.3 

50 

84 

2.5 

1.0-2.0 

0.9 

2.9-3.2

 

 

DNK ning o`rtacha miqdori ayni oraganizmning turli to`qimalari hujayrasida  

deyarli  bir  xil.  Faqat    jinsiy  hujayralarda    somatik  hujayralardagiga  nisbatan  ikki 

marta  kam bo’ladi (3-jadval). Masalan tovuq  jigari hujayrasidagi DNK miqdori 

2,6*10

-12

  g,uning  spermasida  1,3*10

-12

  g.  Uning    hujayradagi    miqdori    tashqi 

sharoitiga, organizmning  oziqlanish darajasiga  bog`liq emas.